Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΖΩΡΤΖΗ

Παρ’ όλο που ο ίδιος γνωρίζει κάλλιστα το αδιέξοδο ενός τέτοιου εγχειρήματος, ο Τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν συνηθίζει κατά καιρούς να επαναφέρει με έμφαση στη διεθνή δημοσιότητα το ζήτημα της ένταξης της χώρας του στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Στην κίνηση αυτή προέβη και από τις Βρυξέλλες την περασμένη εβδομάδα, παραδίδοντας μάλιστα εκείθεν μαθήματα «ευρωπαϊκότητας» (!) προς ορισμένους Ευρωπαίους ηγέτες. Κι ενώ κατέχει ο ίδιος επίσης τις καίριες αδυναμίες της υπόθεσης, επιμένει ωστόσο να διατρανώνει τον διακαή πόθο του να εντάξει -πλήρως- την Τουρκία στην Ε.Ε.

Η γνωστή αυτή τακτική του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (που δείχνει να έχει μελετήσει καλά τον Τουργκούτ Οζάλ) κινείται μέσα από δύο βασικά σκέλη: πρώτον με το να διατηρεί επίκαιρο το τουρκικό ζήτημα και δεύτερον να επιτυγχάνει δι’ αυτού ανταλλάγματα εκχωρήσεων από την Ενωση, ανανεώνοντας έτσι τους στόχους της τουρκικής πολιτικής. Αυτή δε τη φορά συνέδεσε την προβολή των τουρκικών θέσεων με το κρίσιμο διεθνο-πολιτικό ζήτημα του ενεργειακού αγωγού Ναμπούκο που διέρχεται -ως γνωστόν- μέσω Τουρκίας.

Πριν από μια ανάλυση θέσεων και αντιθέσεων αναφορικά με τη διαδικασία της τουρκικής προσέγγισης στην Ε.Ε., σκόπιμο θα ήταν να διακριβωθεί κατά πόσον σήμερα η Τουρκία έχει «βάλει πόδι» ήδη μέσα στην Ενωση και τι τούτο πολιτικά συνεπάγεται. Οταν δηλαδή υπολογίζονται σε περισσότερα των πέντε – έξι εκατομμυρίων οι Τούρκοι που βρίσκονται μόνιμα σε χώρες – μέλη της Ε.Ε., αρκετοί εκ των οποίων κατέχουν ευρωπαϊκά διαβατήρια (μαζί με το τουρκικό ασφαλώς), τότε έχουμε να κάνουμε ήδη με μια «μικρή» Τουρκία μέσα στην Ευρώπη, το επίκεντρο της οποίας εντοπίζεται μέσα στη Γερμανία. Μέσω διαφόρων εθνικών κομμάτων, έχουν ήδη εκλεγεί Τούρκοι βουλευτές σε αρκετά κράτη – μέλη της Ενωσης, ορισμένοι δε από αυτούς θα είναι μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπου βεβαίως δεν θα αγνοούν τα συμφέροντα της «μητέρας πατρίδας», ήγουν της τουρκικής πολιτικής. Στο τουρκικό λόμπι των Βρυξελλών άλλωστε έχει χρηματίσει για κάποια χρόνια και ο πολυτάλαντος «Γερμανοκύπριος» Τσεμ Οζντεμίρ, που αποτελεί σήμερα όχι μόνο τον πρώτο Τούρκο αρχηγό ευρωπαϊκού πολιτικού κόμματος, εκείνου των Γερμανών Πρασίνων, αλλά και τον πρώτο μη Ευρωπαίο πολιτικό, ο οποίος συνιστά εν δυνάμει έναν μελλοντικό υποψήφιο Γερμανό καγκελάριο και -γιατί όχι- κι έναν πρόεδρο της Ε.Ε.!

Εκτός όμως των όσων προηγουμένως επισημάνθηκαν, το ζήτημα της τουρκικής ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση συνδέεται άμεσα και με μια άλλη κρίσιμη πτυχή της σημερινής ευρωπαϊκής «πολυπολιτισμικής» πραγματικότητας, η οποία τελευταία αναφέρεται με τον χαρακτηρισμό «Ευρωπαίοι Μουσουλμάνοι» (!) Αν και οι δύο αυτές έννοιες -από τη φύση τους- αλληλοαναιρούνται, καθόσον ο δυτικός πολιτισμός κι ο χριστιανισμός συνθέτουν κυρίως την ιστορική και υπαρκτή υπόσταση της Ευρώπης, η ισλαμική πραγματικότητα μέσα στον ευρωπαϊκό χώρο συνιστά πλέον ένα καυτό και ανοιχτό ζήτημα. Η κύρια προβληματική του ζητήματος εμφανίζεται μέσα από την πολυβασανισμένη έννοια της ενσωμάτωσης («integration»), η οποία κινείται μόνο στο πλαίσιο της φαντασίας κάποιων αφελών ή μη πολιτικών, καθώς στην πράξη ουσιαστικά δεν κινείται τίποτε προς αυτή την κατεύθυνση. Ο καθημερινά αυξανόμενος αριθμός των γυναικών με τη «μαντήλα» στα κέντρα των δυτικοευρωπαϊκών πόλεων καταδείχνει ότι έχει ναυαγήσει οριστικά η ευρωπαϊκή πολιτική της ενσωμάτωσης. Πέραν τούτου, αυξάνουν τα αιτήματα για ανέγερση τζαμιών (και μιναρέδων), προκαλώντας συχνές συγκρούσεις στις τοπικές κοινωνίες της Γερμανίας, όπου ζητείται ανοιχτά πλέον και η καθιέρωση του δικαίου της «σαρίας» για τους μουσουλμάνους «συμπολίτες».

