Ο ΑΒΕΡΩΦ ΟΥΤΕ Ο ΠΡΩΤΟΣ, ΟΥΤΕ Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ
ΟΥΤΕ Ο ΤΡΙΤΟΣ ΗΤΑΝ ΠΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΕ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗ
ΑΥΤΟΙ ΗΣΑΝ ΟΙ ΒΡΕΤΑΝΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ

Απαντήσεις στα δημοσιεύματα Λ. Λεωνίδου στην Σημερινή 4,5,6, 9 και 10 Νοεμβρίου 2009, με τα οποία ισχυρίστηκε ότι ο Ευάγγελος Αβέρωφ, Υπ. Εξωτερικών της Ελλάδας επι κυβερνήσεως Κ. Καραμανλή το 1956 ήταν ο πρώτος που πρότεινε και πρόβαλε την διχοτόμηση ως λύση.

Η γράφουσα διαφωνεί κάθετα με την άποψη αυτή, την οποία ο συγγραφέας σχημάτισε από το περιεχόμενο μερικών μόνο βρετανικών εγγράφων, τα οποία χρησιμοποίησε επικίνδυνα, απομονωμένα. Δίχως σύνδεση με τους υπόλοιπους ογκοδέστατους φακέλλους και χιλιάδες άλλα έγγραφα που ξετυλίγουν την βρετανική πολιτική στην λεπτομέρειά της. Εξηγώ πιο κάτω το περιεχόμενο των εγγράφων αυτών και γιατί ο ερευνητής στην περίπτωση των βρετανικών εγγράφων οφείλει να εμβαθύνει στην έρευνα και όχι να βγάζει αυθαίρετα συμπεράσματα βασίζοντας τα συμπεράσματά του πάνω σε επιλεγμένη αλληλογραφία.

Φανούλα Αργυρού

ΜΕρος ΠρΩτον

Οι τρεις πρωταγωνιστές, Ευ. Αβέρωφ, Εθνάρχης Μακάριος και Κωνσταντίνος Καραμανλής

Ο  Ε.ΑΒΕΡΩΦ ΑΠΑΝΤΑ ΣΤΟΝ Λ.ΛΕΩΝΙΔΟΥ ΠΡΙΝ ΑΠΟ 28 ΧΡΟΝΙΑ!

Ο Υπ. Εξωτερικών της Ελλάδος Ευάγγελος Αβέρωφ στο βιβλίο του ‘Ιστορία Χαμένων Ευκαιριών’ που εκδόθηκε από το βιβλιοπωλείο ‘Εστία’ των Αθηνών το 1982 έγραψε και απάντησε με λεπτομέρεια στις κατηγορίες που πρόβαλαν οι Τούρκοι από τότε (1956 -1958) εναντίον του ότι τάχα ήταν ο ίδιος που αναφέρθηκε πρώτος στην Διχοτόμηση.  Βλέπε σελίδες από 214:

“Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ

Εδώ είναι ίσως η θέση για να τοποθετηθεί στην πραγματική του βάση ένας τουρκικός ισχυρισμός της εποχής εκείνης που έτυχε κάποιας εκμεταλλεύσεως και από ορισμένους δικούς μας κύκλους: ότι την ιδέα της λύσεως με τη διχοτόμηση της Κύπρου την είχα πρώτος εγώ. ΄Οτι την 6η Οκτωβρίου 1956 και την 22α Απριλίου 1957, σε δυο συνομιλίες μου με τον τότε Τούρκο Πρεσβευτή στην Αθήνα Ικσέλ την είχα προτείνει ως λύση.

Και είναι μεν αλήθεια ότι ουδέποτε αυτό υποστηρίχθηκε επίσημα και ξεκάθαρα από την Τουρκική Κυβέρνηση, η οποία περιορίστηκε σε σπάνιους σχετικούς υπαινιγμούς – το έγραφαν όμως αρκετά συχνά τουρκικές εφημερίδες, και ιδιαιτέρως το έλεγαν Τούρκοι διπλωμάτες σε συναδέλφους τους. Έτσι φυσικό ήταν να δημιουργεί κάποιο εσωτερικό πολιτικό ζήτημα στη Χώρα μας.

Για το ποιος πρώτος είχε την ιδέα της διχοτομήσεως, δύσκολο είναι να εκφραστεί κανείς, γιατί θα χρειαζόταν ειδική έρευνα. Πάντως, είναι βέβαιο ότι η ιδέα είχε προταθεί από διαφόρους πολύ πριν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μου αναθέσει το χειρισμό της εξωτερικής μας πολιτικής, και πριν προβληθεί ο τουρκικός ισχυρισμός που αναφέρθηκε. Ενδεικτικά αναφέρω ότι πρόταση διανομής της Κύπρου μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος υπέβαλε ο ανεξάρτητος Τούρκος βουλευτής Μαγνησίας Κικμέτ Μπαγιούρ το Φεβρουάριο 1956 (εφημερίδα Τζουμχουριέτ, 26 Φεβρουαρίου 1956). Ο βουλευτής του βρετανικού Συντηρητικού Κόμματος Έλιοτ, στις 17 Ιουλίου 1956, με γράμμα του στούς Τάιμς. Και δύο μέρες αργότερα, ο ίδιος μαζί με το συνάδελφό του Ουάλτερ Λειτς, κατά τη διάρκεια συζητήσεως στη Βουλή των Κοινοτήτων.

Θα μπορούσαν να αναφερθούν και άλλα ονόματα ΄Αγγλων και Τούρκων που, ίσως από το 1954, είχαν προβάλει την ιδέα της διχοτομήσεως. Έτσι, η πατρότης ήταν αδύνατο να μού αποδοθεί.

Οσο για το ότι πρότεινα εγώ αυτή τη λύση στον Πρεσβευτή Ικσέλ, εύκολο θα μού ήταν με λογικούς συλλογισμούς να καταλήξω στην απόδειξη ότι δεν ήταν εκ των πραγμάτων δυνατό (φλογερή δημόσια καταπολέμηση της διχοτομήσεως, γενική αντίθεση των Κυπρίων προς τη λύση αυτή, και άλλα) να έχω κάμει τέτοια πρόταση. Δε χρειάζονται όμως οι έμμεσες αποδείξεις, γιατί υπάρχουν άμεσες και πειστικές.

Λίγο μετά την ανάληψη των καθηκόντων μου στο Υπουργείο Εξωτερικών, κατάλαβα ότι ήταν χρήσιμο να μεταδίδω σε στελέχη του Κέντρου και σε μερικούς Πρεσβευτές μας στο εξωτερικό το περιεχόμενο των σημαντικότερων συνομιλιών μου. Μόλις γίνονταν λοιπόν, ή το πολύ μια ή δύο ημέρες μετά, τις απέδιδα όσο λεπτομερέστερα χρειαζόταν, υπαγορεύοντας στο Γεώργιο Τζοβάρα, το γνωστό στους παλαιούς κοινοβουλευτικούς διευθυντή των στενογραφημένων πρακτικών της Βουλής. Ο Τζοβάρας, σοβαρός και εχέμυθος, που χρησιμοποιήθηκε για τέτοιες εργασίες από τον καιρό που Υπουργός Εξωτερικών ήταν ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος, στενογραφούσε όσα απέδιδα, και τα δακτυλογραφούσε ο ίδιος σε όσα αντίτυπα του ζητούσα.

