Πέπλο μυστηρίου, με υποθέσεις που η πλοκή τους θυμίζει ιστό αράχνης, καλύπτει μέχρι και σήμερα τα άδυτα των Μυστικών Υπηρεσιών, ενώ πλήθος ερωτημάτων παραμένουν αναπάντητα για το ρόλο τους σε κυβερνήσεις, πολεμικές συρράξεις, διπλωματικά επεισόδια και καθεστωτικές αλλαγές. Στη χώρα μας ό,τι δεν μπορεί να εξηγηθεί στο πλαίσιο μιας πολιτικής λογικής «χρεώνεται» στην Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών. Τελικά από πού αρχίζουν και πού σταματούν τα όρια του εθνικού συμφέροντος, ποιος τα ορίζει και σε συνεννόηση με ποιους;

Τα αναπάντητα ερωτήματα συνεχίζονται: Είναι το προσωπικό της συγκεκριμένης υπηρεσίας κατάλληλο και επαρκώς εκπαιδευμένο για την αποστολή, ώστε να είναι αποτελεσματικό αλλά και ασφαλές για τη χώρα; Οι κινήσεις τους υπόκεινται σε έλεγχο από το διατεταγμένο κράτος; Ποιοι είναι οι εσωτερικοί κανονισμοί που θέτουν το πλαίσιο «συμπεριφοράς» των πρακτόρων;

 Τα «Επίκαιρα» μίλησαν με έμπειρα στελέχη της Υπηρεσίας Πληροφοριών και συνέλεξαν πληροφορίες για τη λειτουργία της.

Η μόνη μυστική υπηρεσία που δεν εκτελεί

Η ΕΥΠ διαθέτει 1.800 άτομα μόνιμο προσωπικό, αστυνομικούς και στρατιωτικούς. Λειτουργούν με τις λεγόμενες «πηγές», άτομα από διάφορους χώρους, που τους παρέχουν πληροφορίες για θέματα εθνικού ενδιαφέροντος. Η πληροφορία αξιολογείται και βαθμολογείται με κλίμακα από Α έως ΣΤ, από την αντίδραση που προκαλεί στο χειριστή και από το βαθμό σπουδαιότητας που βαθμολογείται από το 1-10. Υπάρχουν πολλές ειδικότητες, όπως μεταφραστές, επιτελείς πληροφοριών, προσωπικό που ανήκει στη διοικητική μέριμνα, και βέβαια οι επιχειρησιακοί, δηλαδή αυτοί που αναλαμβάνουν δύσκολες αποστολές εντός ή εκτός χώρας. Η ΕΥΠ, όπως λένε οι εργαζόμενοί της, έχει συντονιστικό ρόλο και όχι εκτελεστική εξουσία, ενώ είναι η μόνη υπηρεσία στον κόσμο που δεν διαθέτει τμήμα εκκαθαρίσεων, δηλαδή δεν κάνει εκτελέσεις! Ακόμη και στην περίπτωση που αντιληφθεί ή συλλέξει στοιχεία εναντίον ενός διπλού πράκτορα ή ενός κατασκόπου, τον παραπέμπει στις αρμόδιες Αρχές και ακολουθούνται οι νόμιμες διαδικασίες. Όπως μας είπε στέλεχος της υπηρεσίας, η Μοσάντ, η KGB και άλλες βρίσκονται σχεδόν από την αρχή της λειτουργίας τους σε εμπόλεμη κατάσταση γι’ αυτό και οι μέθοδοι που ακολουθούν είναι εκ των πραγμάτων σκληρότερες. Το τμήμα «Human intelligence» («Ανθρώπινου δυναμικού») έχει εξελιχθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, ενώ πλέον το Διαδίκτυο αλλά και τα ξένα τηλεοπτικά δίκτυα, όπως και οι προσωπικές επαφές με πράκτορες άλλων χωρών, αποτελούν, ιδιαίτερα μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, «νεωτεριστικές πρακτικές». Όλοι οι υποψήφιοι υποβάλλονται στο γνωστό ψυχολογικό τεστ Μασαχουσέτης του 1976, απαντώντας σε περίεργες ερωτήσεις, όπως «Ακούτε φωνές;», «Ο Θεός σάς μιλάει;», κ.ά.

Πώς «είδαν» την ΕΥΠ οι τελευταίες κυβερνήσεις

Σημαντικά αρχεία της ΕΥΠ καταστράφηκαν στο πάρκο στο Γουδί επί προεδρίας Τζανεττάκη. Επί πρωθυπουργίας Ανδρέα Παπανδρέου και Κωνσταντίνου Μητσοτάκη ήταν οι μοναδικές φορές που η διοίκηση της ΕΥΠ υπαγόταν και λογοδοτούσε απευθείας στον πρωθυπουργό. Η μεγαλύτερη «εξέλιξη» τον τελευταίο καιρό στον τομέα των μυστικών υπηρεσιών είναι η ανάπτυξη της οικονομικής κατασκοπίας και ιδιαίτερα από χώρες που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, όπως η Ισπανία που έχει ήδη οργανώσει διεύθυνση οικονομικής κατασκοπίας και προστασίας από άλλες χώρες.