Η ευρωπαϊκή τακτική του Ερντογάν δεν παρακάμπτει ασφαλώς την «ευρω-μουσουλμανική» παράμετρο του ζητήματος της τουρκικής ένταξης. Το αντίθετο, ακριβώς. Ο Τούρκος πρωθυπουργός τη βλέπει σαν μοχλό ώθησης κι έτσι τη χρησιμοποιεί. Ουδέποτε ο ίδιος έκανε λόγο για ενσωμάτωση Τούρκων στη γερμανική ή σε άλλες ευρωεθνικές κοινωνίες. Σε διάφορες επισκέψεις του στη Γερμανία προέτρεπε τους Τούρκους να διατηρήσουν την εθνική τους ταυτότητα, προκαλώντας εκεί πολλαπλές αντιδράσεις. Είναι γνωστή επίσης η συστηματική προσπάθεια των σημερινών κυβερνώντων της Αγκυρας να αποστέλλουν στη Γερμανία Τούρκους ιμάμηδες, κύριο μέλημα των οποίων είναι να διατηρήσει ο τουρκογενής πληθυσμός της χώρας μιαν ισλαμική και την τουρκική εθνική συνείδηση. Σε πρόσφατο κύριο άρθρο της γερμανικής «Suddeutsche Zeitung» επιχειρούσε εύσχημα κάποιος να προβάλει το λεγόμενο «διαφωτισμένο» Ισλάμ, το οποίο θα μπορούσε να στρέψει τους εγχώριους μουσουλμάνους προς την ενσωμάτωση. Ανεξάρτητα του τι είχε στο μυαλό του ο συντάκτης, γεγονός πάντως είναι πως η έννοια του διαφωτισμού πολύ δύσκολα μπορεί να «παντρευτεί» με την όποια εκδοχή κι επαγγελία του Ισλάμ.

Γνωρίζοντας, λοιπόν, ο Ερντογάν την κοινωνικο-πολιτική σημασία του σοβαρού προγεφυρώματος που έχει ήδη η χώρα του μέσα στην Ε.Ε. εμφανίζεται από θέσεως ισχύος, αξιώνοντας πλέον την αναγκαστική (προς Ανατολία!) διεύρυνση της Ε.Ε. Επειδή δε ο ίδιος έχει μελετήσει καλά τα φοβικά σύνδρομα των Γερμανών, που λειτουργούν αυτόματα λόγω των γνωστών ανακλαστικών του «Ολοκαυτώματος», απευθύνεται σχεδόν εκβιαστικά προς την καγκελάριο Μέρκελ, διότι εκείνη αποκλείει ευθέως μια τουρκική ένταξη. Το χειρότερο όμως είναι πως ο Ερντογάν καταφεύγει συχνά και σε υπερκείμενες δυνάμεις, ΗΠΑ και Μ. Βρετανία, οι οποίες επιδιώκουν να κρατήσουν την Ε.Ε. με τη μορφή μιας μεγάλης ανοιχτής αγοράς παρεμποδίζοντας την πολιτική της ολοκλήρωση. Η τουρκική πολιτική συνολικά αναλαμβάνει εν προκειμένω τον ρόλο ενός δούρειου ίππου μέσα στην Ενωση, ως τούτο συνέβη και κατά τον γιουγκοσλαβικό πόλεμο, λειτουργώντας εκεί καθαρά τυχοδιωκτικά.

Η ταύτιση θέσεων όλων σχεδόν των ελληνικών πολιτικών κομμάτων υπέρ μιας τουρκικής ένταξης στην Ε.Ε. συνιστά μια ασυνήθιστη κι εξόχως ενδιαφέρουσα παράμετρο του θέματος, η οποία όμως δεν έχει συζητηθεί ούτε επαρκώς αναλυθεί. Οσο κι αν τούτο δεν προκαλεί τριβές στις σχέσεις μας με τις δυνάμεις του γαλλογερμανικού άξονα, γεγονός είναι πάντως ότι δεν έχει ώς τώρα φανεί ένα θετικό αντιστάθμισμα από τουρκικής πλευράς. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει με τις αυξανόμενες τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο, στο Κυπριακό αλλά και τη στάση της Τουρκίας στο επικίνδυνο ζήτημα της λαθρομετανάστευσης. Εν όψει, λοιπόν, όλων τούτων είναι ίσως καιρός να επανεξετάσουν τα κόμματα το κρίσιμο αυτό ζήτημα και να διατυπώσουν τις θέσεις τους μέσα από μια ευρωκοινοτική οπτική γωνία, συνεκτιμώντας βεβαίως και τη διμερή του διάσταση. Κάθε πρόοδος της Τουρκίας στη διαδικασία προσέγγισης με την Ευρώπη ενέχει ασφαλώς πολλά θετικά δεδομένα. Ο Ερντογάν φάινεται όμως να «το ‘χει δέσει» για τα καλά με το όνειρο για μια πλήρη -και δη χωρίς προϋποθέσεις- ένταξη της χώρας του στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Αν έτσι επαληθευθεί κάποτε το όνειρό του, και γεωπολιτικά μετατοπιστεί η Ανατολία προς τη Δύση, τότε… καληνύχτα Ευρώπη!…

*Δημοσιογράφος και πολιτικός επιστήμονας

ΠΗΓΗ