του καθ.  Ιωάννη Σ. Ρωμανίδη στο Μεσολόγγι.

α) Aφιλοτιμία και χυδαιότητα.

Το 1901 κυκλοφόρησε το έργο «Ιστορία της Ρωμηοσύνης» του Αργύρη Εφταλιώτη. Ήταν εποχή που τα ονόματα Ρωμηός και Ρωμηοσύνη συγκινούσαν περισσότερο, από ότι σήμερα, τους Ρωμηούς. Αυτό γιατί τα ονόματα Έλλην και Ελληνισμός εισαχθέντα συνταγματικώς κατά το 1822 δεν είχαν ακόμη επικρατήσει στην συνείδηση και την χρήση του λαού. Παρά ταύτα ο Γεωρ. Σωτηριάδης έγραψε μία κριτική κατά της «Ιστορίας της  Ρωμηοσύνης» του Εφταλιώτη όπου ισχυρίζονταν ότι η χρήση των ονομάτων Ρωμηός και Ρωμηοσύνη αντί των Έλλην και Ελληνισμός δείχνει έλλειψη φιλοπατρίας και ότι η λέξη Ρωμηός πρέπει να αποφευχθεί διότι έχει τάχα καταφρονεμένη σημασία «ανθρώπου ευτελούς και χυδαίου».

Ο Μεσολογγίτης Ρουμελιώτης και επομένως υπερήφανος Ρωμηός, Κωστής Παλαμάς, έγινε εξωφρενών. Με την πέννα του γεμάτη εκδίκησι και ειρωνεία απάντησε στους κατά της Ρωμηοσύνης χλευασμούς του Σωτηριάδη με το έργον του «Ρωμηός και Ρωμηοσύνη». Το έργον τούτο, αν και μικρό σε έκταση, είναι από τα ωραιότερα του μεγάλου αυτού ποιητή της Ρωμηοσύνης.

β) Το εισαχθέν όνομα.

Δεν απορεί κανείς, γράφει ο Παλαμάς, πώς ο Εφταλιώτης έγραψε Ρωμηός και όχι «Έλληνας», έγραψε Ρωμηοσύνη και όχι «Ελληνισμός». Απορεί πώς ο κ. Σωτηριάδης, με όλα τα δώρα της επιστήμης και της ευφυΐας που τον ξεχωρίζουν ανάμεσα σε πολλούς, έκρινε ότι πρέπει να κατακρίνει τον συγγραφέα για το μεταχείρισμα των σωστών και των καλόηχων και των ωραίων όρων, και ερωτά ο Παλαμάς, «τάχα λησμόνησε (ο κ. Σωτηριάδης)  πώς είναι ο άξιος μεταφραστής της » Ιστορίας της Βυζαντινής Λογοτεχνίας» του Κρουμπάχερ, και λησμόνησε πόσο καθαρά μας εξηγεί ο σοφός ιστορικός τη σημασία του κατηγορημένου Ρωμηού, σε λίγα λόγια ουσιαστικά, αμέσως από τα πρώτα φύλλα του έργου του;» (δηλαδή Ρωμαίος) διετηρήθη, γράφει ο Κρουμπάχερ, δια των φρικτών χρόνων της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα, ως η πραγματική και μάλιστα διαδεδομένη επίκλησις του γραικικού λαού, απέναντι της οποίας η μεν σποραδικώς απαντώσα Γραικοί μικράν ιστορικήν σημασίαν έχει, η δε δια της Κυβερνήσεως και σχολείου τεχνικώς εισαχθείσα Έλληνες, ουδεμίαν».

γ) Ειρωνεία και καταφρόνησις.

Ορμώμενος από τα λόγια αυτά του Κρουμπάχερ ως και από την καθημερινή εμπειρία του λαού και την πρόσφατη ιστορία του έθνους, ο Παλαμάς τονίζει ότι όχι μόνον το Ρωμηός, αλλά και το Έλλην χρησιμοποιείται κάποτε με όχι καλή σημασία.

Γράφει ως εξής, «Ακόμη και τα ονόματα Έλλην, Έλληνες, ελληνικά Πράγματα κ.τ.λ κάθε που παρουσιάζονται στη ζωή, οπωσδήποτε βαλμένα, με όλο τους τον κλασσικό φωτοστέφανο, χρησιμοποιούνται κ’ εκείνα, κατά την περίσταση, ειρωνικώτατα και καταφρονετικώτατα. Όμως για τούτο κανενός δεν πέρασε από το νού να τα στείλη στο λοιμοκαθαρτήριο».

