Τέσσερις πρώην Υπουργοί Οικονομικών απαντούν…

Toυ ΘΑΝΟΥ ΠΑΣΧΑΛΗ

Κι όμως η Οδύσσεια για τη χώρα μας και το οικονομικό της μοντέλο έχει ξεκινήσει εδώ και 35 χρόνια, αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση…

Από τη μια άκρατος κρατισμός, ακόμη και από φιλελεύθερες κυβερνήσεις, από την άλλη άκρατος νεοφιλελευθερισμός ακόμη και από σοσια­λιστικές κυβερνήσεις…Κρατικές επιχειρήσεις υπό χρεοκοπία «σώζονται» με θαλασσοδάνεια ή από το κράτος…Από την άλλη ιδιωτικές επιχειρήσεις «ζουν» λόγω της στενής σχέσης τους με το Δημόσιο…Οικονομικά μοντέλα που οδηγήθηκαν στην αποτυχία αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις σε συνταγές λιτότητας αλλά και στην «αγκαλιά» του ΔΝΤ.

Η «Π» επικοινώνησε και κάλεσε πρώην υπουργούς Οικονομίας και Οικονομικών από τη δεκαετία του ’80 μέχρι σήμερα να απαντήσουν στο τι έφταιξε, τι ευθύνες αναλαμβάνουν οι ίδιοι και τι μέλλει γενέσθαι για τους Έλληνες μετά την προσφυγή στο μηχανισμό διάσωσης ΔΝΤ και G.F.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Πού θα αποδίδατε διαχρονικά τις ευθύνες ώστε να οδηγηθούμε στο ΔΝΤ;

2. Προσωπικά, από τη θητεία σας, τι θα αναγνωρίζατε ότι παραλείψατε;

3. Τι πρέπει να αναμένει ο Έλληνας τους επόμενους μήνες αλλά και χρόνια;

ΓΙΑΝΝΟΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ

Υπουργός Οικονομίας στις κυβερνήσεις Α. Παπανδρέου και Κ. Σημίτη.

1. Η Ελλάδα απέφυγε την προσφυγή στο ΔΝΤ σε δύσκολες στιγμές της μεταπολεμικής περιόδου, όπως το 1985 και το 1993. Τα προβλήματα που μας οδήγησαν σήμερα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας προέκυψαν τα τελευταία χρόνια, μετά την ολοκλήρωση της ενταξιακής διαδικασίας. Χαλαρότητα, αδράνεια και πελατειακή προσέγγιση επικράτησαν ως κυρίαρχα χαρακτηριστικά της διακυβέρνησης. Ο προϋπολογισμός εκτροχιάστηκε και η ανταγωνιστικότητα υποχώρησε οδηγώντας σε ένα διευρυνόμενο εξωτερικό έλλειμμα και σε μεγάλη αύξηση του ιδιωτικού και δημόσιου δανεισμού. Η χώρα άρχισε να ζει πάνω από τις οικονομικές της δυνατότητες.

2. Κατά τη διάρκεια της περιόδου ένταξης στην ΟΝΕ βελτιώθηκαν σημαντικά οι επιδόσεις της οικονομίας τόσο στο πεδίο της σταθερότητας όσο και της ανάπτυξης. Το δημοσιονομικό έλλειμμα μειώθηκε από 12% το 1993 στο 3% το 1999, ο πληθωρισμός από 14,5% σε 2,5%, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης αυξήθηκε από -1,5% το 1993 σε 4% από το 1997 και παρέμεινε σε αυτό το επίπεδο μέχρι το 2008. Η ανάπτυξη στηρίχθηκε στην αυξημένη εμπιστοσύνη των επενδυτών και των καταναλωτών λόγω της εξασφάλισης συνθηκών σταθερότητας. Χάρη στις διαρθρωτικές αλλαγές, κυρίως στις ιδιωτικοποιήσεις και στην απελευθέρωση των αγορών, καθώς και στον εκσυγχρονισμό των υποδομών, η παραγωγή ανταποκρίθηκε θετικά στην αύξηση της ζήτησης, με αποτέλεσμα την επιτάχυνση της ανάπτυξης.

3. Η χώρα πρέπει να προχωρήσει αμέσως σε μεγάλες μεταρρυθμίσεις για την αποφασιστική προώθηση της δημοσιονομικής εξυγίανσης και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Μοχλό για τη μείωση των ελλειμμάτων αποτελούν διαρθρωτικές αλλαγές στο κράτος και τους θεσμούς. Κομματισμός, αναξιοκρατία, γραφειοκρατία, διαφθορά, υποθάλπουν τη φοροδιαφυγή και οδηγούν σε κατασπατάληση των πόρων. Ιδιωτικοποιήσεις και απελευθέρωση αγορών, με αιχμή την κατάργηση των κλειστών επαγγελμάτων, την άρση των εμποδίων στον ανταγωνισμό και την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, θα απεγκλωβίσουν κρυμμένες επιχειρηματικές δυνάμεις προκαλώντας νέο κύμα επενδύσεων. Η προσπάθεια θα είναι μακρά, αλλά πρέπει να πετύχει για να αποκτήσει και πάλι η χώρα θετική προοπτική.

ΝΙΚΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ.

Πρώην υπουργός Οικονομίας στις κυβερνήσεις Σημίτη.

1. Εμείς αφήσαμε και εξελίχθηκε μια κατάσταση και τώρα χρωστάμε πάρα πολύ μεγάλα ποσά σε τράπεζες… Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια και ανέκαθεν είχε μια αρνητική στάση στις ξένες επενδύσεις, για διάφορους λόγους… Έπρεπε να είχαμε αλλάξει πολύ νωρίτερα.

2. Έπρεπε να είχαμε προχωρήσει νωρίτερα, αυτό που κάνει σήμερα η κυβέρνηση, σε συγχωνεύσεις και καταργήσεις οργανισμών ανενεργών σήμερα.

3. Η Ελλάδα μπαίνει σε πάρα πολύ δύσκολη φάση που μπορεί να κρατήσει αρκετά, και όπου η ύφεση μπορεί να βαθύνει ακόμη περισσότερο. Για μένα αυτός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Το ΔΝΤ έχει βασικό στόχο να ξαναδιασφαλίσει και πάλι την αξιοπιστία αποπληρωμής των πιστωτών. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος της ελληνικής οικονομίας είναι η ύφεση. Το ΔΝΤ θα ζητήσει άμεσα μέτρα ώστε να εξασφαλίσει έσοδα σύντομα και να περιορίσει τις δαπάνες για το ελληνικό κράτος. Άρα έτσι να διασφαλίσει και τους πιστωτές του. Με εξαίρεση τη Βραζιλία όπου επενέβη το ΔΝΤ η ύφεση στις άλλες χώρες βάθυνε και διορθώθηκε –όσο διορθώθηκε- αργότερα. Το ΔΝΤ δεν ήρθε μόνο του… Προσεκλήθη.. Αυτό που θα ’χουμε μπροστά μας θα ’ναι μια δύσκολη περίοδος και μικρή σημασία έχει αν είμαστε κατά η υπέρ του ΔΝΤ. Πιστεύω ότι υπάρχουν περιθώρια να αποφευχθεί η ύφεση στη χώρα μας, με διευκόλυνση και προσέλκυση ξένων επενδυτών… Θεωρώ ότι είναι πολύ μεγάλο λάθος να επιβληθούν μειώσεις μισθών από το ΔΝΤ στον ιδιωτικό τομέα, γιατί τότε η ύφεση θα μεγαλώσει…

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ.

Υπουργός Οικονομίας στην κυβέρνηση Καραμανλή.

1. Όλες οι κυβερνήσει μετά το 1981 έχουν σημαντικό μερίδιο ευθύνης, κυρίως για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι είτε αύξησαν το δημόσιο χρέος, είτε δεν κατάφεραν να το περιορίσουν δραστικά. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι δεν τόλμησαν να προχωρήσουν στις μεγάλες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις που υλοποίησαν οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης, στις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Με αποτέλεσμα σήμερα να πρέπει να εφαρμόσουμε όλες αυτές τις τομές, μέσα σε ασφυκτικά χρονικά περιθώρια και με απότομο και βίαιο τρόπο.

2. Ήμουν υπουργός μόλις για εννιά μήνες και μάλιστα στην κορύφωση της διεθνούς κρίσης. Στο διάστημα αυτό έγιναν δύο εκλογικές αναμετρήσεις και παρ’ όλα αυτά πήραμε δυο φορές δυσάρεστα μέτρα για μείωση των δαπανών και αύξηση των εσόδων. Όμως πιστεύω ότι θα έπρεπε να είχα δημοσιοποιήσει τις αντιρρήσεις μου, απέναντι σε όλους αυτούς που ήθελαν περισσότερες παροχές και λιγότερες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις.

3. Στα επόμενα χρόνια, οι Έλληνες θα γνωρίσουν μια σημαντική μείωση του βιοτικού τους επιπέδου. Το ερώτημα όμως είναι αν θα καταφέρουν να κερδίσουν ελπίδα και προοπτική για το μέλλον. Για να αποκτήσουμε το δικαίωμα στην ελπίδα χρειάζονται πολιτικές ηγεσίες και πολιτικό δυναμικό που να λέει την αλήθεια. Χρειάζονται άνθρωποι οι οποίοι έχουν το θάρρος και την τόλμη να υλοποιούν σύγχρονες πολιτικές, με ρεαλιστική λογική, με σχέδιο και αποτελέσματα.

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΜΑΝΟΣ.

