Στον ΧΡΟΝΗ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΥ

Ο Ρίτσαρντ Φολκ, από τις εξέχουσες προσωπικότητες της παγκόσμιας διανόησης, είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και διακεκριμένος καθηγητής Παγκόσμιων Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα, ενώ από το 2008 εκτελεί χρέη ειδικού εισηγητή των Ηνωμένων Εθνών για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη.

*Τον Δεκέμβριο του 2008, ενώ σχεδίαζαν, σε επίσημη αποστολή της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, να ταξιδέψουν στη Δυτική Οχθη και τη Γάζα, η κυβέρνηση του Ισραήλ αρνήθηκε την είσοδο στον Φολκ και στους συνεργάτες του (όλοι μέλη του ΟΗΕ) στη χώρα. Ο Φολκ βρέθηκε υπό κράτηση στο αεροδρόμιο «Μπεν Γκουριόν» για περισσότερο από 30 ώρες, πριν τελικά τον υποχρεώσουν οι ισραηλινές αρχές να επιστρέψει στη Γενεύη. Δύο εβδομάδες αργότερα, ξεκίνησε η στρατιωτική επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα.

*Στο πλαίσιο της συμπλήρωσης ενός έτους από τις αιματηρές και καταστροφικές στρατιωτικές επιθέσεις του Ισραήλ στη Γάζα είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον Ρίτσαρντ Φολκ για την κατάσταση στη Γάζα και για το παλαιστινιακό ζήτημα στο ευρύτερό του πλαίσιο.

* Πριν από ένα χρόνο, στις 27 Δεκεμβρίου 2008, το Ισραήλ ξεκίνησε μια τρομερή στρατιωτική επίθεση κατά της Λωρίδας της Γάζας, προκαλώντας το θάνατο εκατοντάδων αθώων ανθρώπων. Στην έκθεση «Goldstone», που προσφάτως συντάχτηκε, τα πορίσματα καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι ισραηλινές ενέργειες ήταν στην ουσία πράξεις κρατικής τρομοκρατίας. Οι δικές σας έρευνες, ως ειδικού εισηγητή του ΟΗΕ για την κατάσταση στα παλαιστινιακά εδάφη, υποστηρίζουν τα πορίσματα της έκθεσης «Goldstone»;

– Ναι, σαφέστατα. Νομίζω, μάλιστα, ότι ένα από τα πιο διορατικά συμπεράσματα που εμφανίζονται στην έκθεση «Goldstone» είναι ο βαθμός στον οποίο η κατοχή, η καταπίεση και οι διάφορες επιθέσεις στη Γάζα πρέπει να αντιμετωπισθούν ως μέρος της ευρύτερης καταπίεσης της ισραηλινής κατοχής, και ιδιαίτερα οι προσπάθειες να αγνοείται προκλητικά η ομόφωνη άποψη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που λέει ότι το Ισραήλ πρέπει να αποσυρθεί στα σύνορα που υπήρχαν πριν το 1967. Οι μαζικοί εποικισμοί στα κατεχόμενα εδάφη της Δυτικής Οχθης και η προσάρτηση της Ανατολικής Ιερουσαλήμ είναι μέρος μιας παράνομης, ανήθικης και πολιτικά απαράδεκτης ισραηλινής προσπάθειας να καταστραφεί οποιαδήποτε σημαντική προοπτική για την αυτοδιάθεση της Παλαιστίνης. Η φοβερή δοκιμασία του παλαιστινιακού λαού στη Γάζα, όπου οι βασικές ανάγκες επιβίωσης του πληθυσμού, ένα χρόνο μετά την καταστροφική επίθεση, βρίσκονται ακόμα υπό μορφή αποκλεισμού και παραμένουν κλειστά όλα τα σημεία εισόδου και εξόδου, έχει επιτευχθεί με τη συναίνεση, εάν όχι με τη συνενοχή, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Αιγύπτου και της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

* Εχει προκύψει, από την περίοδο της περυσινής επίθεσης στη Γάζα και της εκλογής του Ομπάμα στην αμερικανική προεδρία, οποιαδήποτε πρόοδος στο ισραηλινο-παλαιστινιακό μέτωπο;

– Φοβάμαι πως όχι. Καταρχάς, ύστερα από την ομιλία του Ομπάμα στο Κάιρο, στις 4 Ιουνίου 2009, υπήρξε μια ελπίδα ότι η Ουάσιγκτον θα υιοθετούσε μια ισορροπημένη και εποικοδομητική προσέγγιση. Ο Ομπάμα αναγνώρισε τη δυστυχία των Παλαιστινίων, που ζουν εδώ και πολύ καιρό κάτω από το βαρύ χέρι της ισραηλινής κατοχής, και ζήτησε από το Ισραήλ να διακόψει όλες τις μορφές επέκτασης των οικισμών. Οταν το Ισραήλ αρνήθηκε, ο Ομπάμα έκανε πίσω, διαβεβαιώνοντας μόνο για το ενδεχόμενο ενός απλά προσωρινού παγώματος (για μια περίοδο δέκα μηνών) της επέκτασης των εβραϊκών οικισμών στη Δυτική Οχθη. Αυτό το ισραηλινό πάγωμα δεν περιλάμβανε την Ανατολική Ιερουσαλήμ, όπου το Ισραήλ έχει μόλις τώρα δώσει άδεια για την κατασκευή 693 επιπλέον κατοικιών σε εβραίους αποίκους, ενώ φυσικά συνεχίζει την επέκταση των οικισμών στη Δυτική Οχθη. Δεν έχει υπάρξει καμία πίεση από την Ουάσιγκτον προς το Ισραήλ να αποσύρει τον αποκλεισμό, να συμμορφωθεί με το διεθνές δίκαιο, και να εφαρμόσει τις συστάσεις της έκθεσης «Goldstone». Από την παλαιστινιακή πλευρά το συμπέρασμα είναι ότι η προεδρία Ομπάμα συνεχίζει την απεριόριστη υποστήριξη προς το Ισραήλ, που ήταν διακριτικό χαρακτηριστικό της προεδρίας του Τζορτζ Μπους.