Φαίνεται καθαρά πώς το 1901 υπήρχε ακόμη οξεία αντίθεση μεταξύ εκείνων που υποστήριζαν την εκρίζωση της Ρωμηοσύνης, και εκείνων που αγωνίζονταν όπως ο Παλαμάς, να διατηρήσουν την χρήση του Ρωμηός και Ρωμηοσύνη τουλάχιστον στην δημοτική γλώσσα.

Ο Παλαμάς παρουσιάζει και άλλα παραδείγματα ονομάτων με διπλή σημασία, καλή και όχι τόσο καλή, ανάλογα με την περίσταση όπου χρησιμοποιούνται – Μωραΐτης, Αρβανίτης, Καραϊσκάκης, κλέφτης, Εβραίος και το Γραικός των Φραντσέζων, που μπορεί να είναι οι ένδοξοι Περικλής, Μάρκος Μπότσαρης, Κανάρης, «αλλά και κάθε αλιτήριος».

δ) Πραγματικά Ρωμηοί.

«Ανάλογη, λογική, συνεχίζει ο Παλαμάς, ακολουθούμε και στο μεταχείρισμα των όρων Ρωμηός και Ρωμηοσύνη. Η μόνη διαφορά είναι πώς και τα δύο τούτα λόγια, επειδή δε μας έρχονται, ίσα ολόισα, από την εποχή του Περικλή, παραμερίστηκαν αγάλια, αγάλια, από την επίσημη γλώσσα, καθώς κι’ όλα τα λόγια τα δυσκολομέτρητα της ζωής και της αλήθειας. Έλληνες, για να ρίχνουμε στάχτη στα μάτια του κόσμου, πραγματικά, Ρωμηοί.

Το όνομα (Ρωμηός) κάθε άλλο είναι παρά ντροπή. Αν δεν το περιζώνει αγριελιάς στεφάνι από την Ολυμπία, το ανυψώνει στέμμα ακάνθινο μαρτυρικό και θυμάρι μοσκοβολά και μπαρούτη. Δείχνει ίσα ίσα τη ζωή και την πραγματικότητα της λέξης το ότι αυτή μας ήρθε πρόχειρα στην ειλικρινή μας και στην πιο φωτεινή μας ψυχική κατάσταση – στη συνείδηση του ξεπεσμού μας – για να διαλαλήσουμε τον ξεπεσμό αυτό, πιο πολύ από το γιορτιάτικο και από το δυσκίνητο τ’ όνομα Έλλην, ακόμη και από το όνομα Έλληνας, που είναι κάπως πιο δυσκολορρίζωτο από το Ρωμηός, και κρατούσε ως τα χτες ακόμη την αρχαία ειδωλολατρική σημασία. «Η μάννα τ’ ήταν Χριστιανή κι ο κύρης τ’ ήταν Έλλη(ν)», λεει ο Κυπριώτης ποιητής, και σημαίνει κι ως την ώρ’ ακόμη, για τον πολύ λαό, τον αντρειωμένο, το γίγαντα».

ε) Έξωθεν επιβολή.

Ήδη απεκάλυψε ο Παλαμάς τους λόγους των φαινομένων αυτών όταν δήλωσε την συμφωνία του με τον Κρουμπάχερ ότι το όνομα τούτο εισήχθηκε «δια της Κυβερνήσεως και του σχολείου τεχνικώς». Αλλά και την έξωθεν επιβολή του ονόματος τούτου αποκαλύπτει ο Παλαμάς με την εξής συνέχεια, «Κ’ έτσι, σε νέο μαρτύρεμα, ο Ρωμηός φορτώθηκε στη ράχη του τις ξένες αμαρτίες των συνταγματικών Ελλήνων. Κ’ έτσι έγινε ο εξευτελισμένος Ρωμηός των φωνακλάδων των καφενείων, ο φασουλής Ρωμηός των σατυρογράφων, ο ασυνείδητος Ρωμηός μέσα στο ψευτοβασίλειο που Ρωμαίικο το λένε». Και έτσι καταλαβαίνει κανείς τι θέλει να πει ο Παλαμάς με τα ανωτέρω, «Έλληνες, για να ρίχνουμε στάχτη στα μάτια του κόσμου, πραγματικά, Ρωμηοί».

