Mε την παγκόσμια οικονομική κρίση σε πλήρη εξέλιξη
οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ινδία, παίρνουν θέσεις για την καινούργια εποχή.

Κώστας Κούρος

Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης οι ΗΠΑ πορεύονται μονοκρατορικά, πιλοτάροντας στο τιμόνι της Νέας Εποχής και κατευθύνοντας τους βηματισμούς της παγκοσμιοποίησης. Έχοντας αναπτύξει μια παγκόσμια αυτοκρατορία όσο καμία προηγούμενη, ελέγχουν όλους τους ωκεανούς και τις θάλασσες με την ανάπτυξη μιας στρατιωτικής μηχανής που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση.

Αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις είναι εγκατεστημένες στο ανατολικό και δυτικό άκρο της Ευρασίας. Και όμως, όλη αυτή η τεράστια δύναμη για κανένα λόγο δεν προδικάζει το γεγονός ότι η Αμερική θα είναι και η μοναδική δύναμη που θα κυριαρχεί στον πλανήτη αύριο.

Ο συσχετισμός των δυνάμεων, οι διαπλοκές και διαστολές συμφερόντων και παγκοσμίων ισορροπιών είναι τόσο ρευστές στη γεωπολιτική «σκακιέρα», που θέτουν σε αμφισβήτηση την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε.

Κύριοι «παίκτες» του παγκόσμιου γεωπολιτικού παιχνιδιού είναι οι μεγάλες δυνάμεις από άποψη οικονομίας, πολιτισμού, στρατιωτικής ισχύος και τεχνολογίας: ΗΠΑ και Αγγλία, Ευρωπαϊκή Ένωση με πόλο αναφοράς τη Γερμανία και τη Γαλλία, η Ρωσική Ομοσπονδία, η Ιαπωνία και τώρα πιά, η Κίνα με τη Ινδία. Οι συσχετισμοί, τα συμφέροντα και οι διαπλοκές αυτών των δυνάμεων διαμορφώνουν το γεωπολιτικό παιχνίδι στη παγκόσμια σκακιέρα. Κύρια επιδίωξη των γεωπολιτικών σχεδιασμών των ανωτέρω δυνάμεων η ασφαλής πρόσβαση στις ενεργειακές πηγές του πλανήτη και η άσκηση επιρροής -με κάθε τρόπο- σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο γεωγραφικό τμήμα του πλανήτη.

Οι ΗΠΑ.

Ο οικονομικός δυναμισμός των ΗΠΑ υπήρξε πρωταρχικός παράγοντας για την άσκηση παγκόσμιας εξουσίας. Αμέσως μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου είχε σταθεροποιηθεί στο 30% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Ακόμη σπουδαιότερη αποδείχθηκε η εκμετάλλευση των τεχνολογικών ανακαλύψεων και επινοήσεων, μέσω των οποίων δημιούργησε μια τεχνολογικά αξεπέραστη στρατιωτική μηχανή. Οικονομικά, παραμένει από τους κύριους μοχλούς της παγκόσμιας ανάπτυξης, αν και σε πολλά σημεία την αμφισβητούν η Ιαπωνία και η Γερμανία και η Κίνα. Τεχνολογικά, διατηρεί τον ηγετικό ρόλο στους τομείς αιχμής και πολιτιστικά έχει βρει τους τρόπους να περνάει τα μηνύματα της, ιδίως μεταξύ της παγκόσμιας νεολαίας, παρά το γεγονός ότι η ποιότητα της πολιτιστικής παραγωγής είναι αμφισβητήσιμη, γιατί προβάλει κατά κύριο λόγο ηδονιστικά πρότυπα και αξίες, που υποσκάπτουν τα θεμέλια του πνευματικού πολιτισμού. Αυτά είναι τα κύρια στοιχεία τα οποία καθιστούν τις ΗΠΑ παγκόσμια υπερδύναμη και κάνουν διακριτή την αμερικανική αυτοκρατορία. Κύριοι στόχοι των ΗΠΑ είναι η με κάθε τρόπο αύξηση της ισχύος της. Για να αυξήσει την ισχύ της σε παγκόσμιο επίπεδο χρησιμοποιεί το ισχυρότερο όπλο που κατέχει: την πολεμική της μηχανή. Αυτό απέδειξε με την εισβολή στο Αφγανιστάν, προκειμένου να εξασφαλίσει ασφαλείς διόδους για την μεταφορά του πετρελαίου του Καυκάσου και με την επίθεση στο Ιράκ για να ελέγξει και εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα, εκπορθώντας τους Ευρωπαίους. Απώτεροι στόχοι της είναι: Η γενική αποδυνάμωση του ισλαμισμού Ο γεωγραφικός αποκλεισμός του κινέζικου υπεργίγαντα Ο αποκλεισμός της Ρωσικής Ομοσπονδίας (πάγια πρόθεση όλης της Δύσης) Ο έλεγχος της Ιαπωνίας και της Ενωμένης Ευρώπης.