Οι δύο συνομιλίες μου με τον Πρεσβευτή Ικσέλ αποδόθηκαν σε πέντε αντίτυπα καθεμιά, η πρώτη την επομένη της συναντήσεως, η δεύτερη αυθημερόν. Διατυπώθηκαν δηλαδή, σε χρόνο εντελώς ανύποπτο, όταν κανείς δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι θα προβαλλόταν ο τουρκικός ισχυρισμός για την πατρότητα και την πρόταση. Το πρώτο μνημόνιο έχει 14 σελίδες, το δεύτερο 7. Αντίτυπα αυτών των μνημονίων στάλθηκαν αμέσως σε Πρεσβείες μας στο εξωτερικό και σε αρμόδιες Διευθύνσεις του Υπουργείου. Τίποτα και στα δυό μνημόνια δεν επιτρέπει στον καλόπιστο ερευνητή να πει ότι ο τουρκικός ισχυρισμός είχε κάποια βάση.

Στο πρώτο μνημόνιο, καταλήγοντας διατυπώνω τέσσερα συμπεράσματα για το σκοπό της επισκέψεως του Τούρκου Πρεσβευτή: να πληροφορηθεί ποιές είναι οι θέσεις μας, να δείξει διαλλακτικότητα, να δείξει αδιαλλαξία για την αυτοδιάθεση και “τέταρτον, πιθανόν ήθελε να κάμει μια βολιδοσκόπηση για το θέμα της διανομής”.

Αν τώρα ο Πρέσβης της Τουρκίας παρεξήγησε τίποτα από όσα ειπώθηκαν, και ως ποιό βαθμό τα παρεξήγησε, ή αν ο τουρκικός ισχυρισμός εντάσσεται σε μια έντονη προσπάθεια να με βλάψουν και να απαλλαγούν από μένα, αυτό δεν μπορώ να το ξέρω. (σημειώνω το τελευταίο τούτο για δύο λόγους: Πρώτον, γιατί αυτή τη γνώμη διατύπωσε με γράμμα του ο τότε Σύμβουλος της Πρεσβείας μας στην Άγκυρα Βαρσάμης.  Δεύτερον, γιατί για το θέμα αυτό, την ίδια γνώμη σε ευρύτερο φάσμα διατύπωσε σε αναφορά του προς το Υπουργείο του Βέλγος διπλωμάτης που υπηρετούσε στην Αγκυρα. (βλ. Στεφ.Ξύδη, Cyprus σελ.111).)

Πάντως τελικά το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών, ύστερα από προκλήσεις και επανειλημμένες διαψεύσεις μου, και παρά τη σφοδρή οξύτητα της εποχής εκείνης, έκαμε στις 12 Ιουνίου 1958 επίσημη ανακοίνωση, κατά την οποία “η διχοτόμηση της Κύπρου είχε προταθεί για πρώτη φορά από το Βρετανό Υπουργό των Αποικιών το Δεκέμβριο του 1956”. (Δεν ήταν κι αυτό ακριβές, γιατί η πρόταση, όπως μόλις σημειώθηκε, διατυπώθηκε για πρώτη φορά από Τούρκους και Άγγλους βουλευτές πολύ νωρίτερα).

Ενδιαφέρον είναι να μνημονευθεί, με την ευκαιρία, ότι η δεύτερη συνομιλία έγινε στην κατοικία του Πρεσβευτή του Βελγίου, και με δική του πρωτοβουλία. ΄Ηταν παλαιός γνώριμος, θερμότατος φίλος της Ελλάδος, έλεγε πως ήθελε να βοηθήσει ώστε να υπάρχει τουλάχιστον κατανόηση. Πιθανότατα ενεργούσε με εντολή του Υπουργού του, του Σπάακ. Αλλά κατανόηση μεταξύ μας δεν πέτυχε.

Το μνημόνιο που αποδίδει τη συνομιλία παρουσιάζει κάποιο ενδιαφέρον, γιατί δείχνει σε ποιο σημείο είχαν φτάσει οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ο Πρέσβης της Τουρκίας, σε τόνο πολύ χαμηλό, με εκφράσεις ήπιες, είχε υποστηρίξει άκαμπτα τις τουρκικές θέσεις: Αδιάλλακτος ο αρχηγός της ΕΟΚΑ, και ο Αρχιεπίσκοπος. Αδιάλλακτη η Ελληνική Κυβέρνηση, με εμένα φιλοφρονητικό μόνο στα λόγια. Μόνη δυνατή λύση η διχοτόμηση, της οποίας λεπτομερώς ανέλυε τα πλεονεκτήματα. Νέο στοιχείο: Η κυβέρνησή του δε δεχόταν τις αγγλικές προτάσεις, αυτοκυβέρνηση ή ανεξαρτησία, και μετά, δύο χωριστά δημοψηφίσματα. Γιατί αν η Τουρκική Κοινότητα ζούσε μερικά χρόνια υπό τους Ελληνοκυπρίους, δε θα τολμούσε να ψηφίσει διανομή της Κύπρου! Μόνη λύση, “ηθική και αποκαθιστώτα ταχύτερον τα πράγματα”, η συμφωνημένη διχοτόμηση…”.

Στις δύο επόμενες συνέχειες θα δωθούν τεκμηρειωμένες απαντήσεις στα κενά που άφησε η κατάθεση Αβέρωφ σχετικά με την πατρότητα της διχοτόμησης και θα δοθούν εξηγήσεις για τις αναφορές στα βρετανικά έγγραφα που δημοσιεύθηκαν στις 4,5,6 Νοεμβρίου 2009 στην “Σημερινή”.

Φανούλα Αργυρού

Λονδίνο, 6/11/2009

ΜΕρος ΔΕΥΤΕΡον

Η λύση διχοτόμησης
και ποίοι την πρόβαλαν πρώτοι

Είναι όντως γεγονός ότι ο Ευάγγελος Αβέρωφ κατά το δεύτερον εξάμηνο του 1956 αναφέρθηκε αρκετές φορές σε λύση διχοτόμησης. Μάλιστα μία από αυτές τον φθινόπωρο του 1956 σε συνομιλία με  Βρετανό αξιωματούχο της βρετανικής πρεσβείας στην Αθήνα, όπως γράφουν τα βρετανικά έγγραφα, ο  Αβέρωφ του είχε δείξει χάρτη της Κύπρου πάνω στον οποίο ο ίδιος είχε τραβήξει διχοτομική γραμμή. ΄Ομως, θα πρέπει να λεχθεί ότι δεν ήταν ο πρώτος που αναφέρθηκε σε διχοτόμηση ούτε διεκδικεί την πατρότητά της.  Η διχοτόμηση είχε προωθηθεί από τους Βρετανούς και Τούρκους και αναπόφευκτα συζητείτο πλατιά πλέον σε διπλωματικό επίπεδο.

