Άδοξο τέλος φαίνεται ότι θα έχουν οι μεσολαβητικές «επιτυχίες» που σημείωσε η Άγκυρα μεταξύ του Ιράν και της διεθνούς κοινότητας.

Η αποφασιστική στάση των ΗΠΑ να προτείνουν στο Συμβούλιο Ασφαλείας νέες κυρώσεις στο Ιράν είναι ενδεικτική της απόστασης που χωρίζει την Ουάσινγκτον από την Άγκυρα. Έντονη απογοήτευση προκάλεσε στην τουρκική διπλωματία η απόφαση των ΗΠΑ να επιδιώξουν αυστηρότερες κυρώσεις εναντίον του Ιράν. Η στάση που υιοθέτησε η Ουάσινγκτον λίγο μετά την επίτευξη της «συμφωνίας» με την Τεχεράνη ακυρώνει ουσιαστικά τις προσπάθειες που κατέβαλε η ηγεσία της Τουρκίας. Την εβδομάδα που πέρασε, η Τουρκία και η Βραζιλία κατέβαλαν από κοινού προσπάθειες για να πείσουν την Τεχεράνη να δεχτεί συναινετική λύση όσον αφορά τις πυρηνικές έρευνες που διεξάγει.

Το έντονο διπλωματικό παρασκήνιο είχε αποτέλεσμα τη σύναψη μιας τριμερούς διακρατικής συμφωνίας μεταξύ Τουρκίας, Βραζιλίας και Ιράν, που ρυθμίζει λεπτομερώς τις υποχρεώσεις της Τεχεράνης. Σύμφωνα με τη συμφωνία αυτή, το Ιράν δεσμεύτηκε να ανακοινώσει (έως τις 24 Μαΐου) με επιστολή του στη Διεθνή Οργάνωση Ατομικής Ενέργειας την πρόθεσή του να συμμορφωθεί με τα συμφωνηθέντα. Η συμφωνία συγκεκριμένα ρύθμιζε τις λεπτομέρειες σχετικά με την «αποθήκευση» ενός καθορισμένου ποσού εμπλουτισμένου ουρανίου (1,2 τόνοι) στην Τουρκία.

Η εν λόγω συμφωνία που επετεύχθη έπειτα από πρωτοβουλίες της τουρκικής και βραζιλιάνικης διπλωματίας, ωστόσο, δεν στάθηκε ικανή να πείσει, απ’ ό,τι φαίνεται, την Ουάσινγκτον. Η αρχηγός της αμερικανικής διπλωματίας Χίλαρι Κλίντον, λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση της υπογραφής της τριμερούς συμφωνίας έκανε σαφή την πρόθεση των ΗΠΑ να επιδιώξουν στο πλαίσιο του ΟΗΕ την επιβολή νέων αυστηρότερων κυρώσεων στο Ιράν. Στην προσπάθειά της αυτή, μάλιστα, η Ουάσινγκτον εξασφάλισε τη σύμφωνη γνώμη των υπόλοιπων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ – κυρίως της Ρωσίας και της Κίνας. Η στάση αυτή των ΗΠΑ δέχεται πολλές ερμηνείες. Κατ’ αρχάς μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι υπάρχει σοβαρή έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στο Ιράν. Ότι δηλαδή η αμερικανική ηγεσία διακατέχεται από φόβο ότι η Τεχεράνη θα αθετήσει στην πορεία τον λόγο της. Μια άλλη ερμηνεία είναι ότι η υπερδύναμη δεν ενδιαφέρεται για συμβιβαστικές λύσεις και μπροστά στην αναδίπλωση της Τεχεράνης αναγκάστηκε να λάβει σκληρότερα μέτρα με σκοπό να εξασφαλίσει το προνόμιο του μονοπωλίου των πυρηνικών για μια κλειστή ομάδα μόνο κρατών.

Η εξέλιξη αυτή είχε δυσάρεστες επιπτώσεις και στις σχέσεις Ουάσινγκτον – Άγκυρας, καθώς η τουρκική ηγεσία αισθάνθηκε εξαπατημένη. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι -σύμφωνα με πληροφορίες που διέρρευσαν στον τουρκικό Τύπο- η Ουάσινγκτον ήταν ενήμερη για την πορεία των διαπραγματεύσεων και είχε δώσει τη συγκατάθεσή της για το τελικό κείμενο της συμφωνίας. Συνεπώς, η επίτευξη της συμφωνίας μάλλον δεν αιφνιδίασε τις ΗΠΑ. Άμεσο αποτέλεσμα της εξέλιξης αυτής ήταν να επιδοθεί η Άγκυρα σε φρενήρη «τηλεφωνική διπλωματία» για να διασώσει τη «συμφωνία».

Ο αμερικανός Πρόεδρος δήλωσε ότι εκτιμά τις προσπάθειες της Τουρκίας και της Βραζιλίας, απ’ ό,τι φαίνεται όμως εμμένει στην άποψη ότι η Τεχεράνη πρέπει να συζητήσει με τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και να δεχτεί τη διακοπή των εργασιών εμπλουτισμού του ουρανίου σε ποσοστό 20%.

Η στάση των ΗΠΑ απέναντι στην τριμερή συμφωνία Τουρκίας – Βραζιλίας – Ιράν αποδεικνύει τα όρια των μεσολαβητικών προσπαθειών που προέρχονται από περιφερειακές χώρας και εν δυνάμει μεγάλες δυνάμεις, όπως η Βραζιλία. Η ψυχρολουσία που δέχτηκε η Άγκυρα δεν χωράει αμφιβολία ότι συνδέεται ευθέως με τον τομέα στον οποίο επιχείρησε να αναπτύξει διπλωματική δραστηριότητα. Ωστόσο, ο τομέας αυτός δεν είναι εντελώς ασύνδετος και με τις επιδιώξεις της Τουρκίας για την απόκτηση πυρηνικής ενέργειας. Προς αυτό συνηγορούν τουλάχιστον οι συμφωνίες που υπογράφτηκαν με τη Ρωσία πριν από λίγες μέρες, κατά παράβαση της νομοθεσίας, η οποία προβλέπει τη διεξαγωγή διεθνούς διαγωνισμού για την ανάθεση κατασκευής πυρηνικών σταθμών. Γεγονός είναι πάντως ότι οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις έχουν εισέλθει σε τροχιά ψυχρότητας εξαιτίας της εμμονής της Άγκυρας να εισχωρήσει στο πεδίο των πυρηνικών.

K. Βοσπορίτης, ο νεώτερος / ΠΗΓΗ