Ενωμένη Ευρώπη.

Η Ευρώπη είναι σε θέση να διατηρεί μια περιορισμένη ενεργειακή αυτονομία από τις ΗΠΑ, γιατί προμηθεύεται πετρέλαιο από το Ιράν, το Ιράκ, τη Λιβύη και την Αλγερία εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι τα καθεστώτα τους δεν ελέγχονται από την Ουάσιγκτον. Οι ΗΠΑ προσπαθούν επί χρόνια να επιβάλλουν πετρελαϊκό εμπάργκο σ’ αυτές τις χώρες με διάφορες προφάσεις, αλλά οι Ευρωπαίοι αρνούνται σθεναρά να βοηθήσουν σε μια τέτοια εξέλιξη, αντιθέτως προσπαθούν με κάθε τρόπο να διατηρήσουν το πολιτικό status. Το εμπάργκο που είχε επιβληθεί στο Ιράκ αφορούσε κυρίως την αμερικανική πλευρά. Οι Ευρωπαίοι, με επικεφαλείς τους Γάλλους πρωτοστάτησαν στις προσπάθειες άρσης των κυρώσεων σε πολιτικό επίπεδο και στις ενέργειες υπονόμευσης του εμπάργκο με οποιοδήποτε τρόπο και μέσο. Η Γαλλία έπαιξε το σημαντικότερο γεωπολιτικό παιχνίδι των τελευταίων χρόνων στο Ιράκ επιτυγχάνοντας την υπογραφή συμφωνιών εκμετάλλευσης κοιτασμάτων σε τεράστιο εύρος μαζί με τη Γερμανία και τη Ρωσία. Το γεγονός αυτό είχε ενοχλήσει σφόδρα τις πετρελαϊκές εταιρίες των ΗΠΑ. Αποτέλεσμα των καλών σχέσεων Ε.Ε. και Βαγδάτης ήταν η καθιέρωση εκ μέρους του Ιράκ να διαπραγματεύεται την τιμή του πετρελαίου σε ευρώ και όχι σε δολάρια. Μοναδική λύση για τις ΗΠΑ ήταν η ανατροπή του Σαντάμ πριν την άρση του εμπάργκο, ώστε να μην αποκτήσουν νομική ισχύ τα πετρελαϊκά συμβόλαια που είχε υπογράψει με τις ευρωπαϊκές εταιρίες και η αντικατάσταση του από έναν αμερικανό ηγέτη, ο οποίος θα ακύρωνε τα συμβόλαια του Σαντάμ ως παράνομα και θα ξαναμοίραζε την πίτα των πετρελαίων υπέρ των αμερικανικών εταιριών. Έτσι και έγινε.

Ενωμένη Ευρώπη και Ρωσική Ομοσπονδία Οι εξελίξεις στο θέμα του Ιράκ δυσανασχέτησαν την Γαλλία και την Γερμανία οι οποίες με γρήγορες και αποφασιστικές κινήσεις εξομαλύνουν τις σχέσεις τους σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Η Ρωσία του Πούτιν, βεβαίως, αποτελεί, για το άμεσο μέλλον τον φόβο των ΗΠΑ, διότι αναπολεί το παλαιό ρωσικό αυτοκρατορικό μεγαλείο και επιθυμεί σταθερά να έχει στενότερες σχέσεις με την ηπειρωτική Ευρώπη, με την οποία άλλωστε διαθέτει κοινές πολιτιστικές βάσεις και φυσικά σύνορα, παρά με τις ΗΠΑ, με τις οποίες δεν τις συνδέει τίποτα το κοινό. Αντιθέτως, βασανίζονται από την εποχή της λήξης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου από τον δυναμισμό της αμερικανικής ηγεμονίας που κατά καιρούς συνθλίβει τρομακτικά τα γεωπολιτικά κεκτημένα των ευρωπαϊκών δυνάμεων και δεν τις αφήνει να επεκταθούν αυτόνομα. Είναι σχετικά νωρίς να ισχυρισθούμε ότι τελικά θα επιτευχθεί η στενότερη σχέση Ευρώπης Ρωσίας. Για τη στιγμή οι Ευρωπαίοι λειτουργούν περιορισμένα και δειλά, υποδεικνύοντας για παράδειγμα στην Ελλάδα να προλειάνει το έδαφος της συνεργασίας με τη Ρωσία. Το βέβαιο είναι ότι και στις δύο πλευρές υπάρχουν ισχυρές δυνάμεις που επιθυμούν τον απεγκλωβισμό τους από το άρμα των ΗΠΑ. Όλα πάντως δείχνουν ότι υπάρχει σημαντική πρόοδος προς αυτή την κατεύθυνση. Μια προσχώρηση της Ρωσίας στην Ενωμένη Ευρώπη και το αντίθετο δεν είναι εφικτή για κανένα λόγο. Μπορεί όμως το όραμα του Ναπολέοντα και του Χίτλερ να πραγματοποιηθεί σε μια βάση οικονομική και πολιτική και σήμερα οι συνθήκες είναι πρόσφορες για μια τέτοια εξέλιξη. Το μεγάλο ερώτημα στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα αποτελεί η Ιαπωνία. Ο γίγαντας αυτός της τεχνολογίας δεν έχει αποφασίσει τελικά αν θα συμπλεύσει με την Αμερική ή με την Ευρώπη ή, γιατί όχι, με την Κίνα που την συνδέουν δεσμοί αίματος. Όλα δείχνουν ότι φλερτάρει σοβαρότερα με την Ευρώπη. Αυτό το φλερτ ενδυναμώνει η παραδοσιακή φιλία με τη Γερμανία, η οποία οπωσδήποτε και επιθυμεί να έχει την Ιαπωνία σύμμαχο της.