στ) Κοραής κατά Ρωμηοσύνης.

Εκείνος που άρχισε τον πόλεμο κατά της Ρωμηοσύνης ήταν ο Αδαμάντιος Κοραής. Ως εθνικά ονόματα υπεστήριξε ή το Γραικός ή το Έλλην. Γράφει ότι «Εν από τα δύο λοιπόν ταύτα είναι το αληθινό του έθνους όνομα. Πρότεινα το Γραικός, επειδή ούτω μας ονομάζουσι και όλα τα φωτισμένα έθνη της Ευρώπης».

ζ) Τα κριτήρια.

Δια να καταλάβουμε την προτίμηση αυτή του Κοραή πρέπει να δούμε το θέμα μέσα στα ιστορικά του πλαίσια. Εκτός από την Ευρώπη του Κοραή πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ως κριτήριο πρωτίστως και ασφαλώς τον εαυτό μας, δηλαδή την δική μας εσωτερική εθνική παράδοση, όπως κάμνει ο Παλαμάς, και κατά δεύτερο λόγο την παράδοση όλων των εθνών της Ευρώπης, ως και των εθνών εκτός της Ευρώπης.

Οι Άραβες και οι Τούρκοι μας ονομάζουν μέχρι σήμερα Ρωμαίους στα Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ρώμης, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων. Οι Πατριάρχες μας στα μέρη αυτά λέγονται Πατριάρχες των Ρωμαίων. Και πριν οι Φράγκοι αρπάξουν δια της βίας το Πατριαρχείο της Πρεσβυτέρας Ρώμης ο Ρωμαίος τότε Πάπας ήταν και αυτός ένας από τους Πατριάρχες των Ρωμαίων. Όταν το 1009 οι Φράγκοι οριστικά πλέον έδιωξαν τους Ρωμαίους από το Πατριαρχείο της Πρεσβυτέρας Ρώμης, ο Πάπας από τότε για μας τους Ρωμαίους είναι και λέγεται όχι Ρωμαίος αλλά Λατίνος και Φράγκος και η εκκλησία του όχι των Ρωμαίων, αλλά των Λατίνων και Φράγκων.

Προ της Νορμανδικής κατάκτησης της Αγγλίας το 1066 οι εκεί Κέλτες και Σάξωνες μας ονομάζουν Ρωμαίους. Μέχρι της αλώσεως οι Σκανδιναβοί και αι ελεύθερες ιταλικές πόλεις μας ονομάζουν και αυτοί Ρωμαίους. Οι Συρόφωνοι του μεσαίωνα και οι Αιθίοπες μας ονομάζουν πάντοτε Ρωμαίους. Και οι Ρώσοι προ της αλώσεως μας ονομάζουν Ρωμαίους.

η) Το Γραικός και οι Φράγκοι.

Οι πρώτοι και οι μόνοι οι οποίοι κατά τον 9ον αιώνα έπαυσαν να μας ονομάζουν Ρωμαίους και από τότε μας ονομάζουν με μόνον το Γραικός, που θέλει ο Αδαμάντιος Κοραής, είναι οι Φράγκοι. Βαθμηδόν μετά την άλωση της Πόλης από τους Φράγκους και κυρίως μετά την άλωση από τους Τούρκους επεκράτησε η φραγκική αυτή παράδοση στους Νορμανδούς, τους Κέλτες, τους Σάξονες, τους Σκανδιναβούς, τις ιταλικές πόλεις και ακόμη στους Ρώσους.

Ο κύριος λόγος για τον οποίο οι Φράγκοι μας ονόμασαν μόνον Γραικούς είναι ότι είχαν κατακτήσει τα τεράστια πλήθη των Ρωμαίων της γαλλικής και της βορείου και μέσης ιταλικής Ρωμανίας από τον 6ον μέχρι τον 8ον αιώνα. Οι Ρωμαίοι των επαρχιών τούτων μετεβλήθησαν σε δουλοπάροικους και οι Φράγκοι κατακτητές αποτέλεσαν την τάξη των κατά φύσιν και εκ γενετής ευγενών και έτσι γεννήθηκε ο Ευρωπαϊκός φεουδαλισμός. Για να ξεχάσουν οι δουλοπάροικοι πλέον Ρωμαίοι ότι υπάρχει ελεύθερη ανατολική Ρωμανία, την ονόμασαν «Γραικίαν», τους ανατολικούς Ρωμαίους ονόμασαν μόνον «Γραικούς», τον εν Νέα Ρώμη βασιλέα των Ρωμαίων «βασιλέα των Γραικών», και τα ανατολικά Πατριαρχεία των Ρωμαίων «Πατριαρχεία των Γραικών».