Οι Άγγλοι είχαν από το 1955 ξεκινήσει και αναπτύξει τις απόψεις και προθέσεις τους για διχοτόμηση, εφόσον από το 1953 είχαν στείλει στην Κύπρο ανθρώπους τους για επι τόπου βολιδοσκόπηση προς τον σκοπόν αυτόν. Στις 21 Ιουνίου 1955 είχαν ενημερώσει τους Τούρκους να μην ανησυχούν και τα σχέδιά τους θα έφερναν τους Τούρκους της Κύπρου επι ίσης όροις (equal footing) με τους ΄Ελληνες. Γ΄αυτό σχεδιάστηκε και η επαναφορά της Τουρκίας  από τον Σερ ΄Ιβον Κιρκπάτρικ, που  ήταν και ο μεγαλύτερος θιασώτης της,  ως ενδιαφερόμενο μέρος με την Τριμερή τον Αύγουστο του 1955. Και είναι σημαντικό το γεγονός ότι οι αναφορές Αβέρωφ για διχοτόμηση ξεκινούν απόν τον Ιούλιο του 1956 και όχι ενωρίτερον.

Από τον Ιούνιο του 1956 ξεκίνησε η πρώτη μελέτη με διάφορα σχέδια διχοτόμησης από το Κυβερνείο στην Λευκωσία με εντολή του Λονδίνου, που θα περιλάμβαναν και βρετανικές βάσεις.  (Βλέπε βιβλίο της γράφουσας ‘Τοπ Σέκρετ’ εκδόσεις Γερμανός, διανομής Εκδοτικής Εταιρεία ΔΙΑΣ). Στάλθηκαν στο Λονδίνο τον Νοέμβριο του 1956 και μελετήθηκαν από το Υπουργικό Συμβούλιο και τους στρατιωτικούς εντός του ιδίου μηνός…

Στις 13 Οκτωβρίου 1956 η εφημερίδα Νιού Γιόρκ Τάιμς σε ανταπόκρισή της από το Λονδίνο έγραψε ότι η Αγγλία σχεδίαζε διχοτόμηση με δύο ζώνες στην Κύπρο μια ελληνική και μια τουρκική με την Βρετανία να διατηρεί στρατιωτικές βάσεις στην τουρκική ζώνη. Η διχοτομική γραμμή θα ξεκινά από την Λεμεσό στα νότια παράλια και θα πηγαίνει μέχρι την Λάπηθο στα βόρεια. Και συμπλήρωσε το δημοσίευμα, ότι η Βρετανία χρησιμοποίησε τα ίδια  διχοτομικά σχέδια και στην περίπτωση της Ιρλανδίας, Παλαιστίνης και Ινδίας. Η αναφορά ήταν όντως έγκυρη και είχε διαρρεύσει από το Φόρειν ΄Οφις και σχετιζόταν με τα σχέδια που ετοίμαζε το κυβερνείο στην Κύπρο.

Στις 26 Φεβρουαρίου 1956 η εφημερίδα Τζουμχουριέτ, αναφέρθηκε σε δηλώσεις του Τούρκου βουλευτή Μαγνησίας Κικμέτ Μπαγιούρ για “διανομή της Κύπρου μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας.”

17 Ιουλίου 1956 ο Βρετανός Συντηρητικός βουλευτής γράφει στους Τάιμς  του Λονδίνου για διχοτόμηση. Δύο μέρες αργότερα μαζί με τον συνάδελφό του Ουάλτερ Λέιτς αναφέρονται από το βήμα της Βουλής των Κοινοτήτων σε διχοτόμηση.

Σε ειδικό υπόμνημα που συντάχθηκε στο Φόρειν ΄Οφις ημερ. 6.1.1958 με τίτλο ‘Αναφορές στη διχοτόμηση από τις κυβερνήσεις Βρετανίας και Τουρκίας’ καταγράφονται 33 αναφορές στην διχοτόμηση. Η πρώτη ήταν τον Ιούνιο του 1956 όταν ο Τούρκος πρεσβευτής (υπονοείται στο Λονδίνο) είπε στον Υπουργό Εξωτερικών (της Βρετανίας) ότι η διχοτόμηση δυνατόν να ήταν η λύση. (Τα έγγραφα αυτά δημοσιεύθηκαν σε σειρά εκδόσεων στην εφημερίδα Σημερινή από το 1989 και στο βιβλίο ‘΄Ετσι κατέστρεψαν την Κύπρο’ 1992).

Η Τουρκία εν τω μεταξύ,  δήλωνε συνεχώς στους Βρετανούς  όπως στις 13 Οκτωβρίου 1956, ότι ήθελε διχοτόμηση η οποία θα ήταν και θυσία εκ μέρους της, γι΄αυτό θα ήθελαν και κάποιες αποζημειώσεις στη Θράκη και στα νησιά. . Οι Τούρκοι πίστευαν ότι περίπου 120,000 άτομα θα έπρεπε να μετακομιστούν σε περίπτωση διχοτόμησης και οι Αμερικανοί θα έπρεπε να πληρώσουν τα έξοδα. (Τα επόμενα διχοτομικά σχέδια που ετοίμασε ο Σερ Ιβον Κιρκπάτρικ το 1957 προέβλεπαν μετακόμιση 192,000 ατόμων).

Στο Λονδίνο δόθηκε τότε (1956) εντολή στον Λόρδο Ράτκλιφ να ετοιμάσει συνταγματικές προτάσεις για σχέδιο αυτοκυβέρνησης. Στις 4 Δεκεμβρίου 1956 ήλθε στο Λονδίνο ο Τούρκος πρωθυπουργός  Α. Μεντερές και είπε στους Βρετανούς ότι αν δεν προηγείτο μυστική συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Βρετανίας και της Ελλάδας αν ήταν δυνατόν για διχοτόμηση,  θα απέρριπτε τις προτάσεις Ράτκλιφ. Στις 13 Δεκεμβρίου 1956 ο Βρετ. Υπουργός Αποικιών Λένοξ Μπουτ έδωσε (στο Παρίσι όπου βρέθηκαν) αντίγραφο στον Μεντερές των προτάσεων Ράτκλιφ για έγκαιρη μελέτη. Στις 14 Δεκεμβρίου16 Δεκεμβρίου πήγε στην ΄Αγκυρα όπου ο Μεντερές απαίτησε μεταξύ άλλων τα εξής: πήγε στην Αθήνα για να τις συζητήσεις με τον Κ. Καραμανλή στον οποίο όμως δεν είχαν δώσει έγκαιρα αντίγραφο και όχι μόνο αυτό, το κείμενο ήταν διαφορετικό σε κάποια σημεία από εκείνο που είχαν δώσει στους Τούρκους. Ο Λένοξ Μπόυτ δήλωσε στον Καραμανλή ότι τα τουρκικά συμφέροντα έπρεπε να εξασφαλιστούν. Στις

Οτι η τουρκική κυβέρνηση προτιμούσε τριχοτόμηση. Ένα μέρος με την Ελλάδα άλλο με την Τουρκία αλλά να υπάρχουν βρετανικές βάσεις και στα δύο μέρη. Απαίτησε καθαρή υπόσχεση για διχοτόμηση σε τελική λύση και εξάσκηση δικαιώματος ξεχωριστής αυτοδιάθεσης αν όλες οι άλλες λύσεις αποτύχουν.