* Κατά την άποψή σας, πόσο κρίσιμος είναι ο ρόλος των ΗΠΑ στην εύρεση μιας δίκαιης λύσης του προβλήματος;

– Στην κατάσταση που βρίσκονται τα πράγματα, η συνεχείς επικλήσεις κρατών και της κοινής γνώμης να παίξουν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφασιστικό ρόλο στην προώθηση της ειρηνευτικής διαδικασίας, ουσιαστικά εκτρέπει την προσοχή από τις πραγματικότητες αυτής της σύγκρουσης. Η άποψή μου είναι ότι ήρθε ο καιρός να αγνοηθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες ως ο κατάλληλος διαμεσολαβητής για σοβαρές προσπάθειες να βρεθεί μια δίκαιη ειρήνη. Δεν είναι περισσότερο κατάλληλες απ’ ό,τι θα ήταν το Ιράν, σε περίπτωση που αυτό προτεινόταν από την Παλαιστινιακή Αρχή. Απαιτούνται πιο ουδέτεροι διαμεσολαβητές.

* Πώς εξηγείτε την αποτυχία τόσων πολλών διπλωματικών διαπραγματεύσεων για τη λύση του Μεσανατολικού εκ μέρους των διαφόρων αμερικανικών κυβερνήσεων;

– Η αποτυχία της αμερικανικής διπλωματίας στη Μέση Ανατολή μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητή ως η αποσύνδεση μεταξύ αυτοκρατορικής γεωπολιτικής και μετα-αποικιακής πολιτικής συνείδησης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες νοιάζονται στρατηγικά για το πετρέλαιο σε βαθμό που στηρίζουν στην εξουσία καταπιεστικές κυβερνήσεις εφόσον αυτές είναι φιλικές με τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Με την προσέγγιση που έχουν διαμορφώσει για την αντιμετώπιση του παλαιστινιακού ζητήματος, οι ΗΠΑ προκαλούν επίσης τους λαούς της περιοχής, κυρίως εξαιτίας της «αποτυχίας» τους να προστατεύσουν τους Παλαιστίνιους, που ζουν κάτω από καθεστώς βάρβαρης κατοχής, από εγκλήματα πολέμου που κατατάσσονται στα εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας, αν όχι σε πολιτικές γενοκτονίας. Τέλος, το ίδιο ισχύει και για τις προσπάθειες των ΗΠΑ να επιβάλουν τη θέλησή τους στο Ιράκ, να αντιμετωπίσουν στρατιωτικά το Ιράν και το Αφγανιστάν, καθώς και για την πολιτική των δύο μέτρων και δύο σταθμών που ακολουθούν σχετικά με την εξάπλωση των πυρηνικών όπλων – συνένοχες στην ανάπτυξη πυρηνικών του Ισραήλ, ενώ είναι έτοιμες να διεξάγουν πόλεμο για να αποτρέψουν το Ιράκ και το Ιράν από την απόκτηση τέτοιου εξοπλισμού.

* Σε ένα πρόσφατο άρθρο του στο «New York Review of Books», ο ισραηλινός ακτιβιστής David Shulman προβάλλει σοβαρά ερωτήματα για την επίδραση που έχουν οι ισραηλινές πράξεις προς τους Παλαιστίνιους στους κεντρικούς θεσμούς του Ισραήλ, αλλά και στο ίδιο το ηθικό κύτταρο της ισραηλινής κοινωνίας. Βρίσκεται σήμερα το Ισραήλ περισσότερο κοντά σε μια μορφή «φιλικού φασισμού»;

– Δεν είμαι βέβαιος για το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να ερμηνεύσω την επικίνδυνη κλίση στην εσωτερική πολιτική του Ισραήλ προς τα δεξιά, η οποία απεικονίζεται μέσω της δράσης πολλών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της ανόδου διαφόρων μορφών θρησκευτικού φονταμενταλισμού ανάμεσα στους Εβραίους. Το Ισραήλ έχει χάσει σίγουρα την ιδεαλιστική του φλόγα, η οποία έκαιγε τόσο λαμπρά τα πρώτα του χρόνια, αν και πάντα συνυπήρχε με τη φοβερή αδικία απέναντι στις γηγενείς παλαιστινιακές κοινότητες. Το Ισραήλ στηρίχθηκε στις ζωηρές μνήμες του Ολοκαυτώματος για να δικαιολογήσει τις εθνικιστικές φιλοδοξίες του, αλλά καθώς η στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας του μεγάλωνε κατέλαβε το ρόλο του θύτη αντί του θύματος. Πόσο μακριά θα πάει αυτή η τάση παραμένει άγνωστο αυτή τη στιγμή. Αν σκληρύνει σε κάποια μορφή φασισμού, πολύ αμφιβάλλω αν αυτό θα είναι κάτι το πολύ «φιλικό», αν και μπορεί να φορέσει μια μάσκα συνταγματικής δημοκρατίας.

ΠΗΓΗ