Του Α. Μασσαβέτα

Για δεύτερη φορά μέσα σε λίγους μήνες σοβεί διπλωματική κρίση μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. Για δεύτερη δε φορά, την αντίδραση του Ισραήλ προκάλεσαν τόσο οι δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν, όσο και σειρά της τουρκικής τηλεόρασης. Χθες η ισραηλινή εφημερίδα «Γεντιότ Αχρονότ» αποκάλυπτε πως ο Ισραηλινός υφυπουργός Εξωτερικών Ντάνι Αγιαλόν κάλεσε τον πρέσβη της Τουρκίας στο Τελ Αβίβ, Αχμέτ Ογούζ Τσελίκκολ να διαμαρτυρηθεί, ενώ σήμερα το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε τον Ισραηλινό πρέσβη Γκάμπι Λεβί. Ο νέος κύκλος έντασης έχει προκαλέσει νευρικότητα και στις δύο πλευρές.

Ο Ερντογάν, μία πονηρή αλεπού της πολιτικής, καταφεύγει συχνά τα τελευταία δύο χρόνια σε φραστικές επιθέσεις κατά του Ισραήλ, γνωρίζοντας πως αυτές αυξάνουν τη δημοτικότητά του. Τα αντιϊσραηλινά (αλλά και τα αντισημιτικά) αισθήματα μεσουρανούν στη χώρα, με μία παράλληλη «υιοθέτηση» του παλαιστινιακού ως αγαπημένου ζητήματος των ακτιβιστών ολόκληρου του πολιτικού φάσματος. Το αντιϊσραηλινό συναίσθημα συνενώνει αριστερούς και δεξιούς, θρήσκους, κεμαλιστές και φιλελεύθερους, όπως και η «αντιϊμπεριαλιστική» ρητορεία και η «στήριξη στους Παλαιστινίους».

Το τελευταίο περιστατικό με πρωταγωνιστή τον Ερντογάν και θύμα το Ισραήλ σημειώθηκε κατά την πρόσφατη επίσκεψη του πρωθυπουργού του Λιβάνου Σαάντ Χαρίρι στην Τουρκία. Ο Σαάντ Χαρίρι έφθασε χθες επικεφαλής πολυμελούς αντιπροσωπείας για διήμερη επίσκεψη, κατά την οποία συνάντησε την πολιτική και οικονομική ηγεσία της χώρας. «Θεωρούμε τις σχέσεις μας με την Τουρκία στρατηγικές και επιθυμούμε να τις διευρύνουμε». Ως αποτέλεσμα των επαφών, Τουρκία και Λίβανος αποφάσισαν να άρουν αμοιβαία την αίτηση θεώρησης των διαβατηρίων για τους επισκέπτες του άλλου μέρους, ενώ υπογράφηκαν και πρωτόκολλα συνεργασίας στους τομείς της υγείας, της γεωργίας αλλά και της άμυνας. Οι συμφωνίες που προβλέπουν εκπαίδευση και εξοπλισμό των λιβανικών ενόπλων δυνάμεων από τις τουρκικές, προφανώς ενόχλησαν την ισραηλινή πλευρά, καθώς δείχνουν να υποβαθμίζεται περαιτέρω ο παραδοσιακός τουρκοϊσραηλινός άξονας στη Μέση Ανατολή. Ο άξονας είχε δεχθεί πλήγμα από σειρά συμφωνιών πολιτικού και οικονομικού χαρακτήρα μεταξύ Τουρκίας και Συρίας.

