The Guardian

«Η Δύση δεν νιώθει άνετα με το Ισλάμ» παρατηρούσε πριν από χρόνια συνάδελφος στο BBC. «Ακόμη και ο κομμουνισμός είναι πιο οικείος». Στο κάτω κάτω, ο κομμουνισμός πηγάζει από τη δυτική πνευματική παράδοση, ενώ το Ισλάμ αποτελεί κάτι ξένο και απειλητικό.

Το λάθος μας είναι ότι βλέπουμε το Ισλάμ ως μονολιθικό. Νομίζουμε ότι ο κανόνας είναι η σαουδαραβική εκδοχή – ότι όλες οι μουσουλμανικές χώρες ακρωτηριάζουν τα χέρια των εγκληματιών, απαγορεύουν την οικοδόμηση εκκλησιών και την οδήγηση αυτοκινήτων από γυναίκες. Κι όμως, έπειτα από 30 χρόνια ταξιδιών στον μουσουλμανικό κόσμο με την Παγκόσμια Υπηρεσία του BBC, συνεχίζει να με εκπλήσσει το πόσοι διαφορετικοί τρόποι υπάρχουν να είναι κανείς μουσουλμάνος στον σύγχρονο κόσμο.

Χωρίς να καταλάβουμε την τρομερή πολυμορφία του Ισλάμ, δεν μπορούμε να καταλάβουμε τον ισλαμισμό – δεν καταλαβαίνουμε ότι εκτός από θρησκεία, είναι και ιδεολογία. Στη ρίζα του, ο ισλαμισμός είναι μια αντίδραση στη δυτική ισχύ. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το αρχετυπικό ισλαμιστικό κίνημα, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, ξεπήδησε στην υπό βρετανική κυριαρχία Αίγυπτο.

Ο ιδρυτής του, ο νεαρός δάσκαλος Χασάν αλ Μπάνα, πίστευε ότι ο αγώνας των μουσουλμάνων είναι διμέτωπος, είναι μια εσωτερική μάχη για την αναζωογόνηση της πίστης και μια εξωτερική για την εκδίωξη των ξένων από τα μουσουλμανικά εδάφη.

Ο διάδοχός του στην ιδεολογική ηγεσία των Αδελφών Μουσουλμάνων, ο Σαγίντ Κουτμπ, θεωρούσε τον ισλαμισμό ως επαναστατική μάχη εναντίον όχι μόνο της Δύσης αλλά και των καθεστώτων που χαρακτήριζε «αποστάτες» του μουσουλμανικού κόσμου. Ο Κουτμπ απαγχονίστηκε στις αιγυπτιακές φυλακές το 1966 και έγινε ο πρώτος σημαντικός ισλαμιστής μάρτυρας, πρότυπο για τον Μπιν Λάντεν και τη σημερινή παγκόσμια τζιχάντ.

Το 1979 συνέβησαν δύο κοσμοϊστορικά γεγονότα -η επανάσταση του Χομεϊνί στο Ιράν και η σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν- εξαιτίας των οποίων ο ισλαμισμός, τόσο στη σιιτική, όσο και στη σουνιτική του εκδοχή, ριζοσπαστικοποιήθηκε και διεθνοποιήθηκε.

Το παράδοξο του ισλαμισμού είναι ότι ενώ συνεπήρε τις μάζες, δεν κατάφερε να κατακτήσει την εξουσία. Αποδείχθηκε πιο αποτελεσματικός ως όχημα διαμαρτυρίας παρά ως όχημα διακυβέρνησης. Ομάδες όπως η Αλ Κάιντα χρησιμοποιούν αποτελεσματικά το Ιντερνετ για να πουν στους μουσουλμάνους ότι ταπεινώνονται, ότι οι ομόθρησκοί τους βρίσκονται συνέχεια στην πλευρά του ηττημένου. Από αυτό πηγάζει η ιδέα ότι η ούμμα, η παγκόσμια κοινότητα πιστών, τελεί υπό πολιορκία και κάθε ικανός μουσουλμάνος έχει καθήκον να την υπερασπιστεί. Με αυτή τη λογική η επιθετική βία της Δύσης πρέπει να απαντηθεί με την αμυντική βία του μουτζαχίντ, του ιερού πολεμιστή. Η τζιχάντ δεν είναι μόνο δίκαιη, είναι και ένας τρόπος να ξεπλυθεί η ταπείνωση.

Η ιδέα που διατύπωσε πρόσφατα ο Φαρίντ Ζακάρια στο περιοδικό «Νιούζγουικ», ότι η Αλ Κάιντα έχει χάσει την ιδεολογική μάχη, φαίνεται ευσεβής πόθος.

Οι περισσότερες συζητήσεις για το πώς θα κερδίσουμε «τις καρδιές και τα μυαλά των μουσουλμάνων», πώς θα ενισχύσουμε τους «καλούς μουσουλμάνους» και θα τσακίσουμε τους «κακούς μουσουλμάνους» είναι ρηχές και άστοχες. Αν δεν αποκτήσουμε καλύτερη γνώση του ισλαμισμού, η μάχη για τις καρδιές και τα μυαλά των μουσουλμάνων θα χαθεί.

ΠΗΓΗ