Το ΤΟΜΠ Μ113 είναι το πλέον πολυάριθμο τεθωρακισμένο όχημα στην υπηρεσία του Ελληνικού Στρατού. Κατά πληροφορίες μάλιστα που πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας, ο ΕΣ απέστειλε LOR προς τις ΗΠΑ για παραχώρηση σεβαστού αριθμού Μ113Α3 που μαζί με τα ήδη έτοιμα προς παραχώρηση οχήματα της οικογένειας αυτής θα ενισχύσει το ελληνικό οπλοστάσιο με μηδενικό σχεδόν κόστος, αν και οι πληροφορίες σχετικά με διαθεσιμότητα οχημάτων του τύπου προς παραχώρηση είναι αντικρουόμενες.Τα πλεονεκτήματα του Μ113, όπως και τα μειονεκτήματά του είναι εν πολλοίς γνωστά. Είναι ένα αξιόπιστο όχημα χωρίς προβλήματα υποστήριξης, αλλά με πολύ ελαφρά θωράκιση και ανεπαρκή ευκινησία για να συνεργαστεί απρόσκοπτα με σύγχρονα άρματα μάχης όπως το Leopard 2 HEL.

Γράφει ο Κώστας Τσαγα

Ευτυχώς όμως το όχημα είναι ιδιαίτερα δεκτικό σε αναβαθμίσεις και προσαρμογή σε ποικιλία ρόλων.Παγκοσμίως, πολλοί χρήστες έχουν εφαρμόσει προγράμματα αναβάθμισης των οχημάτων της οικογένειας Μ113, προσαρμόζοντάς τα στα δικά τους δεδομένα και ανάγκες, ενώ πολλές εταιρίες προσφέρουν πακέτα εκσυχρονισμού και αναβάθμισης για κάθε βαλάντιο.Προφανώς, στην περίπτωση του ΕΣ η έκταση και οι προδιαγραφές ενδεχόμενου προγράμματος αναβάθμισης των Μ113 θα προσδιοριστούν από τα διαθέσιμα κονδύλια. Οπωσδήποτε πάντως, θα πρέπει να εστιαστεί στο τρίπτυχο ευκινησία/ προστασία /ισχύς πυρός με πρωταρχική έμφαση στα δυο πρώτα. Στη διεθνή αγορά, δύο είναι οι πλέον διαδεδομένες εμπορικά αναβαθμίσεις του οχήματος. Αυτή της κατασκευάστριας ΒΑΕ Systems (απορρόφησε την UDLP πρώην FMC) και της γερμανικής FFG Flensburg. Υπάρχουν βέβαια και άλλες προτάσεις, οι οποίες όμως απευθύνονται είτε στις κατά τόπους εγχώριες αγορές, είτε δεν αφορούν το σύνολο του οχήματος, παρά μόνον συγκεκριμένα χαρακτηριστικά αυτού (θωράκιση, οπλισμός, κοκ) Ευκινησία: Ακόμα και η έκδοση Α3 με τον κινητήρα των 275 ίππων, έχει χαμηλότερη εγκατεστημένη ισχύ από τα άλλα τεθωρακισμένα οχήματα πεζικού του ΕΣ, ήτοι των Λεωνίδας 1-2 (320 ίπποι) και ΒΜΡ-1 (300 ίπποι), αν και λόγω του μικρού βάρους του οχήματος ο λόγος ισχύος προς βάρος είναι ικανοποιητικός – προ της αναπόφευκτης αύξησης του βάρους κατά την αναβάθμιση. Εντούτοις, ο κινητήρας Detroit Diesel 6V53 που κινεί το όχημα από την έκδοση Α1 και έπειτα μπορεί να αποδώσει μέχρι 400 ίππους (συγκεκριμένα ο 6V53TIA με υπερσυμπιεστή, ιντερκούλερ και μεταψύκτη/ turbocharged-intercooled-aftercooled, που κινεί το αιγυπτιακό EIFV). Εφόσον ευοδωθεί η δωρεάν παραχώρηση από τις ΗΠΑ 250-300 ΤΟΜΠ Μ113Α3, αυτά λόγω εγκατεστημένης ισχύος και του συστήματος μετάδοσης Allison X200-4A θα είναι και τα πλέον δεκτικά σε αναβαθμίσεις. Παράλληλα, το νέο σύστημα διεύθυνσης με τιμόνι αντί πλευρικών μοχλών μειώνει το φόρτο εργασίας του οδηγού.

