Η ρωσοτουρκική ενεργειακή συνεργασία αλλάζει τις γεωστρατηγικές ισορροπίες
Γεωστρατηγικό παιχνίδι εξαιρετικά περίπλοκο, αφού συνδυάζει τις γεωπολιτικές διεκδικήσεις, τις σφαίρες επιρροής και τον οικονομικό ανταγωνισμό, η «κούρσα για τους αγωγούς» έλαβε την περασμένη Πέμπτη, 6 Αυγούστου, νέα τροπή με την υπογραφή «πακέτου» συμφωνιών ενεργειακής συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας στην Αγκυρα.
Ο χαρακτηρισμός των συμφωνιών ως «ορόσημο» είναι πρόωρος. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι η ρωσοτουρκική συνεργασία, πρωτίστως στον ενεργειακό και πυρηνικό τομέα και δευτερευόντως στον εμπορικό – οικονομικό – επιστημονικό τομέα, όπως επισφραγίστηκε με τις συνολικά 15 συμφωνίες μετατοπίζει το κέντρο βάρους των υφιστάμενων ενεργειακών ισορροπιών. Ταυτόχρονα η Τουρκία ενισχύει το κύρος και την εικόνα της περιφερειακής δύναμης με το «διπλό» ή και «πολυμέτωπο» παιχνίδι» της, όπως χαρακτηρίζουν αναλυτές τους ακροβατισμούς της Αγκυρας μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, πιο συγκεκριμένα μεταξύ του ευρωπαϊκού –και υποστηριζόμενου από τις ΗΠΑ– ενεργειακού σχεδίου για την κατασκευή του αγωγού Nabucco και των ρωσικών επιδιώξεων για ενεργειακή υπεροχή.
Κορωνίδα των συμφωνιών της περασμένης εβδομάδας είναι το Μνημόνιο συνεννόησης που υπέγραψαν στην Αγκυρα ο Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Ταγίπ Ερντογάν, παρουσία του Σίλβιο Μπερλουσκόνι – που έφτασε την τελευταία στιγμή και απέδωσε στη δική του μεσολάβηση τη ρωσοτουρκική προσέγγιση, κάτι που προκάλεσε ενόχληση στην Αγκυρα. Βάσει του Μνημονίου η Τουρκία επιτρέπει τη διέλευση από τα χωρικά της ύδατα στη Μαύρη Θάλασσα του υποθαλάσσιου τμήματος του αγωγού φυσικού αερίου South Stream, της ομώνυμης κοινοπραξίας που ίδρυσαν τον Ιούνιο του 2007 η ιταλική ENI και η ρωσική Gazprom. Ετσι, όπως διευκρίνισε η ρωσική πλευρά, παρακάμπτονται τα χωρικά ύδατα της «προβληματικής» Ουκρανίας, στην οποία η Μόσχα αποδίδει τα προβλήματα στην τροφοδοσία της Ευρώπης με φυσικό αέριο τα τελευταία χρόνια.
Σειρά συμφωνιών
Με την παράκαμψη αυτή, το φυσικό αέριο από τη ρωσική πόλη Τζούγκμπα στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, θα φτάνει μέσω τουρκικών χωρικών υδάτων πλέον στη Βάρνα της Βουλγαρίας. Από εκεί, κατά την αρχική πρόβλεψη, το «νοτιοδυτικό» τμήμα του θα καταλήγει μέσω Ελλάδος, Ιονίου, στην Ιταλία, στο πλαίσιο της συμφωνίας που η Gazprom υπέγραψε με την Ελλάδα, στις 15 Μαΐου στο Σότσι της Μαύρης Θάλασσας. Την ίδια ημέρα υπεγράφησαν και επιμέρους συμφωνίες με τη Βουλγαρία, τη Σερβία και την Ιταλία για τη διαχείριση του βορειοδυτικού τμήματος του αγωγού, που μέσω βαλκανικών χωρών θα καταλήγει στο Μπάουμγκαρτεν της Αυστρίας. Στο Σότσι και πάλι, η Gazprom και η ENI υπέγραψαν συμφωνία για τον διπλασιασμό της χωρητικότητας του South Stream – από 31 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως σε 63 δισ. κυβικά. Πώς θα συμβεί αυτό; Χάρη στο περιβόητο αζερικό κοίτασμα Σαχ Ντενίζ 2, το οποίο με ρωσική παρέμβαση θα τροφοδοτήσει –υποτίθεται– τον South Stream, εις βάρος του αγωγού Nabucco.