Τρείς μέρες αργότερα από το βήμα της Βουλής των Κοινοτήτων ο Υπ. Αποικιών συμμορφούμενος με τις τουρκικές υποδείξεις μαζί με την επισημοποίηση των προτάσεων Ράτκλιφ έκανε και την ιστορική δήλωση/υπόσχεση προς τους Τούρκους ότι σε τελική λύση δεν θα αποκλείεται η διχοτόμηση και η ξεχωριστή αυτοδιάθεση στην τουρκική μειονότητα.

Αμέσως μετά ο καθηγητής Νιχάτ Ερίμ, ανέλαβε να διαβουλευθεί με τον Λόρδο Ράτκλιφ τις συνταγματικές του προτάσεις θέτοντας επι τάπητος το τουρκικό αίτημα για διχοτόμηση εισάγοντας και απαιτώντας ομοσπονδιακά στοιχεία, με τα οποία ο Ράτκλιφ διαφωνούσε αλλά πήρε εντολή να λάβει υπόψη τις υποδείξεις του Νιχάτ Ερίμ,  ενώ παράλληλα ο Ερίμ έβαλε πια μπροστά την προετοιμασία του τουρκικού σχεδίου ‘Ανάκτησης της Κύπρου’.

Σημ: Τον Ιανουάριο του 1958 ο Σερ Χιού Φούτ αφού συνεργάστηκε μαζί με τον Νιχάτ Ερίμ, ετοίμασε σχέδιο λύσης, τριχοτόμησης, το οποίο μετονομάσθηκε τον Αύγουστο του 1958 σε Σχέδιο Μακμίλλαν…

Ο Ε. Αβέρωφ οπωσδήποτε φέρει τις δικές του ευθύνες για το Κυπριακό και οι οποίες υπήρξαν μεγάλες, όμως δεν μπορεί να κατηγορηθεί ότι πρώτος πρότεινε την διχοτόμηση, μας διαψεύδει η ίδια η ιστορία.

Φανούλα Αργυρού

Λονδίνο 6/11/2009

ΜΕρος ΤΡΙτον

Ο Αβέρωφ προσπαθούσε να αποκλείσει την ξεχωριστή αυτοδιάθεση για το 18%

Στο δημοσίευμα της 6ης Νοεμβρίου με τίτλο «Αντάλλαζε την αυτοδιάθεση διχοτόμηση ο Ε. Αβέρωφ» δυστυχώς, δεν μελετήθηκε σωστά το συγκεκριμένο έγγραφο σε σχέση με όσα λάμβαναν χώρα την συγκεκριμένη περίοδο.

Η σχετική αναφορά είναι έκθεση από την βρετανική πρεσβεία στην Άγκυρα προς το Φόρειν Όφις ημερ. 13 Οκτωβρίου 1956 στην οποία ο Βρετανός πρέσβης ενημερώνει  το Λονδίνο για τα όσα του είπε ο Γενικός Διευθυντής του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών (που τότε ήταν ο κ. Μπιρτζί) όπως υποτίθεται του τα μετέφερε και εκείνου ο Τούρκος πρέσβης στην Αθήνα.  Το έγγραφο δεν είναι αυτούσιο πρακτικό συνομιλίας Αβέρωφ/Ικσέλ. Γι΄αυτό δεν μπορεί να βασιστεί ένας ότι τα όσα μεταφέρθηκαν από τον ένα στον άλλο και στον τρίτο που τελικά ήταν ο Βρετανός πρέσβης αντιπροσωπεύουν την πραγματικότητα για όσα λέχθηκαν μεταξύ Αβέρωφ και Ικσέλ.

Στο βιβλίο του ο Ε. Αβέρωφ απαντά και μάλιστα σε απρόοπτο χρόνο πριν 28 χρόνια και καταρρίπτει τους τουρκικούς ισχυρισμούς.  Ο Αβέρωφ αναφέρει ότι ο ίδιος ετοίμασε πολυσέλιδα πρακτικά και για τις δύο συναντήσεις που είχε μαζί του. Μάλιστα αναφέρεται και σε 3η συνάντηση εντός του 1957. Επομένως μόνο αν εντοπιστούν τα πρακτικά εκείνα και δημοσιευθούν θα εκτιμηθούν σωστά τα πράγματα. Κάποιοι πρέπει να κατέχουν αντίγραφα.

Επιπλέον η σχετική αναφορά στο έγγραφο αυτό δεν μπορεί  να ερμηνευθεί ως ο  Αβέρωφ να πρότεινε  (πρώτος) την διχοτόμηση στον Τούρκο πρέσβη τον Φθινόπωρο του 1956 εφόσον αναφέρεται σε δήλωση Βρετανού βουλευτή από την Βουλή των Κοινοτήτων την οποία και σχολιάζει.  Ειδικά όταν η προ-τελευταία παράγραφος στο έγγραφο αυτό που δεν αναφέρθηκε στο δημοσίευμα στην Σημερινή 6 Νοεμβρίου 2009, είχε ως εξής:

“The Turkish Ambassador’s comments on these two conversations were that the Greek Government knew perfectly well what the Turkish Government’s views were on self-government and self-determination and that their aim was: to elicit a statement of the Turkish Government’s view on partition.

To attenuate Turkish opposition to Greece at the forthcoming session of the United Nations by a show of reasonableness and goodwill now. He added that he believed that the picture which Monsier Averoff painted of the Greek Government’s position in event of a defeat at the United Nations was designed primarily to impress the Americans and through them her Majesty’s Government. He thought that if the United States Government gave the Greeks no sympathy now and if the Greek appeal to the United Nations failed the Greek government might then formally put forward partition as a means of ending the deadlock”.

Δηλαδή και ο ίδιος ο Τούρκος πρέσβης Ικσέλ, συνοψίζοντας τις δύο συνομιλίες που είχε με τον Ε. Αβέρωφ  σημείωσε ότι η Ελληνική Κυβέρνηση γνώριζε πολύ καλά τις τουρκικές θέσεις για αυτοκυβέρνηση και αυτοδιάθεση και στόχευε στο να εξασφαλίσει (ο Αβέρωφ) τις τουρκικές απόψεις για διχοτόμηση. Ότι η εικόνα που του παρουσίασε ο Αβέρωφ για καλή θέληση και διαλλακτικότητα στόχευαν, σε περίπτωση αποτυχίας στα Ηνωμένα ΄Εθνη, να κερδίσουν τους Αμερικανούς και μέσω αυτών τους Βρετανούς.  Ο Τούρκος πρέσβης σκέφθηκε ότι αν οι ΗΠΑ δεν έδιδαν υποστήριξη στους ΄Ελληνες την στιγμή εκείνη και αν αποτύγχανε η προσφυγή ίσως η Ελληνική Κυβέρνηση να μπορούσε επίσημα να προχωρήσει με την διχοτόμηση ως ένα τρόπο να βγεί από το αδιέξοδο.