Τα χαρακτηριστικά του Α3 το καθιστούν πλέον κατάλληλο από άποψη επιδόσεων για τις τεθωρακισμένες ταξιαρχίες που είναι εξοπλισμένες με άρματα Leopard 2. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι το μικτό βάρος του οχήματος προ της τοποθέτησης πρόσθετης θωράκισης ανέρχεται στους 12,33 τόνους (λόγος ισχύος/βάρους 22,3 – σχετικά επαρκής αν και θα ήταν επιθυμητή η αύξηση της ισχύος του κινητήρα για διατήρηση του και άρα ικανοποιητικών επιδόσεων ακόμα και μετά την προσθήκη επιπλέον θωράκισης).Για οικονομικούς καθαρά λόγους, μάλλον προκρίνεται η διατήρηση του υπάρχοντος συστήματος μετάδοσης Allison TX100 στα Μ113Α1/Α2, αλλά αναβαθμισμένο στο επίπεδο ΤΧ100-1Α ώστε να διαχειρίζεται ισχύ κινητήρα έως 265 ίππων (6V53T). Σύμφωνα με δεδομένα της κατασκευάστριας BAE Systems, το M113A2Mk1 με μικτό βάρος 11,44 τόνων, έχει λόγο ισχύος/βάρους 23,16 ίππους/τόνο.

Προφανώς η ενίσχυση της θωράκισης σε συνδυασμό με την επιθυμητή υιοθέτηση εξωτερικών δεξαμενών καυσίμου θα οδηγήσει σε αύξηση του βάρους και σε αντίστοιχη μείωση του λόγου ισχύος/βάρους, ο οποίος όμως αναμένεται να παραμείνει σε ανεκτά επίπεδα 21-22 ίππων/τόνο. Η δε αναβάθμιση του συγκροτήματος της ανάρτησης αναμένεται να βελτιώσει τόσο τις επιδόσεις όσο και την αντοχή του οχήματος σε καταπονήσεις κατά την κίνηση. Η πρόταση της FFG Flensburg περιλαμβάνει είτε την αναβάθμιση είτε την αντικατάσταση του συγκροτήματος κινητήρα/μετάδοσης – η τελευταία επιλογή μάλλον δεν ενδείκνυται για τα τρέχοντα οικονομικά δεδομένα, εκτός και αν βρεθεί κάποια φόρμουλα με αξιοποίηση κονδυλίων ΑΩ ή από εγγυητικές επιστολές που έχουν καταπέσει, αλλά κατά πάσα πιθανότητα τα ποσά θα επαρκούν για περιορισμένο αριθμό οχημάτων.

Σε δεύτερο χρόνο θα μπορούσε να εξεταστεί η ομογενοποίηση των εν χρήσει ερπυστριών με τυποποίηση στις βελτιωμένες της Diehl ή με υιοθέτηση των ελαστικών ερπυστριών της Soucy.Το ενδιαφέρον στην περίπτωση των προτάσεων της FFG είναι ότι προτείνονται τρεις βασικές αναβαθμισμένες εκδόσεις, οι G2+, G3 και G4, με την τελευταία να είναι επιμηκυμένη κατά 66,6 εκατοστά και με έναν εδαφιαίο τροχό ανά πλευρά επιπλέον, ενώ προαιρετικά προσφέρεται και η δυνατότητα ανύψωσης της οροφής του οχήματος.Στην έκδοση G2 διατηρείται ο κινητήρας Detroit Diesel 6V53, και ταυτόχρονα προκειμένου το Μ113 να γίνει πιο ασφαλές και να αυξηθεί η εργονομία της θέσης του οδηγού, έχουν ληφθεί τα ακόλουθα μέτρα εκσυγχρονισμού: Διαχωρισμός της λειτουργίας των συστημάτων διεύθυνσης και πέδησης, υδραυλικό σύστημα πέδησης δύο κύκλων με χειρόφρενο, υδραυλικό σύστημα διεύθυνσης, ενίσχυση του (υφιστάμενου) συστήματος μετάδοσης ισχύος και επανασχεδίαση της θέσης του οδηγού. Στη διαμόρφωση G2+ προστίθενται και τροχίσκοι υποστήριξης της ερπύστριαςΣτις εκδόσεις G3 και G4 τοποθετούνται νέοι, ισχυρότεροι κινητήρες MTU 6V EURO II/ΙΙΙ, 300-350 ίππων, μετάδοση ZF LSG 1000 και γίνονται βελτιώσεις στην ανάρτηση. Ταυτόχρονα, προτείνονται και άλλες επιλογές που αφορούν την τοποθέτηση συστήματος ΡΒΧΠ προστασίας, ενίσχυση της θωράκισης και της αντιναρκικής προστασίας, σύστημα κλιματισμού, σύστημα πυρόσβεσης, κάμερα πίσω θέας, σύστημα πλοήγησης, σταθμός οπλισμού, εκτοξευτήρες καπνογόνων βομβίδων.