Παράλληλα οι Φράγκοι ονόμασαν τον πρώτο ρήγα των Φράγκων «βασιλέα των Ρωμαίων», έδιωξαν τους Ρωμαίους από το Πατριαρχείο της Πρεσβυτέρας Ρώμης, αλλά ονόμασαν τον Φράγκο πλέον Πάπα «Πάπα των Ρωμαίων», κράτησαν το όνομα Ρωμανία για το παπικό κράτος, και ολοκλήρωσαν την κατάληψη της λατινόφωνης και ελληνόφωνης ρωμαϊκής μας Ιεραρχίας της κάτω ιταλικής και σικελικής Ρωμανίας όταν χάσαμε οριστικά πλέον τα μέρη αυτά το 1071 τους φραγκευμένους Νορμανδούς, οι οποίοι μόλις προ 5 ετών, το 1066, είχαν κατακτήσει την Αγγλία.  

Πολλοί εκρωμαϊσθέντες Κέλτες και Σάξονες πρόσφυγες από την Αγγλία ήλθαν στην Κωνσταντινούπολη Νέα Ρώμη και κατετάγησαν στο επίλεκτο πολεμικό σώμα των Βαράγγων, οι οποίοι αποτελούσαν την ανακτορική φρουρά του βασιλέως των Ρωμαίων. Άλλα στελέχη τύπου Ρομπέν των Δασών παρέμειναν στην Αγγλία σαν ρωμαίικη κλεφτουριά κατά των Φραγκονορμανδών. Οι υπόλοιποι Κέλτες και Σάξονες μεταβλήθηκαν σε δουλοπάροικους των Νορμανδών κατακτητών. Οι Νορμανδοί έγιναν η τάξις των ευγενών και έδιωξαν τους Ορθόδοξους από την εκκλησιαστική ηγεσία.

Κατά τον τρόπον αυτό οι δουλοπάροικοι πλέον Ρωμαίοι έχασαν την εκκλησιαστική τους Εθναρχία, περιήλθαν σε κατάσταση αγραμματοσύνης, και πίστευσαν ότι το κράτος τους η Ρωμανία είναι μόνον το παπικό κράτος, ότι ο Φράγκος πλέον Πάπας είναι ακόμη ο Ρωμαίος Εθνάρχης τους, και ότι ο Φράγκος πλέον «βασιλεύς των Ρωμαίων» είναι ο παραδοσιακός βασιλιάς τους.

Συγχρόνως οι Φράγκοι καταδίκασαν ως αιρετικούς τους λεγόμενους «Γραικούς» και έτσι κατόρθωσαν όχι μόνον να αποκόψουν τους δυτικούς υπόδουλους Ρωμαίους από τους ελεύθερους ανατολικούς Ρωμαίους, αλλά και να τους διδάξουν να μισήσουν τους ανύπαρκτους «Γραικούς» και στην πραγματικότητα ομοεθνείς Ρωμαίους. Για αυτό κατάντησε δια τους Ευρωπαίους το όνομα Γραικός να σημαίνει «αιρετικός, κλέπτης, ψεύτης, αλήτης, αγύρτης και απατεών». Δηλαδή ο Αδαμάντιος Κοραής προτίμησε το Γραικός με το οποίον μας κατέστρεψαν οι Φράγκοι και με το οποίο ύβριζαν τότε «όλα τα φωτισμένα έθνη της Ευρώπης».

θ) Πλαστογραφία Ρωμηοσύνης και οι Νεογραικοί.