Η αναβολή της Αυτοδιάθεσης ξεκίνησε από την Κύπρο

Οσον αφορά την αναφορά Αβέρωφ για αναβολή της αυτοδιάθεσης, όπως είπε και ο ίδιος ο Ικσέλ ο Αβέρωφ γνώριζε πολύ καλά τις τουρκικές θέσεις για διχοτόμηση. Και εκείνο που συζητείτο έντονα τότε μεταξύ Βρετανίας και Τουρκίας ήταν η χωριστή αυτοδιάθεση για το 18%. Και με την εισήγηση για αναβολή της αυτοδιάθεσης υποστηρίζοντας την αυτοκυβέρνηση, ο Αβέρωφ ενδεικτικά δεν απέκλειε την Ένωση, αλλά προσπαθούσε να αποφύγει το ενδεχόμενο το 18% να κέρδισε και εκείνο αυτοδιάθεση, όπως έσπρωχναν τα πράγματα Λονδίνο και ΄Αγκυρα.  Οπως και έγινε τελικά στις 19 Δεκεμβρίου 1956.

Εξάλλου, ένα  χρόνο ενωρίτερα δηλαδή όταν Υπ. Εξωτερικών ήταν ο Σπύρος Θεοτόκης στην Ελλάδα) σε έκθεσή του (μετά από ‘αποστολή’ σε Ελλάδα και Κύπρο) προς το Φόρειν ΄Οφις ο Βρετανός βουλευτής Patrick Maitland ημερ. 24 Οκτωβρίου 1955 είχε γράψει τα εξής σχετικά με αναβολή της αυτοδιαθέσεως:

“…Ενδεικτικά χρειάζεται κάτι για να μη χάσουν πρόσωπο και το έκανα ξεκάθαρο ότι εξ΄όσων γνώριζα η θέση μας πως η αυτοδιάθεση δεν είναι για όλους είναι αμετάκλητη. Αυτό οδήγησε τον Γραμματέα του  Μακαρίου Πασχαλίδη, να ετοιμάσει μαζί μου μια εισήγηση για εναλλακτική φόρμουλα για λογική αυτοκυβέρνηση…”. Ο Πασχαλίδης είχε επίσης εισηγηθεί το μελλοντικό καθεστώς της νήσου να συζητείτο σε 10-20 χρόνια μεταξύ των Κυπρίων και των Βρετανών! Τις βολιδοσκοπήσεις εκείνες των Βρετανών ακολούθησαν οι προτάσεις Χάρτινγκ…..

Σημείωση: Τα έγγραφα στα οποία υπάρχουν οι αναφορές αυτές για την περίοδο 1956/57 και που αποτελούνται από κάπου 30 φακέλλους ήσαν κλειστοί δίχως ένδειξη αποδέσμευσης. Μετά από μια συνομιλία που είχα την δεκαετία του 1990  με τον καθηγητή Νεοκλή Σαρρή στην Αθήνα, ο οποίος μου είπε ότι οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι ο Ε. Αβέρωφ πρότεινε πρώτος την διχοτόμηση και μου ζήτησε αν υπάρχει κάτι σχετικό στα βρετανικά αρχεία, και αφού ερεύνησα εντόπισα ότι αν υπήρχε θα έπρεπε να ήταν στους φακέλλους αυτούς οι οποίοι περιέχουν  προξενικές και πρεσβευτικές ενημερώσεις. Αποτάθηκα στο Αρχείο και ζήτησα πρόσβαση στους φακέλλους με ειδική άδεια, λόγω του ότι επρόκειτο τότε να εκδοθεί το βιβλίο μου “Conspiracy or Blunder?” και δεν θα ήθελα να πέσω έξω στους συλλογισμούς μου. Μου επέτρεψαν να τους μελετήσω υπό επιτήρηση (under supervision) δίχως όμως δικαίωμα να αναφερθώ στο περιεχόμενό τους. Λίγο καιρό αργότερα με ειδοποίησαν ότι τελικά αποφάσισαν να τους αποδεσμεύσουν  εκτός από 4/5 οι οποίοι παρέμειναν κλειστοί και αποδεσμεύθηκαν και εκείνοι το 2005. Αυτά τα γράφω στο προαναφερθέν αγγλικό μου βιβλίο που εκδόθηκε το 2000 στην Λευκωσία με μια μικρή αναφορά στον Ε. Αβέρωφ και την διχοτόμηση.

Φανούλα Αργυρού

Λονδίνο 6/11/2009

Απάντηση στο δημοσίευμα Λεωνίδα Λεωνίδου [Σημερινή 9 Νοεμβρίου 2009]

ΜΕρος τεταρτον

Καθόλου δεν έκλεισε το θέμα
της Διχοτόμησης το 1956

Μεταξύ 1956-57 33 αναφορές μεταξύ Βρετανίας και Τουρκίας!

Άκρως λανθασμένο και αυθαίρετο το συμπέρασμα ότι τελικά με εντολή του Βρετανού Πρωθυπουργού Antony Eden η συζήτηση για διχοτόμηση σταμάτησε. Απλά ο πρωθυπουργός δεν ήθελε να προχωρήσει η επι μέρους συζήτηση με διάφορους εξωτερικούς παράγοντες  για διχοτόμηση. Εφόσον ήδη βρισκόντουσαν σε διαπραγματεύσεις με τους Τούρκους πως καλύτερα να τους εξυπηρετούσαν προς αυτή την κατεύθυνση. Και το σημαντικότερο, τον ίδιο καιρό (14/10/1956) σε μυστική συνάντηση στο Chequers,  συνωμοτούσε με Γαλλία και Ισραήλ για την επίθεση εναντίον της Αιγύπτου εξού και τα θαλασσώματα του Σουέζ που τον ανάγκασαν να παραιτηθεί γιατί είχε πει ψέμματα στη Βουλή των Κοινοτήτων…

Οπως έχω ήδη αναφέρει στα προηγούμενα κείμενά μου στην συνέχεια επισκέφθηκε το Λονδίνο τέλος Νοεμβρίου ο Α. Μεντερές πρωθυπουργός της Τουρκίας με την συνοδεία του, συζητώντας την διχοτόμηση και στις 16 Δεκεμβρίου  ο Υπ. Αποικιών βρέθηκε στην ΄Αγκυρα συζητώντας και ΣΥΜΦΩΝΩΝΤΑΣ με την τουρκική κυβέρνηση την απόφαση/δέσμευσή του που ανακοινώθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 1956 από το βήμα της Βουλής για την διχοτόμηση να μην αποκλείεται σε τελική λύση περιλαμβανομένης και χωριστής αυτοδιάθεσης για το 18%.

