Του ΑΡΗ ΑΜΠΑΤΖΗ

Η πρόσφατη συνταγματική αναθεώρηση, τα δεδομένα της οικονομίας, καθώς επίσης και όσα συμβαίνουν στην εξωτερική πολιτική και τις σχέσεις με τις ΗΠΑ, είναι τα σημεία αναφοράς για το τι μέλλει γενέσθαι στην Τουρκία του Ερντογάν

Το δημοψήφισμα που θα πραγματοποιηθεί στις 12 Σεπτεμβρίου για την έγκριση της πρόσφατης συνταγματικής αναθεώρησης και τα δεδομένα της οικονομίας, που δημιουργούν μια εικόνα και προοπτική αν μη τι άλλο πολύ καλύτερη σε σχέση με τα παρελθόντα έτη, είναι δύο από τα βασικά σημεία αναφοράς ως προς το τι μέλλει γενέσθαι στην Τουρκία, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Αυτό φυσικά είναι συνυφασμένο και με την τύχη και το μέλλον του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης.

Υπάρχουν, ωστόσο, άλλες δύο παράμετροι, εκ των οποίων η πρώτη είναι μείζονος σημασίας και δεν αφορά μόνο το άμεσο, αλλά και το μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο μέλλον. Πρόκειται για όσα συμβαίνουν και προδιαγράφονται στο χώρο της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, τόσο στην ευρύτερη περιοχή της όσο και στο σημαντικό ζήτημα των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.

Η δεύτερη παράμετρος, που κατά κάποιο τρόπο συνδέεται με τους διπλωματικούς χειρισμούς της Αγκυρας και τα ανοίγματά της στην περιοχή, είναι το γεγονός ότι η Τουρκία διανύει μια περίοδο άκρως ευνοϊκή για επενδύσεις από το εξωτερικό.

Οι εξελίξεις στην Τουρκία και το πολιτικό σκηνικό, έτσι όπως αυτό διαμορφώθηκε μετά τις εκλογές του 2002 και την αναρρίχηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία, επιβάλλουν την ανάγκη δύο θεωρήσεων. Αυτήν που αφορά τη βραχυπρόθεσμη πολιτική προοπτική και αυτήν που σχετίζεται με τη μεσο-μακροπρόθεσμη εικόνα.

Κι αυτό επειδή το ισχύον πλαίσιο, όπου πρωταγωνιστεί ένα πολιτικό κόμμα διαφορετικό από τα προηγούμενα κόμματα εξουσίας στην Τουρκία, αντικατοπτρίζει μια πιο αληθινή σε σχέση με το παρελθόν αντιστοιχία μεταξύ αφενός της εξουσίας και της πολιτικής και αφετέρου των λαϊκών μαζών και των ψηφοφόρων. Αυτό μπορεί να ονομαστεί και «χρυσή τομή», την οποία κατάφερε ο Ερντογάν με το κόμμα του, αφού ασκεί πολιτική τηρώντας πολύ περισσότερες προϋποθέσεις σε σχέση με προκατόχους του ως προς την επιτυχή πορεία ενός πολιτικού κόμματος.

Η οικονομική ανάπτυξη και πολύ περισσότερο το κλίμα εμπιστοσύνης για προοπτική βελτίωσης της οικονομίας, όχι μόνο της χώρας αλλά και του μέσου πολίτη, το έστω και αφηρημένο εκσυγχρονιστικό όραμα, που στην προκειμένη περίπτωση μπορεί να παίρνει τη μορφή επαφών και συναλλαγών με την Ευρώπη, το μήνυμα της εναντίωσης προς την αδικία και το κατεστημένο, το οποίο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και το στρατιωτικό και, τέλος, η εικόνα κόμματος και ηγέτη που αν μη τι άλλο εμφανίζονται κοντά στο μέσο Τούρκο και τα προβλήματά του. Αυτό εδώ το τετράπτυχο ήταν παραδοσιακά ο κώδικας επιτυχίας των πολιτικών κομμάτων στην Τουρκία.

Το επιχείρησαν κάποιοι, όπως ο Αντνάν Μεντερές στη δεκαετία του ’50 και πολύ περισσότερο ο Τουργκούτ Οζάλ στη δεκαετία του ’80.

Τέτοιο βαθμό επιτυχίας ως προς την εφαρμογή τού εν λόγω κώδικα, όπως αυτόν που έχει πετύχει ο Ερντογάν, δεν είχε κανένας Τούρκος πολιτικός. Ας ξεκινήσουμε όμως με τη βραχυπρόθεσμη προοπτική.