Στη συνέντευξη Τύπου που έδωσαν από κοινού οι Χαρίρι και Ερντογάν, ο τελευταίος δήλωσε τα εξής: «Οι παραβιάσεις από το Ισραήλ των αποφάσεων των Ηνωμένων Εθνών υπερβαίνουν το 100%. Δεν πρόκειται να σιωπήσουμε έναντι σε όσα κάνει το Ισραήλ. Αν αυτές οι αποφάσεις δεν εφαρμόζονται, γιατί υπάρχουν; […] Ως Τουρκία είμαστε κατά εκείνου που παραβιάζει την ειρήνη. Είμαστε κατά εκείνου που απειλεί την ειρήνη.» Ο Τούρκος Πρωθυπουργός, στη συνέχεια, δήλωσε ότι αν και η Τουρκία δεν παρακινεί καμία χώρα να αναπτύξει πυρηνικά όπλα, δε δέχεται τις φωνές που ζητούν από το Ιράν να παραιτηθεί των πυρηνικών του σχεδίων, ενώ παράλληλα δεν απευθύνουν αντίστοιχες προειδοποιήσεις στο Ισραήλ. Είναι γνωστό, σημείωσε, ότι και το Ισραήλ αναπτύσσει πυρηνικά όπλα, ενώ κατηγόρησε το Ισραήλ ότι χρησιμοποίησε βόμβες φωσφόρου στη Γάζα.

Πέραν των δηλώσεων του Ερντογάν, την έντονη δυσαρέσκεια της ισραηλινής κυβέρνησης προκάλεσε επεισόδιο της σειράς «Η Κοιλάδα των Λύκων» (Kurtlar Vadisi). Η σειρά παίζεται στην τουρκική τηλεόραση εδώ και πολλά χρόνια και αποτελεί την αγαπημένη των ακροδεξιών, αλλά και όλων των εθνικιστών με συντηρητικές κοινωνικές πεποιθήσεις. Το καστ της σειράς είχε γυρίσει και ταινία στο παρελθόν, «Η Κοιλάδα των Λύκων – Ιράκ», μία «πράξη εθνικοσφροσύνης» που έφερε βαρύτατα αντιαμερικανικό, αντιδυτικό, αντικουρδικό, αντιχριστιανικό και αντισημιτικό χαρακτήρα. Σε αυτήν οι Αμερικανοί στρατιώτες στο Ιράκ παρουσιάζονται ως σαδιστές δολοφόνοι, οι Εβραίοι ως φιλοχρήματοι και έμποροι ανθρωπίνων οργάνων, οι χριστιανοί ως υποκριτές και οι Κούρδοι του Ιράκ ως «πουλημένοι στη Δύση». Η προβολή της ταινίας απαγορεύθηκε σε πολλές χώρες, ενώ στη Γερμανία η κυβέρνηση είχε ανακοινώσει ότι η ασφάλεια θα παρακολουθούσε τους κινηματογράφους για την αποφυγή πιθανών ρατσιστικών επεισοδίων, κυρίως σε βάρος Κούρδων.

Αυτή τη φορά, σε επεισόδιο της σειράς, πράκτορες της Μοσάντ εμφανίζονται ως απαγωγείς παιδιού. Ο «ήρωας» της σειράς πυροβολεί έναν Ισραηλινό πράκτορα στο κεφάλι, σε ένα διαμέρισμα που υποτίθεται ανήκει στην ισραηλινή πρεσβεία, και ένα πλάνο δείχνει τα αίματα να έχουν σκεπάσει το άστρο του Δαυίδ στον τοίχο. «Τα εγκλήματα πολέμου πάντα εσείς θα τα κάνετε», αναρωτιέται ο πρωταγωνιστής.