Οχι μόνο αυτό, αλλά

Α) ο ίδιος ο Σερ ΄Ιβον Κιρκπάτρικ προχώρησε και προτού αφυπηρετήσει από το Φόρειν ΄Οφις τους πρώτους μήνες του 1957,  ετοίμασε τα δικά του σχέδια διχοτόμησης, εξου και η διαβόητη γραμμή Κιρκπάτρικ που πρόβλεπε τότε σε αντίθεση με τις εκτιμήσεις των Τούρκων (120,000) και του κυβερνείου στην Κύπρο 100,000, ότι θα έπρεπε να μετακινηθούν 192,000 άνθρωποι. Το 1974 ξεριζώθηκαν 200,000 Ε/κ.  Να σημειωθεί ότι όταν τα σχέδια εκείνα του 1957 στάλθηκαν στο Στέιτ Ντεπάρτμεντ το τελευταίο διεξήγαγε δική του έρευνα για την διχοτόμηση την οποία βρήκε άκρως απαράδεκτη και ΑΝΕΦΑΡΜΟΣΤΗ για την Κύπρο, πράγμα που δεν άρεσε καθόλου στο Φόρειν ΄Οφις. Το οποίο όμως δεν τα έβαλε κάτω…(Τα σχέδια αυτά πρωτοδημοσιεύθηκαν στην Σημερινή 1989/90, στο βιβλίο μας ‘ ΄Ετσι Κατέστρεψαν την Κύπρο’ , ‘Τοπ Σέκρετ’ “Conspiracy or Blunder?” και μετέπειτα με το διαδίκτυο κυκλοφόρησαν σε πολλές ιστοσελίδες τόσο της Κύπρου  όσο και του εξωτερικού όπως εκείνη του κ. Χάρη Κυριακίδη). Ακολούθησαν και άλλες βολιδοσκοπήσεις επί χάρτου και από άλλα τμήματα της βρετανικής κυβέρνησης…Συν ο διχοτομικός Χάρτης Κουτσιούκ 1957 με τη γραμμή στον 35ο παράλληλο…

Β) Το Φόρειν ΄Οφις τον Ιανουάριο του 1958 σύνοψε σε υπόμνημά του τις κυριότερες φορές που συζητήθηκε η διχοτόμηση μεταξύ Βρετανίας και Τουρκίας σε 33 αναφορές. (Δημοσιεύθηκε το πλήρες κείμενο στην Σημερινή το 1989/90 και στο ‘Ετσι κατέστρεψαν την Κύπρο’ ) Μερικές από αυτές τις αναφορές είχαν ως εξής:

1) Ιούνιος του 1956 Τούρκος πρέσβης στο Λονδίνο προς τον  Βρετανό Υπουργό Εξωτερικών.

2) Βρετανός επιτετραμμένος στην ΄Αγκυρα 24 Οκτωβρίου 1956 .

3) Ο κ. Μπιρτζί σε γεύμα με τον Βρετ. ΥΠΕΞ 30.11.1956 στο Λονδίνο είπε πως η διχοτόμηση προσφερόταν ως το μόνο μέσο για μια τελική λύση και απάντησε καταφατικά σ΄ερώτηση του Υπ. Εξωτερικών, εάν οι Τούρκοι θα ικανοποιούνταν με μια διευθέτηση που θα προνοούσε για τελική διχοτόμηση, εάν και όταν θα προέκυπτε αυτοδιάθεση.

4) Συνομιλία με Βρετ. ΥΠΕΞ στο Παρίσι 13/12/1956 ο Τούρκος πρωθυπουργός είπε πως θα ήθελε να εξετάσει ταχέως μαζί με το Λονδίνο την εφαρμογή του διαμελισμού.

5) Ο Υπουργός Αποικιών επισκέφθηκε την Άγκυρα στις 16/12/1956 και έδειξε στο Μεντερές το σχέδιο δηλώσεως της βρετ. κυβερνήσεως που περιλάμβανε αναφορά στη διχοτόμηση. Ο Μεντερές είπε ότι μπορούσαν να κάνουν την αναφορά πιο ισχυρή, και τότε θα είχαν την συναίνεση της τουρκικής κυβέρνησης 100%. Έκαναν την τροποποίηση περίπου στις γραμμές που εισηγήθηκε ο Μεντερές, ο οποίος έκανε σαφές ότι η διχοτόμηση θα περιλάμβανε βρετανικούς θυλάκους.

6) Η Δήλωση Αποικιών 19/12/1956 δεν απέκλειε την διχοτόμηση και την ξεχωριστή αυτοδιάθεση όταν η διεθνής και στρατηγική κατάσταση το επιτρέψει…

7) Απάντηση ερωτήσεων 19/12/1956.

8) Μετά τη δήλωση της 19ης Δεκεμβρίου 1956 η τουρκική κυβέρνηση επαναβεβαίωσε τη βρετ. κυβέρνηση ότι θεωρούσε τη δήλωση εκείνη ως ‘πακέτο’ και πως δέχθηκε τις προτάσεις Ράτκλιφ, μόνο γιατί συπεριλάμβαναν την αναφορά για τη διχοτόμηση.

9) Ο Commander Noble σε ομιλία του στα Ηνωμένα Έθνη συμπεριέλαβε μέρος της δήλωσης του Υπ. Αποικιών 19/12/1956 εκφράζοντας έτσι την πολιτική της Βρετανίας. “΄Οταν το σύνταγμα φανεί ότι λειτουργεί ικανοποιητικά και όταν το επιτρέψει  η διεθνής και η στρατιωτική κατάσταση, τότε θα είμαστε έτοιμοι να μελετήσουμε την εφαρμογή της αυτοδιαθέσεως…” (Εννοώντας βέβαια την ΧΩΡΙΣΤΗ ΑΥΤΟΔΙΑΘΕΣΗ).

10) Στις 18/3/1957 ο Βρετ. Πρέσβης στην Άγκυρα με οδηγίες Λονδίνου είπε στους Τούρκους ότι …με την αδιαλλαξία Μακαρίου και ελληνικής κυβέρνησης η διχοτόμηση γίνεται μια περισσότερο προφανής λύση. Και πως να είναι βέβαιοι οι Τούρκοι ότι η Βρετανία δεν σκοπεύουν να υπαναχωρήσουν από τη θέση της 19/12/1956.

11) Βρετανοί προς Τούρκους : Αν αποτύχουν οι συνομιλίες οι Τούρκοι θα είναι κερδισμένοι θα πρέπει αναπόφευκτα να μελετηθεί η περίπτωση διχοτόμησης.

12) 29 Μαρτίου 1957 ο Βρετ. πρέσβης μεταβιβάζει στους Τούρκους πως οι απόψεις της Βρετανίας εκφράζονται στη δήλωση του Υπ. Αποικιών 19/12/1956. Αν οι συνομιλίες αποτύχουν θα υπάρξει αυτοκυβέρνηση με όρους που θα κατοχυρώνουν τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων και τελικά αυτοδιάθεση και για τις δύο κοινότητες.