Η Κίνα.

Η Κίνα είναι η δύναμη που σίγουρα θα βαδίσει μόνη της το δρόμο του μέλλοντος, μόνο που θα χρειαστεί αρκετές ακόμα λίγο χρόνο για να σταθεί οικονομικά σε πλανητικό επίπεδο. Η αγγλοσαξωνική Δύση, για να τις κόψει τη φόρα, θα συνεχίσει να εισβάλει στον ισλαμικό κόσμο και δημιουργεί γέφυρες με την Ινδία και το Πακιστάν ώστε να την αποκλείσει από τυχόν επεκτατικές σκέψεις. Στην κινέζικη ιστορία δεν υπάρχει κεφάλαιο που να αφορά σε κάποια εδαφική επεκτατική διάθεση, πέραν των τάσεων για οικονομική ενδυνάμωση και επέκταση. Κανείς δεν θα έβαζε το χέρι στη φωτιά ισχυριζόμενος ότι η Κίνα θα φανεί συνεπής με τις πολιτικές ιστορικές παραδόσεις της. Ούτε θα βρεθεί εύκολα κάποιος που θα ισχυρισθεί ότι θα χορτάσει τις επεκτατικές της διαθέσεις αρκούμενη στην κυριαρχία του κινεζικού υποκόσμου. Η κινέζικη μαφία θυμίζει κατά κάποιον τρόπο τους χριστιανούς ιεραποστόλους της Δύσης.

Η Ινδία.

Ο ινδικός γίγαντας, με την αποχώρηση των Βρετανών αποικιοκρατών που καταλήστευσαν τον πλούτο της και τη διαίρεσαν καίρια χρησιμοποιώντας τα μίση και τις θρησκευτικές έριδες, αποκόπτοντας ένα σημαντικό κομμάτι με το οποίο κατασκευάστηκε το Πακιστάν, προσπαθεί με δειλά βήματα να βρει κάποιο ρόλο στη σύγχρονη διεθνή σκηνή. Ουδέποτε ξέχασε ή συγχώρησε την αυτομόληση του Πακιστάν και φυσικά τάσσεται αναντίρρητα στο πλευρό της Αμερικής που την έχει ανάγκη με τη σειρά της για να εφαρμόσει τα σχέδια διαμελισμού, στην κυριολεξία σαλαμοποίησης του Πακιστάν και του Ιράν, ως απαραίτητες προϋποθέσεις ελέγχου του μαλακού υπογάστριου του κινεζικού υπεργίγαντα. Στο παιχνίδι αυτό ρόλο κολαούζου παίζει και το Ισραήλ το οποίο τροφοδοτεί με τεχνογνωσία την Ινδία κατ’ επιταγή των ΗΠΑ, και το οποίο προσπαθεί στο μέτρο των δυνάμεών του να διαδραματίσει κάποιο ρόλο.

Το μέλλον.

Για το μέλλον μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι οι διεκδικήσεις των ΗΠΑ για την εξασφάλιση της εκμετάλλευσης των πετρελαίων στον Καύκασο θα ενταθούν μιας και έχουν με το μέρος τους όλα σχεδόν τα κράτη τις περιοχής. Αντίδραση σθεναρή θα αντιμετωπίσουν στο Ιράν, το οποίο προσπαθούν να «γονατίσουν» με διάφορους τρόπους ανεπιτυχώς. Μέσα στο ξεκάθαρο ενεργειακό πεδίο των ενεργειακών πηγών και οδών της Μέσης Ανατολής, θα πρέπει να υπολογίζουμε με ασφάλεια έναν ακόμα παράγοντα που θα απειλήσει την ασφάλεια στην περιοχή:

Το νερό. Στο άμεσο μέλλον θα ακούσουμε πολλά, σχετικά με τα μεγάλα φράγματα στην Ανατολική Τουρκία, για την δέσμευση των υδάτων του Τίγρη και του Ευφράτη. Μια τέτοια εξέλιξη θα αποτελέσει αιτία για ιδιαίτερα εκρηκτικές εξελίξεις. Ελπίζουμε να πρυτανεύσει η λογική και ο πλανήτης να μην μπει σε έναν επιπλέον ατέρμονα κύκλο περιφερειακών αναφλέξεων.

ΠΗΓΗ