Το δημοψήφισμα της 12ης Σεπτεμβρίου είναι απλώς μια προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία για την πρόσφατη αναθεώρηση του Συντάγματος. Ωστόσο, οι πολιτικές εξελίξεις έχουν αναβαθμίσει το δημοψήφισμα, καθιστώντας το σημαντικό παράγοντα για τις άμεσες πολιτικές εξελίξεις, πράγμα που αποκτά ιδιαίτερη σημασία, αφού η Τουρκία σχεδόν έχει μπει στην τροχιά των βουλευτικών εκλογών, οι οποίες θεωρητικά θα διεξαχθούν την άνοιξη ή το καλοκαίρι του 2011.

Στο ζωντάνεμα της πολιτικής στην Τουρκία αναμφισβήτητα έπαιξε σημαντικό ρόλο και το γεγονός της αλλαγής ηγεσίας στην ηγεσία του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (αξιωματική αντιπολίτευση). Στις 22 Μαΐου πραγματοποιήθηκε το συνέδριο του κόμματος με μοναδικό υποψήφιο τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Προηγήθηκε ένα σκάνδαλο, με βίντεο που εμφάνιζε τον πρώην ηγέτη Ντενίζ Μπαϊκάλ σε ερωτικές σκηνές με την πρώην γραμματέα του και νυν βουλευτή. Με το σάλο που ξέσπασε, ο Μπαϊκάλ παραιτήθηκε τις παραμονές του συνεδρίου.

Με τη συμβολή και των μη προσκείμενων στο κυβερνών κόμμα μέσων ενημέρωσης, διαμορφώθηκε στη συνέχεια ένα ρεύμα υπέρ του Κιλιτσντάρολγου, με αποτέλεσμα οι δημοσκοπήσεις να δείχνουν ποσοστά της τάξης του 30%, τη στιγμή που η εκλογική δύναμη του κόμματος στις τρεις τελευταίες αναμετρήσεις ήταν γύρω στο 20%.

Ωστόσο, ο λαϊκισμός σε θέματα οικονομίας, η αμφισβητούμενη στάση σε θέματα παρακράτους και η στείρα έως απογοητευτική φιλολογία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν δείχνουν ότι το κόμμα με ηγέτη τον Κιλιτσνάρογλου μπορεί να πείσει πλατιές λαϊκές μάζες.

Ειδικά σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, ουσιαστικά η μοναδική αναφορά του Κιλιτσντάρογλου προκάλεσε μέχρι και σοκ στους χώρους που σχετίζονται με την τουρκική εξωτερική πολιτική. Στα κατεχόμενα της Κύπρου, όπου πήγε ο νέος ηγέτης του ΡΛΚ για την επέτειο της εισβολής, ξεστόμισε ένα βαρύγδουπο: «Μα δεν πρόκειται να μας δεχθεί η Ε.Ε. Τότε για ποιο λόγο να κάνουμε υποχωρήσεις στο Κυπριακό;» Δήλωση η οποία ταυτίζεται πλήρως με το πνεύμα εθνικιστών στελεχών του κόμματος, όπως ο πρώην αντιπρόεδρος Ονούρ Οϊμέν, τον οποίο φρόντισε ο Κιλιτσντάρογλου να απομακρύνει.

Το σίγουρο είναι ότι η νέα ηγεσία του ΡΛΚ κινείται σε άξονα λαϊκιστικό και με την άνεση που του δίνει η αντιπολίτευση, αλλά η παραπάνω δήλωση προκάλεσε μεγάλη αίσθηση και στην Τουρκία και στο εξωτερικό.

Η μάχη για το δημοψήφισμα κορυφώνεται αυτές τις μέρες και το αποτέλεσμα θα επηρεάσει τις εξελίξεις. Ακολουθούν οι εκλογές του 2011, που και αυτές θα καθορίσουν το μεσοπρόθεσμο μέλλον, αφού «παίζονται» διάφορα σενάρια για αναρρίχηση του Ερντογάν στην προεδρία της Δημοκρατίας μετά τις εκλογές. Το ζητούμενο στην περίπτωση αυτή θα είναι η ηγετική μορφή που θα αντικαταστήσει το σημερινό πρωθυπουργό στην ηγεσία του κόμματος. Ωστόσο, τα σενάρια περιλαμβάνουν και τις σκέψεις του κυβερνώντος κόμματος για μετάβαση σε ένα είδος προεδρικού συστήματος. Πράγμα όμως που προϋποθέτει σημαντικές αλλαγές, με πρώτες και κύριες αυτές στο Σύνταγμα. Αυτό θα εξαρτηθεί από τις ισορροπίες που θα διαμορφωθούν στην Εθνοσυνέλευση την επομένη των εκλογών.    πηγη