Σε περίπτωση διχοτομήσεως η Βρετανία θα διατηρήσει ένα θύλακα κάτω από βρετ. κυριαρχία…

13) 30 Μαρτίου 1957 ο Μπιρτζί έδωσε περαιτέρω απόψεις της τουρκικής κυβέρνησης στον Βρετ. πρέσβη για διχοτόμηση, και πως μαζί πρέπει να μελετήσουν πως θα διενεργηθεί η διχοτόμηση…

17) Στις 11 Απριλίου 1957 ο πρόεδρος της Βουλής των Λόρδων υπενθύμισε την δήλωση της 19ης Δεκεμβρίου 1956, τις προτάσεις Ράτκλιφ υπό τον όρο ότι μπορούσε να υπάρξει αυτοδιάθεση και για τις δύο κοινότητες…

29) 5 Ιουλίου 1957 ο Υπ. Αποικιών διαβεβαίωσε τον Τούρκο πρέσβης για την δέσμευσή του για αυτοδιάθεση συμπεριλαμβανομένης και της εκλογής για διχοτόμηση.

30) 15 Ιουλίου, 1957 ο Υπ. Αποικιών διαβεβαιώνει ότι “εάν πρόκειται να εφαρμοστεί αυτοδιάθεση, αυτή θα πρέπει να εφαρμοστεί εξίσου τόσο για τους Τούρκους όσο και τους Ελληνες και αυτή είναι η πολιτική της Α.Μεγαλειότητος”

Είναι γεγονός ότι ο Σερ Τζόν Χάρτινγκ δεν ευνοούσε την διχοτόμηση αλλά δεν την απέκλειε. Το επιτελείο του εξάλλου ήταν εκείνο που είχε ετοιμάσει τα πρώτα διχοτομικά σχέδια μεταξύ Ιουνίου 1956-Νοεμβρίου 1956 και που αποδεσμεύθηκαν το 1998 και περιλαμβάνονται στα βιβλία μου “Conspiracy or Blunder?” & “Top Secret”.

Την διχοτόμηση τον Νοέμβριο του 1956 απέρριψαν οι Αρχηγοί των Στρατιωτικών Επιτελείων αλλά όχι το Foreign Office…

Φανούλα Αργυρού

Λονδίνο 9/11/2009

[Απάντηση στο δημοσίευμα Λ.Λ 10.11.2009 στην Σημερινή]

ΜΕρος ΠΕΜΠτον

Οι Τουρκικές θέσεις Ζορλού στην Τριμερή: “notre terre” η Κύπρος

Ιούνιος 1956 Βρετανοί: Διχοτόμηση και ζωνοποίηση

Η τουρκική επιδίωξη για κατάκτηση της Κύπρου – είτε δια διχοτομήσεως είτε ολόκληρης και η αντίθεσή της στην αυτοδιάθεση της νήσου – κωδικοποιήθηκε στο Λονδίνο με την βρετανική διευθέτηση επιστροφής της Τουρκίας στο Κυπριακό μέσω της Τριμερούς. Από τις 27 Αυγούστου 1955 ο Ζορλού εξέθεσε μάλιστα και τα σχέδιά τους για ΕΠΟΙΚΙΣΜΟ.  Προτού λάβουν μέρος στην Τριμερή και συζητήσουν το Κυπριακό ο Τούρκος ΥΠΕΞ Φ. Ζορλού είχε συνάντηση με τον τότε ομόλογό του Χάρολτ Μακμίλλαν. Το πλήρες κείμενο των πρακτικών εκείνων δημοσιεύθηκε στην Σημερινή το 1989/90 και περιελήφθηκε (σελίδες 137 – 141) στο βιβλίο που εκδόθηκε από την Σημερινή το 1992 με τίτλο ‘ Ετσι κατέστρεψαν την Κύπρο’.

Στις 31 Αυγούστου 1955, λοιπόν, ο Μακμίλλαν έστειλε αναφορά στην βρετανική πρεσβεία στην Αγκυρα (Στιούαρτ) και έγραψε:

“Δέχθηκα στο Υπ. Εξωτερικών στις 27 Αυγούστου, τον Τούρκο Υπ. Εξωτερικών, που έφτασε στη χώρα το βράδυ της 25ης Αυγούστου, για να ηγηθεί της αντιπροσωπείας της χώρας του στην τριμερή Διάσκεψη πάνω σε προβλήματα της Ανατολικής Μεσογείου, περιλαμβανομένου του Κυπριακού. Ο Ζορλού, συνοδευόταν από τον Τούρκο Υπ. Άμυνας κ. Μεντερές, τον Γενικό Γραμματέα του Τουρκικού Υπ. Εξωτερικών κ. Μπιρτζί και τον Τούρκο επιτετραμμένο. Παρίσταντο επίσης ο πρεσβευτής της Αυτής Μεγαλειότητας στην ΄Αγκυρα αντιστράτηγος Σερ Μπράουνσον και ο κ. Γουόρτ.

Ο κ. Ζορλού είπε στη συνέχεια ότι αδημονούσε όπως, πριν από την έναρξη της διάσκεψης, με κατατοπίσει πάνω στην τουρκική θέση αναφορικά με το κυπριακό πρόβλημα, επεκτεινόμενος πάνω στα όσα είχε πει και ο κ. Μπιρτζί και πάνω στη συνομιλία του την προηγούμενη μέρα με τον Σερ Κιρκπάτρικ. Στην συνέχεια ζήτησε από τον κ. Μπιρτζί να μιλήσει και ο τελευταίος τόνισε πως οι Τούρκοι αγωνίζονται για να εξηγήσουν τη θέση τους όσο το δυνατόν πληρέστερα, δεν θα υποβάλλουν όπως οποιεσδήποτε προτάσεις σ΄αυτό το στάδιο. Ο κ. Μπιρτζί ανέφερε αυθόρμητα ορισμένες επεξηγήσεις αναφορικά με διάφορες ιδέες για το μέλλον της Κύπρου, οι οποίες – είπε – δημοσιεύτηκανς στον ξένο Τύπο, ιδιαίτερα σ΄εκείνον της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο κ. Μπιρτζί είπε ότι η τουρκική κυβέρνηση αντιτίθεται στην ιδέα ενός νέου Συντάγματος που θα οδηγεί στην αυτοκυβέρνηση της Κύπρου, εαν αντικειμενικός σκοπός της συνταγματικής αυτής εξελίξεως θα ήταν η αυτοδιάθεση των Κυπρίων.

