Ο Μεγαλομάρτυρας Δημήτριος, γόνος της ένδοξης πόλης της Θεσσαλονίκης, ήταν στρατιωτικός στα χρόνια του Διοκλητιανού (284-305). Γενναίος και ατρόμητος στρατιώτης του Χριστού και κήρυκας της χριστιανικής πίστης, είναι παράδειγμα χριστιανικού μαρτυρίου. Θα λέγαμε ότι ο Άγιος Δημήτριος υπήρξε ο πρώτος κατηχητής της Εκκλησίας μας. Διότι χωρίς τον παραμικρό φόβο κατηχούσε τους νέους της πόλης, εμπνέοντας σ’ αυτούς την χριστιανική πίστη.

Η δραστηριότητα αυτή του Δημητίου καταγγέλθηκε στον Διοκλητιανό, ο οποίος τον κάλεσε στα ανάκτορα. Ο Δημήτριος δήλωσε στον Διοκλητιανό ότι πράγματι είναι χριστιανός, διότι μόνο ο Χριστός παρέχει λύτρωση και αιώνια ζωή. Τότε ο Διοκλητιανός διέταξε και τον έκλεισαν στη φυλακή.

Αλλά τις ημέρες εκείνες γίνονταν στη Θεσσαλονίκη αγώνες. Οι ειδωλολάτρες, εκμεταλλευόμενοι τη δύναμη κάποιου Λυαίου, προκαλούσαν τους χριστιανούς να τον αντιμετωπίσουν. Τότε ένας νεαρός χριστιανός, ο Νέστωρ, αφού πήρε την ευχή του Δημητρίου μέσα από τη φυλακή, μπήκε στο στάδιο και νίκησε τον σωματώδη Λυαίο.

Ο Διοκλητιανός όταν έμαθε την αιτία της ήττας του Λυαίου, έστειλε στρατιώτες στη φυλακή και με τη λόγχη σκότωσαν το Δημήτριο και τον Νέστορα. Η δε μητέρα Εκκλησία περιβάλλεται «ως πορφύραν και βύσσον τα αίματα των μαρτύρων της», διότι αυτά τα τέκνα αποτελούν το καύχημά της.

Απολυτίκιο
«Μέγαν εὔρατο, ἐν τοῖς κινδύνοις, σέ ὑπέρμαχον, ἡ οἰκουμένη, Ἀθλοφόρε τά ἔθνη τροπούμενον. Ὡς οὔν Λυαίου καθειλες τήν ἔπαρσιν, ἐν τῷ σταδίω θαρρύνας τόν Νέστορα, οὕτως Ἅγιε Μεγαλομάρτυς Δημήτριε, Χριστόν τόν Θεόν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἠμίν τό μέγα ἔλεος»
Ο πολιούχος και προστάτης της Θεσσαλονίκης μεγαλομάρτυρας Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλήτης, με το γνώριμο πρόσωπο, υπήρξε πρότυπο για τους μεταγενέστερους αγιογράφους.

Ο Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλήτης,εικονίζεται από τον Πανσέληνο όρθιος να κρατάει με το δεξί χέρι δόρυ και με το αριστερό τόξο με δύο βέλη. Πίσω διακρίνεται η ασπίδα του.

Έζησε στα χρόνια του Διοκλητιανού (284-304) και του Μαξιμιανού (286-305). Μαρτύρησε, όταν ο δεύτερος βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου με την προσευχή του κρατούμενου στο βαλανείο, που βρισκόταν δίπλα στο στάδιο, αγίου Δημητρίου, ο χριστιανός νέος Νέστορας νίκησε τον θηριώδη παλαιστή Λυαίο.

Ο Μαξιμιανός δεν περιορίσθηκε, μετά από το απρόβλεπτο αυτό, στη θανάτωση του Νέστορα, αλλά έδωσε εντολή να λογχίσουν και τον άγιο.

Η Θεσσαλονίκη σήμερα κοσμείται με μεγαλόπρεπο ναό προς τιμήν του, όπου φυλάσσονται τα ιερά λείψανά του, και είναι ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα των Βαλκανίων.

Έχει σχήμα πεντάκλιτης βασιλικής με ξύλινη στέγη και ανεγέρθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, κοντά στον χώρο όπου μαρτύρησε ο άγιος.

Η ανέγερση του αρχικού ναού τοποθετείται στο 413.

Ο σημερινός ναός είναι αποτέλεσμα της αναστήλωσης (1949) μετά τη μεγάλη πυρκαγιά τον 1917, που κατέστρεψε το μνημείο. Στο μακρύ αυτό χρονικό διάστημα από τον 5ο έως τον 20ο αιώνα το κτίσμα υπέστη επισκευές, προσθήκες και διαρρυθμίσεις.

Το 1490 ή το 1491, επί σουλτάνου Βαγιαζήτ Β΄ (1481-1512) μετατράπηκε σε τζαμί με την ονομασία «Κασημιέ». Οι τοιχογραφίες (1308) του παρεκκλησίου του Αγίου Ευθυμίου αποδίδονται στον Πανσέληνο.

Τα λείψανα του αγίου μεταφέρθηκαν στη Θεσσαλονίκη από το San Lorenzo in Campo της Ιταλίας, όπου είχαν μεταφερθεί στα μεσαιωνικά χρόνια, με ενέργειες του αείμνηστου Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα Β’.

Ποιό ελληνικό σπίτι δεν έχει έναν Δημήτρη; Σε όλους αυτούς ευχόμαστε Χρόνια Πολλά και Χρόνια Ορθόδοξα.

πηγή