Επειδή είναι αδύνατο να πιστέψει κανείς ότι τέσσερα Ρωμαϊκά Πατριαρχεία αποσχίσθηκαν από φραγκικό Πατριαρχείο, που μόλις εμφανίσθηκε το 1009, αναγκάσθηκαν οι Φράγκοι να πλαστογραφήσουν τον κάπως πιστευτότερο μύθο ότι τέσσαρα «γραικικά» Πατριαρχεία αποσχίσθηκαν από λεγόμενο «ρωμαϊκό», αλλά στην πραγματικότητα φραγκικό Πατριαρχείο. Τον μύθο αυτό διδάσκουν και υποστηρίζουν οι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί ιστορικοί μέχρι σήμερα.  

Εγκαταλείψαντες οι Γραικύλοι του Κοραή τα ρωμαίικα ονόματα τού έθνους αποδέχθηκαν τουλάχιστον το σπουδαιότερο μέρος του φραγκικού αυτού μύθου. Για αυτό επικρατεί στην Ελλάδα σήμερα μεταξύ των «μορφωμένων» να λέγεται η φραγκική ή λατινική Παποσύνη ρωμαϊκή και τα τέσσερα πραγματικά ρωμαϊκά Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ρώμης, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων να λέγονται γραικικά και ελληνικά, ακριβώς όπως ήθελαν πάντοτε οι Φράγκοι.

Διερωτάται κανείς από ποίους και από που κατευθύνεται η εθνική μας παιδεία ;  Είναι δυνατόν να υπάρχει μεγαλύτερος θρίαμβος της Φραγκοσύνης επί της Ρωμηοσύνης απ’ αυτό ; Τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά εγχειρίδια ισχυρίζονται ότι οι Φράγκοι απελευθέρωσαν τους Ρωμαίους της ιταλικής Ρωμανίας, μαζί με την ρωμαϊκή τους εκκλησία, από τους Γραικούς ή Βυζαντινούς και οι Νεογραικοί αδυνατούν να αντιμετωπίσουν ορθώς τα τοιαύτα ψεύδη διότι δεν ταυτίζουν πλέον τον εαυτό τους ως Ρωμαίοι με τους τότε Ρωμαίους της ιταλικής Ρωμανίας.

Τον ίδιο ακριβώς τύπο προπαγανδιστικής ιστορίας εφαρμόζουν ευρωπαίοι στη Μέση Ανατολή, όπου εμφανίζονται οι Άραβες κατακτητές ως απελευθερωτές των Ρουμ από τους Βυζαντινούς, ενώ οι ανύπαρκτοι Βυζαντινοί είναι Ρωμαίοι και οι Ρουμ είναι και αυτοί Ρωμαίοι στην Αραβική και Τουρκική γλώσσα.

Ακόμη και οι βλαχόφωνοι και αρβανιτόφωνοι Ρωμαίοι εμφανίζονται ως εχθροί των «Γραικών» και καταδυναστευόμενοι από τους Βυζαντινούς και Φαναριώτeς. Αλλά αποκηρύξας την ρωμαϊκότητά του και την διγλωσσία της Ρωμηοσύνης ο Νεογραικός δεν γνωρίζει πλέον πώς να αντιμετωπίσει τα ψεύδη.

ι) Υπόδουλοι στον εαυτόν μας.

Αλλά περίεργα οι συνταγματικώς εμφανισθέντες το 1822 Νέοι Έλληνες παίρνουν έτοιμη την ιστορία τους από τις Μεγάλες Δυνάμεις και παρουσιάζονται ως κάποτε υπόδουλοι πρώτον στους Ρωμαίους και ακόμη στους ανύπαρκτους Βυζαντινούς.

Δηλαδή φθάσαμε και ημείς, με την υποδούλωση μας στην ευρωπαϊκή και ρωσική ιστορική επιστήμη, να γίνουμε εχθροί του εαυτού μας.

Ο δημοφιλέστερος εκπρόσωπος της γραμμής ταύτης είναι ίσως ο Νίκος Τσιφόρος. Στο βιβλίο του «Εμείς και οι Φράγκοι» γράφει μεταξύ άλλων τα εξής περίεργα, «Πάει το Βυζάντιο, πάει κι’ όλη η Ελλάδα με τα τρία της θέματα (στα χέρια των Φράγκων), κακομοίρα και βασανισμένη η Ηπειρωτική Ελλάδα, άλλαξε αφέντες».

ια) Συμφωνία Νεογραικών και Τούρκων.