Παράγοντες του Ισραληνινού υπουργείου Εξωτερικών επέκριναν τον Αγιαλόν για «ανάρμοστη» συμπεριφορά, που ρίχνει λάδι στη φωτιά της έντασης μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. Παράγοντες του κόμματος Καντίμα της αντιπολίτευσης, του οποίου ηγείται η Τζίπι Λίβνι, επίσης επέκριναν τον Αγιαλόν. Σύμφωνα με τον Τούρκο αναλυτή Τζεγκίζ Τσαντάρ, που ειδικεύεται σε θέματα Μέσης Ανατολής, τα επαναλαμβανόμενα συμβάντα και ιδίως η διεύρυνση των οικονομικών και πολιτικών σχέσεων με το Λίβανο σηματοδοτούν τις νέες προτεραιότητες της Τουρκίας στην περιοχή. Σε αυτές το Ισραήλ ή δεν έχει θέση, ή έχει θέση πολύ υποβαθμισμένη. Κατά τον Τσαντάρ, η τουρκοϊσραηλινή συμμαχία δεν είχε βάθος, καθώς υπαγορευόταν από τουρκικές ανησυχίες ασφαλείας και ερχόταν σε αντίθεση με το λαϊκό συναίσθημα στην Τουρκία. Από τη στιγμή που οι ανησυχίες αυτές εξέλειπαν και ο στρατός έπαυσε να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην πολιτική, η συμμαχία ήταν μοιραίο να καταρρεύσει. Πολλοί είναι οι Τούρκοι αναλυτές οι οποίοι συνδέουν αυτή την κατάρρευση με την υποβάθμιση του ρόλου του στρατεύματος στα δημόσια πράγματα της χώρας.

Στο ίδιο το Ισραήλ επικρατεί νευρικότητα αναφορικά με τη ρήξη με την άλλοτε σύμμαχο και στρατηγικό εταίριο, μία ρήξη τα αποτελέσματα της οποίας είναι ήδη πολύ φανερά. Κάθετη πτώση σημείωσε φέτος ο αριθμός των Ισραηλινών τουριστών που επισκέφθηκαν την Τουρκία, άλλοτε αγαπημένο για τους Ισραηλινούς προορισμό. Παράλληλα, αλυσίδα εστιατορίων στο Τελ Αβίβ σταμάτησε να πωλεί τουρκικό καφέ.

«Η Τουρκία έχει στο παρελθόν δείξει εξαιρετική ευαισθησία για τα ζήτήματα ασφάλειάς της και προστασίας του πληθυσμού της, φθάνοντας στο σημείο να πραγματοποιήσει επιχειρήσεις πέραν των συνόρων της και εντός του Ιράκ κατά του ΡΚΚ. Το Ισραήλ έχει αντίστοιχο δικαίωμα προστασίας του πληθυσμού του από τις ρουκέτες της Χεζμπολάχ και της Χαμάς. Τέτοιου είδους κριτική κατά του Ισραήλ σημαίνει πως η τουρκική κυβέρνηση εφαρμόζει άλλα κριτήρια όταν θίγονται τα δικά της συμφέροντα, και εντελώς άλλα όταν θίγονται τα συμφέροντα τρίτων», δήλωσε στο newstime.gr ισραηλινή διπλωματική πηγή.

Στην ίδια την Τουρκία, δίνεται περισσότερη έμφαση στη συμπεριφορά του Αγιαλόν έναντι του Τσελίκκολ παρά στις «επιθέσεις» από τουρκικής πλευράς. Ο τουρκικός τύπος κάνει λόγο για «εσωτερικό σχίσμα» εντός του κυβερνητικού συνασπισμού στο Ισραήλ. Χωρίζει τους κυβερνητικούς παράγοντες σε «γεράκια», όπως ο υπουργός Εξωτερικών Αβιγκντόρ Λίμπερμαν, και «ρεαλιστές», όπως ο υπουργός Άμυνας Εχούντ Μπάρακ. Η «Χουριέτ» διατείνεται ότι τα «γεράκια» βρήκαν αφορμή στην «Κοιλάδα των Λύκων» να τορπιλίσουν τη σχεδιασμένη επίσημη επίσκεψη του Μπάρακ στην Τουρκία, προγραμματισμένη για την Κυριακή. Η πτέρυγα Λίμπερμαν θέλει να ματαιώσει κάθε πιθανότητα μεσολάβησης της Τουρκίας μεταξύ Ισραήλ και Συρίας. Η μεσολάβηση αποτελεί βασική φιλοδοξία του Ερντογάν στο Μεσανατολικό. Η πτέρυγα Μπάρακ επιθυμεί τη διατήρηση στενών σχέσεων με την Τουρκία, αλλά στο στόχο της αυτό έχει να αντιμετωπίσει τόσο τα «γεράκια» του Λίμπερμαν, όσο και τον Ερντογάν, που θεωρεί την αναγνώριση στην Τουρκία του ρόλου του μεσολαβητή στο Μεσανατολικό ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη συνέχιση των καλών σχέσεων με το Ισραήλ