Το μικτό βάρος του οχήματος ανεβαίνει στους 15 τόνους για το G3 και στους 18 για το G4. Προστασία: Πραγματικά αναρίθμητες είναι οι διαθέσιμες στη διεθνή αγορά συλλογές για την αναβάθμιση της θωράκισης του Μ113. Για την επιλογή μιας (ή περισσότερων) εξ αυτών, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η επίδραση του βάρους της στις κινηματικές επιδόσεις του οχήματος, ιδιαίτερα δε στο αν θα διατηρεί τις αμφίβιες ικανότητές του μετά την τοποθέτηση της συλλογής. Αν και υπάρχουν συλλογές που το επιτρέπουν, εντούτοις η θυσία της ικανότητας πλεύσης είναι παραπάνω από αποδεκτή αν οδηγήσει στην ουσιαστική αύξηση της προστασίας του μεταφερόμενου προσωπικού. Σε κάθε περίπτωση, εκτιμούμε ότι η προστασία του οχήματος θα πρέπει να γίνει στα πρότυπα της συμφωνίας τυποποίησης του ΝΑΤΟ STANAG 4569 Level 4 ή 5. Οι πλέον διαδεδομένες διεθνώς συλλογές είναι αυτή που προτείνει η FFG/Rheinmetall (Αυστραλία, Νορβηγία, Καναδάς), της Urdan (πχ Δανία, Ελβετία), της Rafael (EAAK ή ASPRO-P σε χρήση μεταξύ άλλων με την Νέα Ζηλανδία, Ιταλία, κλπ). Για ακόμα μεγαλύτερη προστασία έναντι ευρύτερου φάσματος απειλών, η Rafael προσφέρει την υβριδική θωράκιση ASPRO-H, που αποτελεί συνδυασμό παθητικής και εκρηκτικής αντενεργούς θωράκισης, κατά δε τους ισχυρισμούς της εταιρίας η εκτόνωση των κιβωτιδίων είναι ελεγχόμενη και παρουσιάζει ελάχιστο κίνδυνο για προσωπικό που τυχόν βρίσκεται πέριξ του οχήματος όταν αυτό βληθεί. Σημειωτέον ότι και η ελληνική εταιρία Soukos έχει παρουσιάσει δική της συλλογή πρόσθετης θωράκισης, η οποία επιδείχθηκε τοποθετημένη στο Μ113 Soukos 3G.

Εκτός από τις εξωτερικά τοποθετούμενες συλλογές πρόσθετης θωράκισης, το όχημα εσωτερικά θα πρέπει απαραίτητα να φέρει αντιθραυσματική επένδυση (spall liners) ώστε να ελαχιστοποιούνται κατά το δυνατόν οι συνέπειες τυχόν διάτρησης. Η έκδοση Α3 φέρει ήδη τέτοιες συλλογές και απομένει να δούμε αν θα τις φέρουν και τα υπό παραχώρηση οχήματα, αν τελικά αυτή ευοδωθεί. Ισχύς πυρός: Εδώ ο παράγων κόστος δεν αφήνει και πολλές επιλογές, πέραν της διατήρησης του υφιστάμενου βαρέος πολυβόλου Μ2ΗB-QCB. Εννοείται ότι ο χειριστής του θα πρέπει να προστατεύεται περιμετρικά από ασπίδια. Σε αριθμό οχημάτων μηχανοκίνητου λόχου ΠΖ αντί του Μ2ΗB-QCB θα μπορούσε να τοποθετηθεί πολυβόλο βομβίδων GMG. Εναλλακτικά, κατά το πρότυπο του στρατού της Ταϊβάν, θα μπορούσε να τοποθετηθεί νέος έστορας σχήματος Π για δυο όπλα (συνδυασμό δηλαδή πολυβόλων Μ2ΗΒ/MG3 ή πολυβόλου/ πολυβομβιδοβόλου).