Η τουρκική κυβέρνηση αντιτίθεται σθεναρά σ΄οποιαδήποτε μερική ή ολική παράδοση της κυριαρχίας (εξουσίας) από το Ηνωμένο Βασίλειο. Εάν η κυριαρχία θα άλλαζε, αυτή θα έπρεπε να περάσει στην Τουρκία. ΄Οσον αφορά τις ιδέες που κυκλοφορούν για κάποιο είδος συγκυριαρχίας, οι Τούρκοι θεωρούν ως ένα πολύ λεπτό και επικίνδυνο θέμα που χρειάζεται πολύ προσεκτική εξέταση. Οι Τούρκοι απλώς αντιτίθεται στην αυτοδιάθεση και εφαρμογή της στην Κύπρο. Η θέση της τουρκοκυπριακής μειονότητας στην Κύπρο ανησυχεί πολύ την τουρκική κυβέρνηση. Αυτή η ανησυχία την οδήγσε στην σκέψη να υποβάλουν επίσημη προειδοποίηση προς τα Ηνωμένα ΄Εθνη προς υποστήριξη της μειονότητας αυτής για ν΄αντισταθμίσουν τις επαφές που είχαν κάμει οι Έλληνες. Έδωσαν, όμως μεγάλη σημασία στο σημείο, το οποίο ο Σερ Κιρκπάτρικ είχε αναπτύξει σ΄αυτούς την προηγούμενη μέρα, ότι τέτοια επαφή θα βοηθούσε τους Έλληνες να ισχυριστούν ότι τα Ηνωμένα Έθνη είναι αρμόδια για τις κυπριακές υποθέσεις…

Είπα ότι ήμουν βέβαιος ότι η τουρκική κυβέρνηση ορθώς αποκήρυξε την αίτησή τους προς τα Η.΄Εθνη τα οποία δεν είχαν νομικό δικαίωμα ν΄αναλάβουν το Κυπριακό. Το γεγονός ότι συγκαλέσαμε την τριμερή διάσκεψη δεν ακύρωσε την άποψη μας πάνω στο νομικό σημείο…Εν πάση περιπτώσει ήταν αρκετά ειλικρινής να μου πει ότι, εάν η Κυβέρνηση άλλαζε τη στάση της προς την κατεύθυνση της παραχώρησης αυτοδιάθεσης στους Κυπρίους ή ακομα προς μια κατευθείαν προσάρτηση δε θα μπορούσε πλέον  να μας προσφέρει υποστήριξη. Θα υποχρεωνόταν στην πραγματικότητα να θέσει τη δική της αξίωση για την Κύπρο, όπως ο Τούρκος Πρωθυπουργός είχε υπαινιχθεί στη πρόσφατη δήλωσή του στην Κωνσταντινούπολη…

Απάντησα ότι θα μπορούσα να διαβεβαιώσω τον κ. Ζορλού ότι δεν είχαμε έτοιμο σχέδιο για το μέλλον της Κύπρου…

Ο Ζορλού είπε ότι η Κύπρος βρίσκεται πολύ κοντά στην Τουρκία, η οποία ουδέποτε θα συμφωνούσε όπως περάσει στα χέρια της Ελλάδας και έτσι δεν μπορούσε να συμφωνήσει στην αρχή της αυτοδιάθεσης. Η τουρκική μειονότητα στην Κύπρο ήταν πολύ σημαντική όπως και το γεγονός ότι κάπου 300.000 Τούρκοι της Τουρκίας ήσαν κυπριακής καταγωγής. Οι Τούρκοι θεωρούσαν την Κύπρο ως τμήμα του δικού τους εδάφους (“notre terre”).  ΄Οπως είχαν αναγνωρίσει επιφανείς νομικοί, η αυτοδιάθεση δεν μπορούσε να εφαρμοστεί αδιακρίτως παντού. Στο θέμα της αυτοδιαθέσεως, η Κύπρος ήταν η εξαίρεση που αποδείκνυε τον κανόνα. Έπρεπε να εξευρεθεί κάποια άλλη λύση…Οι Τούρκοι δεν μπορούσαν να αναμένουν και ν’ αφήσουν τους Έλληνες να προετοιμάζουν το έδαφος για προσάρτηση…”

Διχοτόμηση και ζωνοποίηση

Στις 25 Ιουνίου 1956 αξιωματούχος του Φόρειν ΄Οφις σημείωνε: “”… θα πρέπει να αντιγράψουμε το αμερικανικό πρότυπο στο Κανάλι του Παναμά, τη διοίκηση στην Ουάισγκτον D.C…και πρέπει αυτήν τη θεραπεία να την επιχειρήσουμε και στη Σιγκαπούρη καις το Αντεν, ως επίσης και στην Κύπρο.

Πιστεύω ότι θα πρέπει να στοχεύουμε στην Κύπρο, σε μια βρετανική Ζώνη μικρού μεγέθους, να συμπεριλαμβάνει τις στρατιωτικές μας εγκαταστάσεις, με αρκετό τοπικό πληθυσμό μέσα, να εργάζονται για μας, όχι όμως μεγάλο αριθμό που να δημιουργεί προβλήματα.

Αυτές οι ζώνες πρέπει να έχουν απευθείας πρόσβαση στη θάλασσα. Αν αυτό επιχειρηθεί ως μια διευθέτηση με τουρκική συγκατάθεση, οι Τούρκοι αναμφίβολα θα πιέζουν για διχοτόμηση, με τη βρετανική ζώνη και την τουρκική περιοχή να είναι ένα και αυτό. Κάτι τέτοιο θα πρέπει να το αρνηθούμε, όσον αφορά την αυτοδιοίκηση ή την κυριαρχία, όμως θα μπορούσε να γίνει κάποια τελωνειακή ένωση μεταξύ των δύο.

Παρόλα όσα λένε οι στρατιωτικοί και οι πολίτες, προσωπικά πιστεύω, από προσωπικές παρατηρήσεις που έκανα το 1953, πως η διχοτόμηση θα είναι πιο φθηνή και λιγότερο δύσκολη επιχείρηση μακροπρόθεσμα απ΄όποιαδήποτε άλλη προταθείσα  λύση. Δε θα σταματήσει, φυσικά (η λύση αυτή) τις τουρκικές απαιτήσεις όπως αποκλειστεί η Ελλάδα από του να χρησιμοποιεί για στρατιωτική χρήση την Κύπρο”.

Σημείωση: Αμφότερες οι βρετανικές βάσεις Δεκέλειας και Ακρωτηρίου έχουν πρόσβαση στη θάλασσα. Η διχοτόμηση βολιδοσκοπείτο από τους Βρετανούς από το 1953 και θεωρείτο πιο φθηνή και λιγότερο δύσκολη…

Σε ανακεφαλαίωση πιστεύω, απ’όσα έχω μελετήσει μέχρι σήμερα στο Βρετανικό Αρχείο, ο Ευάγγελος Αβέρωφ δεν εισηγήθηκε πρώτος διχοτόμηση, ούτε δεύτερος ούτε τρίτος. ΄Ηταν βρετανικός προσανατολισμός και απαίτηση των Τούρκων. Οι Βρετανοί επίσης έχουν κάποιο χαρακτηριστικό τρόπο γραφής των εκθέσεών τους που πρέπει να συνηθίσει ένας να τα διαβάζει και με υπονοούμενα. Έχουν μια ιδιαιτερότητα. Χρειάζονται μεγάλη και βαθιά μελέτη και μόνο όταν διασταυρωθούν με όλα τα υπόλοιπα των διαφόρων τμημάτων μπορεί ένας να καταλήξει σε κάποιο στερεό συμπέρασμα.

Φανούλα Αργυρού,

ερευνήτρια/συγγραφέας

ΠΗΓΗ