«Ο λόγος του πρωθυπουργού προστέθηκε στη μετάδοση αντιϊσραηλινής και αντισημιτικής τηλεοπτικής σειράς, αλλά και σε σοβαρές επικρίσεις που εδώ και πάνω από ένα χρόνο εκτοξεύονται συνεχώς και κατά σύστημα εναντίον του Ισραήλ, από τότε που ο πρωθυπουργός επετέθη στον πρόεδρο Πέρες στο Νταβός», δήλωσε ο Γιόσι Λεβί, εκπρόσωπος του ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών. Πρόσθεσε δε ότι η Τουρκία είναι η τελευταία χώρα που θα μπορούσε να παραδώσει μαθήματα ηθικής στην ισραηλινή κυβέρνηση και τις ένοπλες δυνάμεις. Πολλοί στην Τουρκία θεωρούν ότι ο Λεβί παρέπεμψε με τη δήλωσή του αυτή στο ένοχο παρελθόν της χώρας (Αρμενική Γενοκτονία, εθνικές εκκαθαρίσεις, εισβολή στην Κύπρο) και στο παρόν των στρατιωτικών επιχειρήσεων στις νοτιοανατολικές επαρχίες.

Στη συνέχεια, ο Ισραηλινός υφυπουργός Εξωτερικών Ντάνι Αγιαλόν κάλεσε τον πρέσβη της Τουρκίας στο Τελ Αβίβ, Αχμέτ Ογούζ Τσελίκκολ. Σε μία ψυχρή και γεμάτη ένταση συνάντηση, ο Αγιαλόν εξέφρασε τον αποτροπιασμό του, ενώ αρνήθηκε τη χειραψία με τον Τσελίκκολ. Ο Αγιαλόν χρησιμοποίησε μειωτικά λόγια έναντι του πρέσβη στα εβραϊκά μπροστά στις κάμερες, και η όλη συμπεριφορά πέρασε στον τουρκικό τύπο και στο υπουργείο Εξωτερικών ως προσβολή κατά της Τουρκίας και ανάρμοστη και ασύμβατη με τις διπλωματικές πρακτικές. Συνέχεια δόθηκε στην Άγκυρα, όπου το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε τον Ισραηλινό πρέσβη Γκάμπι Λεβή και τον επέπληξε για τη συμπεριφορά του Αγιαλόν. «Καθένας να γνωρίζει τα όριά του», φέρεται πως ήταν το μήνυμα του τουρκικού υπουργείου.

Η εταιρεία Pana Film που παράγει την «Κοιλάδα των Λύκων» σε απάντησή της προς την ισραηλινή πλευρά, επανέλαβε τις δηλώσεις του Ερντογάν περί κατάφωρης παραβίασης των αποφάσεων των Ηνωμένων Εθνών, ενώ σημείωσε πως αμέτρητες διεθνείς οργανώσεις κατηγορούν το Ισραήλ για εγκλήματα πολέμου. Η εταιρεία ισχυρίσθηκε πως η σκηνή της ταινίας της «Κοιλάδα των Λύκων – Ιράκ», όπου Αμερικανοεβραίος ιατρός παρουσιάζεται να εμπορεύεται όργανα προς το Τελ Αβίβ και τις ΗΠΑ, παρουσιάζει πραγματικό περιστατικό. Είναι η δεύτερη φορά σε λιγότερο από ένα εξάμηνο που τουρκική τηλεοπτική σειρά προκαλεί διπλωματική κρίση με το Ισραήλ. Προηγουμένως ο «Χωρισμός», που μετέδωσε μάλιστα η κρατική τηλεόραση, παρουσίαζε τους Ισραηλινούς στρατιώτες στη Γάζα ως σαδιστικούς δολοφόνους παιδιών.

ΠΗΓΗ