Το πόσο επιζήμια υπήρξε η επίσημη αποβολή της Ρωμηοσύνης φαίνεται σαφώς όχι μόνον στο Κυπριακό, αλλά την στιγμή αυτή και στο Αιγαίο.

Προπαγάνδιζαν οι Τούρκοι και ξένοι ότι η Κύπρος, ενώ ήταν επαρχία ρωμαϊκή και βυζαντινή, ουδέποτε υπήρξε μέρος της Ελλάδος.

Παρόμοια επί μήνες τώρα οι Τούρκοι προπαγανδίζουν, περισσότερο αποτελεσματικά απ’ ότι νομίζουμε, ότι και το Αιγαίο ουδέποτε ήταν μέρος της Ελλάδας. Δηλαδή οι Έλληνες δεν απελευθέρωσαν, αλλά κατέκτησαν το Αιγαίο από την Τουρκία. Με άλλα λόγια οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι πήραν το Αιγαίο, όχι από τους Έλληνες, αλλά από τους Ρωμαίους ή Βυζαντινούς, στους οποίους οι Έλληνες ήταν υπόδουλοι.

Διερωτάται κανείς τί διαφορά υπάρχει μεταξύ της Τουρκικής αυτής παρουσίασης της ιστορίας μας και αυτής των σούπερ αρχαίων Ελλήνων τύπου Τσιφόρου. Βάσει της γραμμής αυτής υποστηρίζεται από ξένους ότι η αρχή της  απελευθέρωσης των Ελλήνων υπήρξε η πτώση της Κωνσταντινούπολης στους Τούρκους.

ιβ) Υπό τα ράκη της Ρωμηοσύνης.

Δριμεία επίθεση κατά του Παλαμά έκαμε ο Νικόλαος Γ. Πολίτης με το άρθρο του «Έλληνες ή Ρωμηοί». Ο Πολίτης δέχεται ότι εξαφανίσθηκε ως εθνικό όνομα το όνομα το Έλλην, γιατί ταυτίσθηκε με το ειδωλολάτρης και ότι πριν από την άλωση εμφανίσθηκε πάλι. Όμως δεν ριζώθηκε, λέγει ο Πολίτης, γιατί το Οικουμενικό Πατριαρχείο διοικούσε ως εθναρχία το πλήθος των Ρωμαίων των Βαλκανίων, της Μικράς Ασίας και της Μέσης Ανατολής.

Ακολουθών τα συντάγματα της τότε Ελλάδας ο Πολίτης ταυτίζει τους Έλληνες όχι με τους Ρωμαίους, αλλά μόνον με τους κατοίκους της Ελλάδος του 1901. Παρουσιάζει μαρτυρίες όπου φαίνεται σαφώς ότι οι Ρωμαίοι της ανατολικής Ρωμανίας γνωρίζουν καλώς και είναι υπερήφανοι ότι είναι απόγονοι όχι μόνον των αρχαίων Ρωμαίων, αλλά και των Ελλήνων, και νομίζει ότι οι μαρτυρίες αυτές αποδεικνύουν ότι οι Έλληνες της τότε Ελλάδας είναι γνήσιοι απόγονοι μόνον των αρχαίων Ελλήνων.

Είς υποστήριξην του Σωτηριάδη εναντίον του Παλαμά ο Πολίτης ισχυρίζεται ότι «… το ελληνικό έθνος ανακτήσαν το αληθές εθνικό όνομά του, κατεδίκασε το επείσακτο όνομα του Ρωμηού, προσδώσαν εις αυτό ονειδιστική «.  Και κατακλείει την επίθεση του κατά του Παλαμά ως εξής: «Ας μη επιμένει λοιπόν ζητών να μένη κρυμμένη πάντοτε υπό τα ράκη της Ρωμηοσύνης η βασίλισσα Ελλάδα». Ο Παλαμάς δεν απήντησε και εξηγεί τον λόγο, «Αν απεσιώπησα, απεσιώπησα γιατί τόπο δεν είχα στο «Άστυ» που με φιλοξένησε, χίλια δύο χαρακτηριστικά κομμάτια, και πεζά και στίχους, που μέσα τους αστράφτει και βροντά, όχι ο Έλλην, αλλά ο Ρωμηός».  Δηλαδή τον φίμωσαν.

Συνεχίζεται…