Επίσης, ακολουθώντας τα αμερικανικά και όχι μόνο πρότυπα, θα μπορούσαν εκατέρωθεν της θυρίδας οροφής του διαμερίσματος προσωπικού να τοποθετηθούν έστορες για πολυβόλα MG3, οπλοπολυβόλα ΗΚ11Α1 (τροφοδοτούμενα με ταινία) ή οπλοπολυβόλα Minimi, με προαιρετικά προστατευτικά ασπίδια.Ευχής έργον βέβαια και εφόσον βελτιωθεί η οικονομική κατάσταση της χώρας θα ήταν η υιοθέτηση περίκλειστου πυργίσκου ή τηλεχειριζόμενου σταθμού οπλισμού με σύστημα σταθεροποίησης για βολή εν κινήσει και ηλεκτροοπτικό σύστημα σκόπευσης. Και εδώ υπάρχουν ελληνικές προτάσεις, για παράδειγμα ο σταθμός ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ της Soukos Robots. Ο σταθμός θα μπορούσε να τοποθετηθεί επί του υφιστάμενου πυργίσκου του αρχηγού και σε τέτοια θέση ώστε σε περίπτωση βλάβης του ο αρχηγός να μπορεί να χρησιμοποιήσει χειροκίνητα τον οπλισμό χωρίς να εκτίθεται υπερβολικά.Για ελαχιστοποίηση του κόστους θα επαρκούσε επί του παρόντος η τροποποίηση πυργίσκων από Μ60Α1/Α3 ώστε να προσαρμοστούν στο Μ113, με προϋπόθεση να αντικατασταθεί το αναξιόπιστο πολυβόλο Μ85 με ημιεξωτερικά τοποθετημένο Μ2ΗB-QCB ή ΑΝ/Μ3, το τελευταίο από τα αποθέματα της ΠΑ. Ευτυχώς ο ΕΣ διαθέτει επαρκείς διόπτρες νυκτερινής σκόπευσης για τα πενηντάρια, αν και θα ήταν προτιμότερη η απόκτηση θερμικών διοπτρών, όπως αυτές της Miltech Hellas.

Εν κατακλείδι: Όπως πολλάκις τονίστηκε, αν και η ανάγκη εφαρμογής προγράμματος αναβάθμισης των Μ113 είναι πλέον επιτακτική, τα περιορισμένα διαθέσιμα κονδύλια δεν θα επιτρέψουν την πραγματοποίησή του για το σύνολο του εν υπηρεσία στόλου και κατά πάσα πιθανότητα αποκλείουν ως επιλογή την επιμήκυνση μέρους έστω των οχημάτων στη διαμόρφωση με 6 εδαφιαίους τροχούς (MTVL, M113G4 Waran) ενώ επίσης αποκλείουν επιλογές που οδηγούν ουσιαστικά στη μετατροπή του Μ113 σε ελαφρό ΤΟΜΑ και ενδεχομένως σε όχημα αμφίβιας εφόδου για τους Πεζοναύτες. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να γίνει ιεράρχηση προτεραιοτήτων ως το προς ποια οχήματα θα υποβληθούν σε εκσυγχρονισμό. Λογικό θα ήταν αρχικά τουλάχιστον η εφαρμογή του προγράμματος να περιοριστεί στα οχήματα που σε περίοδο επιχειρήσεων θα πρέπει να ακολουθούν κατά πόδας τα άρματα μάχης και εξ ορισμού θα εκτίθενται άμεσα στο εχθρικό πυρ, ήτοι τα οχήματα μεταφοράς ομάδων πεζικού, παροχής άμεσων πυρών υποστήριξης συμπεριλαμβανομένων των αντιαρματικών Μ901 ITV, φορειοφόρα και ενδεχομένως οχήματα ΠΑΠ/ΑΕΛΑ. Αντίθετα, οι κινητοί σταθμοί διοίκησης, τα ΤΟΜΟ και όσα υπηρετούν σε μονάδες πυροβολικού μπορούν να παραμείνουν ως έχουν. Εν ολίγοις, θα υπάρχουν σε υπηρεσία τρεις βασικές εκδόσεις του Μ113: Α1 σε δευτερεύοντες ρόλους, αναβαθμισμένα Α2 και Α3 στην πρώτη γραμμή. Η δομή αυτή δεν αναμένεται να επιβαρύνει ιδιαίτερα το σύστημα διοικητικής μέριμνας καθώς το Α1 και το Α2 χρησιμοποιούνται ήδη, ενώ το Α3 διαφέρει σε λεπτομέρειες όπως το σύστημα μετάδοσης, την έκδοση του κινητήρα και τα χειριστήρια του οδηγού. Αν δε επιλεγούν οι πιο σύνθετες γερμανικές προτάσεις αναβάθμισης, θα χρειαστεί η εκ του μηδενός δημιουργία γραμμής υποστήριξης για τον κινητήρα και το σύστημα μετάδοσης, που φυσικά συνεπάγεται και μεγαλύτερο κόστος.Βέβαια, όποια πρόταση και αν τελικά επιλεγεί, η αναβάθμιση των οχημάτων θα γίνει σε βάθος τουλάχιστον πενταετίας, με αντίστοιχη κατανομή της σχετικής δαπάνης, προτεραιότητα πάντως θα πρέπει να δοθεί στα οχήματα που προορίζονται να συνεργαστούν με άρματα Leopard 2Α4/2 HEL.  πηγη