Υπουργός Εθνικής Οικονομίας στην κυβέρνηση Μητσοτάκη

1. Οδηγηθήκαμε στο ΔΝΤ μετά από 30 χρόνια άσωτου βίου. Ξοδεύαμε κάθε χρόνο περισσότερα από όσα παράγαμε. Η κατάληξη ήταν προδιαγεγραμμένη. Εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια γράφω γι’ αυτήν, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Η ευθύνη βαρύνει κυρίως το πολιτικό σύστημα που τη μόνη δουλειά που ξέρει να κάνει είναι ν’ αγοράζει ψήφους με λεφτά των φορολογουμένων και με δανεικά. Βαρύνει όμως και κάθε Έλληνα που για να ικανοποιήσει το ατομικό του συμφέρον εξώθησε τους πολιτικούς στη συμπεριφορά που έφερε την Ελλάδα στο χείλος της χρεοκοπίας. Δεν είναι ασήμαντος και ο αρνητικός ρόλος των ΜΜΕ. Ακόμα και σήμερα, με το ΔΝΤ στην Αθήνα, μέλη της κυβέρνησης επιδίδονται στη μόνη δουλειά που ξέρουν να κάνουν: Αγοράζουν ψήφους με δανεικά. Χωρίς καμιά αμφιβολία πάντως, τη μεγαλύτερη ευθύνη φέρουν η πρώτη κυβέρνηση του Α. Παπανδρέου (1981 – 1985) και η τελευταία της Ν.Δ. με πρωθυπουργό τον κ. Καραμανλή.

2. Πολύ λίγα πράγματα. Σας θυμίζω ότι στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας παρέμεινα 18 μήνες και στο υπουργείο Οικονομικών 12, ενώ οι διάδοχοί μου κ. Παπαντωνίου και Αλογοσκούφης, μαζί, 14 χρόνια. Στη σύντομη θητεία μου ως υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών δεν δίστασα να συγκρουστώ, σχεδόν με όλους (διότι σε αντίθεση με τους δύο διαδόχους μου δεν πίστευα στην ήπια προσαρμογή), προκειμένου να επιφέρω ριζοσπαστικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας του κράτους. Στα επόμενα χρόνια είχα την ικανοποίηση να διαπιστώσω ότι όλα σχεδόν όσα ξεκίνησαν τότε είχαν τη σπάνια ικανότητα να εμφανίζονται κάθε τόσο στο προσκήνιο. Οι αποκρατικοποιήσεις (ΑΓΕΤ), η αξιοποίηση αμιγώς ιδιωτικών κεφαλαίων σε έργα κοινής ωφέλειας (κινητή τηλεφωνία), τα μεγάλα αυτοχρηματοδοτούμενα έργα (Αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος», Αττική οδός, Γέφυρα Ρίου, η κατάργηση των μονοπωλίων του ΟΤΕ και της ΔΕΗ, η αξιοποίηση του ιδιωτικού τομέα για την εποπτεία δημοσίων έργων (Αττικό Μετρό), η απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων, η απελευθέρωση των τιμών και του ωραρίου, η μόνη σοβαρή ασφαλιστική μεταρρύθμιση (ν. 2084/92), η κατάργηση όλων των φόρων πολυτελείας (χάρη στην οποία άνθισε ο κλάδος εμπορίας ηλεκτρονικών ειδών και εξαφανίστηκε το λαθρεμπόριο), η διευκόλυνση των επιχειρηματικών συγχωνεύσεων και μετασχηματισμών (ν. 2166/93), όλα ξεκίνησαν τότε και –άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο– παρέμειναν στην ατζέντα της πολιτικής ζωής.

3. Δεν μπορώ να κάνω ασφαλή πρόβλεψη. Όλα θα εξαρτηθούν από το τι θα κάνει η κυβέρνηση. Μπορούμε να οδηγηθούμε στη χρεοκοπία ή μετά από δυο χρόνια να έχουμε ξαναβρεί την αισιοδοξία μας και να έχουμε μπει σε τροχιά γρήγορης ανάπτυξης. Είναι δύο ακραίες εκδοχές. Το ποια από τις δύο είναι πιθανότερη εξαρτάται απολύτως από την κυβέρνηση. Για την ώρα, οι ενδείξεις δεν είναι καθόλου θετικές. Αυτό άλλωστε δείχνει η αυξανόμενη ανησυχία που καθρεφτίζεται στα συνεχώς αυξανόμενα επιτόκια. Θα ήταν καλό σημάδι αν ο κ. Παπανδρέου έπαιρνε επάνω του την άμεση περικοπή κρατικών δαπανών ύψους 10 δισ. ευρώ. Καλό σημάδι θα ήταν επίσης αν αντικαθιστούσε με κατάλληλα πρόσωπα όλα τα κυβερνητικά στελέχη που είτε δεν φαίνεται ν’ αντιλαμβάνονται την κρισιμότητα της κατάστασης και την ανάγκη κεραυνοβόλου δράσης, είτε στερούνται στοιχειώδους διοικητικής ικανότητας, είτε και τα δύο. Η κατάσταση δικαιολογεί να γίνουν όλα όσα μέχρι χθες θεωρούνταν αδιανόητα. Αν δεν γίνουν, φοβάμαι ότι στα αμέσως επόμενα χρόνια δεν θα αποφύγουμε τη χρεοκοπία και την κατακόρυφη πτώση του βιοτικού μας επιπέδου.

ΠΗΓΗ