Η συμφωνία για την κατασκευή του ευρωπαϊκού αυτού αγωγού υπεγράφη στις 13 Ιουλίου με τυμπανοκρουσίες στην Αγκυρα από την Τουρκία, την Αυστρία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία. H γερμανική RWE μετέχει στη νέα κοινοπραξία για τον αγωγό Nabucco, ο οποίος από το Ερζερούμ θα καταλήγει, μέσω Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Ουγγαρίας, επίσης στον αυστριακό τερματικό του Μπάουμγκαρτεν.
Ηδη από τον χειμώνα, όταν η ενεργειακή κρίση της Ουκρανίας επανέφερε στο προσκήνιο την κατασκευή του Nabucco, η Ρωσία επιδόθηκε σε αγώνα δρόμου για τη διασφάλιση προμηθευτών από τις κεντροασιατικές χώρες, γνωρίζοντας ότι το σχέδιο Nabucco δεν έχει εξασφαλίσει σίγουρους προμηθευτές φυσικού αερίου, εκτός του Σαχ Ντενίζ 2, αυτό ακριβώς που διεκδικεί η Ρωσία για τον South Stream. «Αναποφάσιστο» εμφανίζεται επισήμως το Αζερμπαϊτζάν, «προστατευόμενη» της Τουρκίας χώρα, η οποία θα τροφοδοτεί με φυσικό αέριο και τον υποστηριζόμενο από την Ε.Ε. ελληνοϊταλικό αγωγό ITGI που θα συνδέει την Τουρκία, την Ελλάδα και την Ιταλία και που θα συνδεθεί με σύστημα αγωγών στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία. Ο ITGI (ονομαζόμενος και «μικρός Nabucco) καθώς και ο South Stream, υπήρξαν αντικείμενο των συνομιλιών του Ελληνα πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή και του Σίλβιο Μπερλουσκόνι στις 15 Ιουλίου στη Ρώμη. (Αξίζει να σημειωθεί ότι η Τουρκία διεκδικεί ποσοστό 15% της εκμετάλλευσης του Nabucco, αλλά και ποσοστά εκμετάλλευσης από τον ITGI, παίζοντας ως δυνατό χαρτί την επιρροή της στο Αζερμπαϊτζάν).
Τα ανταλλάγματα
Δεν είναι γνωστό ακόμα, ολόκληρο το φάσμα των ανταλλαγμάτων που πιθανώς εξασφάλισε η Αγκυρα την Πέμπτη. Γνωστό όμως είναι ότι ο Ρώσος πρόεδρος δέχθηκε να μετάσχει στο σχέδιο για την κατασκευή του πετρελαιαγωγού Σαμψούντα – Τζεϊχάν, έργο κοινοπραξίας της ιταλικής ΕΝΙ και της τουρκικής Calik Holding AS, που θα συμβάλει στην αποσυμφόρηση του Βοσπόρου. Από ρωσικής πλευράς δίνονται διαβεβαιώσεις ότι η εξέλιξη αυτή ουδόλως επηρεάζει την κατασκευή του αγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη, παρά τις επιφυλάξεις της νέας βουλγαρικής κυβέρνησης. Επίσης, η Μόσχα δεν απέκλεισε να μετάσχει και στον περιβόητο αγωγό Μπακού – Τζεϊχάν ενώ σημαντικότατη θεωρείται η ρωσοτουρκική συμφωνία πυρηνικής συνεργασίας για ειρηνικούς σκοπούς, μολονότι δεν έχει διευκρινιστεί εάν τελικώς η ρωσική ΖΑΟ Atomostroyexport θα αναλάβει την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού εργοστασίου στην Τουρκία. «Η σφαγή για τους αγωγούς», ήταν ο τίτλος παλαιότερης ανάλυσης του γερμανικού «Spiegel», που επεσήμαινε το αυτονόητο, δηλαδή ότι τα σχέδια για αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι τόσα πολλά, ώστε είναι αμφίβολο εάν επαρκούν τα υφιστάμενα κοιτάσματα. Παρά ταύτα, η «κούρσα των αγωγών» κυριαρχεί στο πεδίο των γεωπολιτικών ανταγωνισμών, προσδίδοντας γόητρο σε επίδοξες περιφερειακές δυνάμεις που ξέρουν από παζάρια, όπως η Τουρκία.
Greek National Pride 