Μιλώντας με επί 26ετίας υπάλληλο της ΕΥΠ και θέτοντας το ερώτημα για συναδέλφους της που «ντροπιάζουν» το σώμα, όπως ο προϊστάμενος της υπηρεσίας που αποκαλύφθηκε ότι υπέκλεπτε συναδέλφους του, η απάντησή της ήταν αποκαλυπτική: «Πρόκειται για μεμονωμένη περίπτωση, σίγουρα όμως ακραία. Ακόμη κι εμένα, όταν έθεσα υποψηφιότητα για να μετέχω στο συνδικαλιστικό όργανο της υπηρεσίας, με κάλεσε στο γραφείο του και μου είπε: “Εάν δεν αποσύρεις την υποψηφιότητά σου, θα χυθεί αίμα, εκτός αν κάνεις ό,τι σου λέω”».

Στην ερώτησή μας πού αναφερόταν λέγοντας «θα κάνεις ό,τι σου λέω», μας απάντησε: «Σε δουλειές που αναλάμβανε εκτός υπηρεσίας και αφορούσαν φίλους του ακόμη και από το χώρο της νύχτας, επιχειρηματίες, μέχρι και πολιτικούς. Βλέπετε όμως ότι και αυτή η υπόθεση πήρε το δρόμο της, χωρίς αυτός ο άνθρωπος να βρίσκεται πλέον ανάμεσά μας».

Ο ρόλος της στις εθνικές υποθέσεις

Είναι γεγονός πως στη διαχείριση κρίσεων, όπου οι κινήσεις γίνονται από λίγους και «υψηλά ιστάμενους», είναι δύσκολο να πει κανείς με απόλυτη βεβαιότητα «τις πταίει» ή τι έγινε και γιατί. Ο ρους όμως της ιστορίας και το μέλλον μιας χώρας που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το παρελθόν της συχνά προβληματίζουν. Το ίδιο και κάποιες μαρτυρίες.

Παλαίμαχοι πράκτορες της ΚΥΠ και των Ενόπλων Δυνάμεων άνοιξαν την καρδιά τους για γεγονότα που σημάδεψαν και τους ίδιους, ενώ «κόσμησαν» με μαύρο χρώμα αλλά και αίμα τις σελίδες της ελληνικής ιστορίας: «Είχαμε ολόκληρη την Τουρκία στα χέρια μας», λένε σήμερα. «Δεκαοκτώ ημέρες πριν την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, γνωρίζαμε με κάθε λεπτομέρεια τα σχέδια της απόβασης και κάθε πτυχή των σχεδίων τους για την Κύπρο. Δυστυχώς… οι πληροφορίες μας και ο τεράστιος όγκος εγγράφων και λοιπών στοιχείων που διαθέταμε δεν εκτιμήθηκαν. Απαξιώθηκαν. Δεν έτυχαν της δέουσας προσοχής από τους αρμόδιους. Είχαμε όλη την Τουρκία, διάφανη. Η Ελλάδα μπορούσε να προκαλέσει πανωλεθρία στους Τούρκους, τόσο στην Κύπρο, όσο και στην Τουρκία»…

Δεκάδες αναφορές και μαρτυρίες της εποχής, μέσα από τα άδυτα των ελληνικών μυστικών υπηρεσιών, πιστοποιούν ότι εάν οι ηγεσίες της Ελλάδας τον Ιούλιο του ’74, αλλά και αργότερα, είχαν το σθένος να πολεμήσουν την Τουρκία, αυτή θα υφίστατο πραγματική πανωλεθρία σε όλα τα μέτωπα. Ακόμη και τώρα, όπως μας είπε από καρδιάς ένας ηλικιωμένος πια αξιωματικός, εάν ποτέ ανοίξει ο Φάκελος της Κύπρου, τότε ίσως να αλλάξει ο ρους της ιστορίας και πολλοί να ξεχάσουν αυτά που ήδη γνωρίζουν ή νομίζουν πως γνωρίζουν.

