Ερντογάν: «Είμαστε η είσοδος για τη Δύση και η πύλη εισόδου από την Ανατολή προς τη Δύση».

του Άρη Αμπατζή / Άγκυρα

Άνοιγμα» ονομάζεται το προσφιλές για την κυβέρνηση Ερντογάν «εργαλείο» πολιτικής αυτή την περίοδο. «Άνοιγμα», όπως «ανοίγω παράθυρα» (προς Θεού, όχι πόρτες), «ανοίγω διάπλατα τις αγκάλες» σε γείτονες, Ευρωπαίους, εσωτερικούς και εξωτερικούς φίλους και εχθρούς.

Έτσι, η Άγκυρα ανοίγει, το ένα μετά το άλλο, πολλά από τα ευαίσθητα ζητήματα της τουρκικής εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής. «Κουρδικό άνοιγμα» βαπτίστηκε η ρητορεία της τουρκικής κυβέρνησης για προοπτική «προόδου». Με τη διαφορά ότι το άνοιγμα εδώ και μερικούς μήνες υπάρχει μόνο ως προοπτική. Ουδείς γνωρίζει τι πάει να πει «κουρδικό άνοιγμα». Θα περιλαμβάνει μέτρα εκδημοκρατισμού που θα δώσουν ελευθερίες στους Κούρδους; Θα εξελιχθεί σε προσπάθεια θωράκισης της κρατικής ασφάλειας από το ΡΚΚ; Θα είναι, δηλαδή, «κουρδικό άνοιγμα», όπως αρχικά ονομάστηκε, «δημοκρατικό άνοιγμα», όπως μετονομάστηκε στη συνέχεια, ή «άνοιγμα εθνικής ενότητας», όπως κατέληξε να λέγεται;

Ατομικές ελευθερίες.

Μήπως τελικά έχει ένα κάποιο δίκιο η αρθρογράφος της Τζουμχουριέτ, Νιλγκιούν Τζεράχολου, η οποία έγραφε δύο μήνες πριν, και όχι απαραίτητα για το Κουρδικό, ότι η πιο ουσιαστική διαφορά μεταξύ Ανατολής και Δύσης είναι το γεγονός ότι η εξουσία στην Ανατολή, στην καλύτερη περίπτωση, δίνει κάποιες ατομικές ελευθερίες και σε καμία περίπτωση πολιτικές, πράγμα που είναι αδιανόητο στη Δύση όπου οι δύο αυτές έννοιες είναι ταυτόσημες; Για να καταλήξει η αρθρογράφος στο συμπέρασμα ότι ο ολοκληρωτισμός δεν έχει καμία διαφορά, είτε είναι αυτό που πρεσβεύει το πολιτικό Ισλάμ είτε ο μιλιταρισμός που αντιπροσωπεύουν οι τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις.

Το «κουρδικό άνοιγμα» μπορεί να σχετίζεται με μία από τις σημαντικότερες πτυχές της τουρκικής εσωτερικής πολιτικής. Ωστόσο από τη φύση τους –και το Κουρδικό και το «άνοιγμα»– έχουν διαστάσεις διεθνούς ασφάλειας και πολιτικής. Το «άνοιγμα» δεν μπορεί να αποστασιοποιηθεί από ένα πλέγμα καταστάσεων, όπως οι σχέσεις της Τουρκίας με Ιράν, Ιράκ, Συρία, ΗΠΑ, ΕΕ και πάει λέγοντας. Κάτι, εξάλλου, που φαίνεται από το γεγονός ότι, ταυτόχρονα με τη ρητορεία περί «κουρδικού ανοίγματος», η Άγκυρα επιδίδεται σε μια αρκετά έντονη διπλωματική δραστηριότητα στην ανατολική της περιοχή. Οι θεαματικές εξελίξεις στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Συρία είναι ενδεικτικές. Από χώρα που, για πολλά χρόνια, ήταν «προβληματική» για την Τουρκία, εξαιτίας του ΡΚΚ και των υδάτων του Ευφράτη και του Τίγρη, η Συρία εξελίχθηκε σε «πολύ φιλική». Εκεί τα πράγματα ίσως είναι πιο απλά, επειδή Τουρκία και Συρία δεν έχουν σχέση ανταγωνισμού.

Σχέση ανταγωνισμού.

Στις αρχές του έτους στο Νταβός, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε επιτεθεί φραστικά σε έντονο ύφος στο Ισραήλ για τα όσα συνέβαιναν στη Γάζα, προκαλώντας δυσμενή σχόλια για την αντίδρασή του.

Τέτοιας φύσης σχέση όμως έχει η Τουρκία με το Ιράν. Σχέση ανταγωνισμού στην περιοχή, που ωστόσο αποκτά νέες δυναμικές στη σύγχρονη εποχή, εξαιτίας του παράγοντα «ενέργεια – φυσικό αέριο» στις νέες διεθνείς ισορροπίες. Και, φυσικά, υπάρχει η ιδιαίτερη και ιδιόμορφη θέση του Ιράν στο παγκόσμιο στερέωμα και, μαζί με αυτή, η προσπάθεια της Τουρκίας να προταχθεί ως χώρα-κλειδί που μεσολαβεί σε διενέξεις και διαφωνίες.

Το Ιράν επισκέφθηκε πριν από μερικές ημέρες ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Μπορεί να μην λύθηκαν όλα τα προβλήματα, αλλά ποιος ασχολείται, σε τελική ανάλυση, με αυτά; Η τουρκική πλευρά μάλλον πρέπει να θεωρείται ότι πήρε αυτό που ήθελε, στο βαθμό που αυτό που θέλει είναι να προβάλλει πως βρίσκεται «πανταχού παρών».

Έκανε και κάτι άλλο όμως η Άγκυρα: Η εικόνα που δημιουργούν τα τουρκικά ΜΜΕ για τις επαφές της Τουρκίας με Ιράν, Ρωσία και Κίνα, υπογραμμίζει τη συμφωνία που επήλθε με τις δύο πρώτες για παράκαμψη του ευρωπαϊκού και του αμερικανικού νομίσματος στις εμπορικές συναλλαγές, οι οποίες θα γίνονται με βάση το τουρκικό, το ρωσικό και το ιρανικό νόμισμα. Οι διαπραγματεύσεις επί του ίδιου θέματος με την Κίνα συνεχίζονται. Μάλιστα, οι νέες αυτές ρυθμίσεις συνοδεύτηκαν και από την αναγκαία αλλαγή στο νόμο περί τουρκικού νομίσματος.

Το όλο θέμα σαφώς και έχει σημασία, την ώρα που η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί τις συζητήσεις σχετικά με τις προοπτικές ασιατικής ομαδοποίησης.

Ασιατικός πόλος.

Βγαίνει χυμός μπανάνας, αν στύψουμε λεμόνια; Όχι ε; Μπορώ τότε να ρωτήσω, γιατί να έχει βάση η όλη ρητορεία για ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Τι σχέση έχει τώρα αυτό; Την εξής: Η φύση, η βάση, η δομή και ό,τι άλλο βάζει ο νους σας για την τουρκική εξωτερική πολιτική έχουν μόνιμο προσανατολισμό την άσκηση πολιτικής και διπλωματίας προς διάφορες κατευθύνσεις. Η ιστορία με το νόμισμα στις συναλλαγές, για παράδειγμα, υφίσταται όχι για να πουν κάποιοι «Μα πώς θέλετε ΕΕ, τη στιγμή που οικοδομείτε συνθήκες και κανόνες που δεν συνάδουν προς την όποια ευρωπαϊκή ολοκλήρωση;». Υφίσταται επειδή δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Η Τουρκία, και να ήθελε, δεν μπορεί να συμπεριφερθεί αλλιώς. Και συγκεκριμένη δυναμική δημιουργίας ασιατικού πόλου να αναπτυχθεί, ακόμη κι αν έχουν ξεπεραστεί όλα τα ανυπέρβλητα εμπόδια που ορθώνονται στο ενδεχόμενο συνεργασίας μεταξύ χωρών όπως η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ρωσία, η Ινδία, δεν θα ήταν «εντελώς» μέσα η Τουρκία.

Με άλλα, δικά του λόγια, το είπε ο Ερντογάν, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στο Ιράν, ξεκινώντας από το επεισόδιο που είχε προκληθεί στις αρχές του έτους στο Νταβός, όπου είχε επιτεθεί φραστικά σε έντονο ύφος στο Ισραήλ για τα όσα συνέβαιναν στη Γάζα: «Είναι λάθος να ερμηνεύεται το περιστατικό στο Νταβός ως εναντίωση προς τη Δύση. Η μία όψη της Τουρκίας βλέπει προς τη Δύση και η άλλη προς την Ανατολή. Είμαστε, αφενός, η είσοδος για τη Δύση και, αφετέρου, η πύλη εισόδου από την Ανατολή προς τη Δύση».

Είναι η «γέφυρα» που περιγράφεται ποικιλοτρόπως και επιδρά επί της πολιτικής και πολιτισμικής υπόστασης της Τουρκίας διαχρονικά. Είναι αυτό που επιχειρεί να αντιπροσωπεύσει σε πολιτισμικό επίπεδο ο γνωστός Τούρκος συγγραφέας και βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας, Ορχάν Παμούκ, όπως ο ίδιος άλλωστε υποστηρίζει. Είναι επίσης αυτό που πρεσβεύει σε διπλωματικό επίπεδο η μορφή του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου. Είναι αυτό που αντιπροσωπεύει στο σύνολό της η όποια «φιλοσοφία» του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Γι’ αυτό εξάλλου είναι, τα τελευταία επτά χρόνια, μακράν το πρώτο κόμμα στην Τουρκία.

http://m-epikaira.gr