Διαφορετική είναι η άποψη του πρώην υπουργού Δημόσιας Τάξης και προέδρου της Δημοκρατικής Αναγέννησης Στέλιου Παπαθεμελή για το ρόλο που έπαιξε η ΕΥΠ στην τραγωδία της Κύπρου. «Στην Κύπρο έδρασε ως αποσταθεροποιητικός παράγων απέναντι στην κυβέρνηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Την υπονόμευσε ποικιλοτρόπως συμπράττοντας ή και διευθύνοντας ενέργειες ανατροπής και δολοφονίας του Κυπρίου προέδρου, με κορύφωση το παρανοϊκό πραξικόπημα της 15/7/74 που άνοιξε την κερκόπορτα στον Αττίλα. Ο Μακάριος ήταν εκ των πραγμάτων υποχρεωμένος να διατηρεί ένα είδος παραβίωσης με το Εθνικό Κέντρο το οποίο τότε τον μισούσε και έψαχνε ευκαιρία να τον βγάλει από τη μέση κατά τις μη αποκρυπτόμενες επιθυμίες και του αφεντικού Κίσινγκερ που μιλούσε για “Κάστρο της Μεσογείου”».

Το περιστατικό των Ιμίων και η γνωστή ασυνεννοησία ανάμεσα στον τότε πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη και τον αρχηγό της ΕΥΠ Λεωνίδα Βασιλικόπουλο φωτογραφίζουν και επιβεβαιώνουν τη διάσταση μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας… Τότε έγινε και πάλι εσφαλμένη διαχείριση και αξιολόγηση των πληροφοριών που είχε συλλέξει η υπηρεσία, με αποτέλεσμα να χαθεί πολύτιμος χρόνος στη θωράκιση των βραχονησίδων.

Η αποστρατιωτικοποίηση της υπηρεσίας

Η ΚΥΠ, και μετέπειτα ΕΥΠ, ήταν μια έντονα στρατιωτικοποιημένη υπηρεσία. Μεγάλος αριθμός αξιωματικών και των τριών κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων κατείχε τις πλέον νευραλγικές και υψηλές θέσεις των Ελληνικών Μυστικών Υπηρεσιών. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η ΕΥΠ άρχισε σταδιακά να αποστρατιωτικοποιείται και πολλές ευαίσθητες θέσεις πέρασαν στη διοίκηση των πολιτικών στελεχών της υπηρεσίας. Το πρώτο πρόσωπο που είχε διάφορη ιδιότητα από αυτή του στρατιωτικού και ανέλαβε την αρχηγία της ΕΥΠ ήταν ο πρέσβης κ. Παύλος Αποστολίδης το 1999, μετά τα θλιβερά γεγονότα της Κένυας.

Η άρση του στρατιωτικού χαρακτήρα της υπηρεσίας σηματοδοτεί και εξελίξεις στο εσωτερικό της. Γιατί ναι μεν διασφαλίστηκε (;) ο έλεγχός της από τις εκλεγμένες κυβερνήσεις, μαζί με αυτό όμως «κόλλησε» και τις ασθένειές της. Που σημαίνει διαρροές, αξιολόγηση με κομματικά κριτήρια και πλήθος πολιτικών παρεμβάσεων στο έργο της υπηρεσίας. Το αποκορύφωμα στις «ξένες» προς την υπηρεσία τακτικές ήταν τα όσα είπε ο πρώην διοικητής της ΕΥΠ και νυν βουλευτής του ΛΑΟΣ από το βήμα της Βουλής για τα πεπραγμένα του στην υπηρεσία αλλά και σε συνεντεύξεις του σχετικά με την παρακολούθηση υπόπτων για τρομοκρατική δράση. «Λόγων απορρήτων εκφοράν μη ποιού», γράφει στο θυρεό της υπηρεσίας, κάτι που προφανώς ξέχασε ο πρώην διπλωμάτης και επικεφαλής της υπηρεσίας με τη λήξη της θητείας του.

«Ο άκρατος κομματισμός έχει διαβρώσει τους δημοκρατικούς θεσμούς και φυσικά και στην ΕΥΠ ο ρόλος του δεν μπορούσε να είναι παραγωγικός. Η πολιτική έχει υποκύψει στις μέρες μας στην έξωση που της έκαναν οι αγορές. Είναι προφανές ότι η φυσική θέση της ΕΥΠ είναι να τελεί υπό την πολιτική εξουσία», σημειώνει ο κ. Παπαθεμελής. «Σήμερα η ΕΥΠ χρεώνεται να επιτελέσει το πολύ σοβαρό έργο να πληροφορεί έγκαιρα και έγκυρα για τις έξωθεν κινήσεις που στρέφονται κατά των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και της εθνικής μας ανεξαρτησίας. Καθώς μάλιστα η Ελλάδα μετετράπη τα τελευταία 20 χρόνια σε χώρα “εισβολής” λαθρομεταναστών αγνώστου ταυτότητας, η αντιμετώπιση της πλεονάζουσας παραβατικότητάς τους προϋποθέτει σωστές και γρήγορες πληροφορίες».

ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΔΟΛΛΑΡΗ  πηγη