Του Γιάννου Χαραλαμπίδη*
Η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Στην ουσία «παγώνει» σιγά – σιγά. Τρία μόνο κεφάλαια μπορεί να ανοίξει η Άγκυρα.

Πρόκειται για τα κεφάλαια του ανταγωνισμού, των δημόσιων προσφορών και της κοινωνικής πολιτικής.

Τα λοιπά είναι δεσμευμένα, είτε ως αποτέλεσμα της αντιδημοκρατικής και αντιευρωπαϊκής τουρκικής συμπεριφοράς, είτε κάποια άλλα παραμένουν στο ράφι, επειδή αυτό επιβάλλει η πολιτική και τα συμφέροντα των ισχυρών κρατών της ΕΕ.

Η παρτίδα και η κυριαρχία
Τα προβλήματα στην τουρκική ενταξιακή διαδικασία οφείλονται μεταξύ άλλων:

1. Στην αδυναμία της Τουρκίας να προχωρήσει κατά τρόπον αξιόπιστο στις μεταρρυθμίσεις. Κλασικό παράδειγμα είναι το κεφάλαιο του ανταγωνισμού.

Ενώ προσδοκάτο από τη Βελγική Προεδρία να ανοίξει στις επόμενες μέρες, λόγω τεχνικών ζητημάτων, δηλαδή από υπαιτιότητα της Άγκυρας, αυτό δεν κατέστη δυνατό. Για να σωθεί η παρτίδα, επιστρατεύθηκε ολόκληρη παράγραφος στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 16ης και 17ης Δεκεμβρίου, προκειμένου να επισημανθεί η πρόθεση της ΕΕ και των 27 εταίρων, ότι θα επανέλθουν επί του θέματος, επί τη βάσει των θεσμοθετημένων διαδικασιών, όπως είναι η Διακυβερνητική, για να αποφασιστεί το άνοιγμα του κεφαλαίου του ανταγωνισμού.

2. Στην πολιτική των ισχυρών κρατών της ΕΕ, όπως είναι η Γαλλία και η Γερμανία, που ουδόλως θα ήθελαν την Τουρκία μέσα στα πόδια τους, διότι δεν επιθυμούν να μοιραστούν την ευρωπαϊκή εξουσία μαζί της. Με ό,τι αυτή συνεπάγεται σε θεσμικό, πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και στρατηγικό επίπεδο. Επιπροσθέτως, υπάρχουν φωνές, όπως ο τέως Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που υποστηρίζουν ότι η ένταξη της Τουρκίας θα απειλήσει τη συνοχή της ΕΕ και το θάνατό της!

3. Στην άρνηση της Άγκυρας να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς την Κυπριακή Δημοκρατία, οπότε, με βάση τα συμπεράσματα του Συμβουλίου, θα παραμείνουν παγωμένα τα 8 σχετικά με το θέμα ενταξιακά κεφάλαια. Βεβαίως, στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί και το εξής: Οι υποχρεώσεις της Τουρκίας προνοούν και την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εφόσον, όμως, η υποχρέωση αυτή δεν συνιστά στρατηγικό στόχο, τότε, όπως και οι άλλες τουρκικές υποχρεώσεις, παραμένουν παγωμένες, υπό το πρόσχημα ότι στην Κύπρο διεξάγονται συνομιλίες. Και ως εκ τούτου, τόσο το ζήτημα της κυριαρχίας όσο και τα λοιπά θα επιλυθούν στο πλαίσιο λύσης του Κυπριακού. Ενώ δηλαδή οι αποφάσεις της ΕΕ καλούν την Τουρκία να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία, ο Πρόεδρος Χριστόφιας συζητά στις συνομιλίες τον καταμερισμό των εξουσιών και την τριχοτόμηση της μίας και ενιαίας κυριαρχίας σε τρεις. Σε αυτές του ε/κ, και του τ/κ συνιστώντος κράτους, και σε εκείνη της κεντρικής εξουσίας.

Στρατηγικοί στόχοι και παιχνίδια εξουσίας
ΕΑΝ η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Άγκυρα ήταν στρατηγικός στόχος της Κυβέρνησης, τότε δεν θα έπρεπε να ανοίξει κανένα τουρκικό ενταξιακό κεφάλαιο, παρά μόνο όταν η Τουρκία θα αναγνώριζε την Κυπριακή Δημοκρατία. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα είχαμε μια νέα βάση των συνομιλιών, δηλαδή μια λύση στο πλαίσιο της Κυπριακής Δημοκρατίας επί των αρχών και των αξιών της ΕΕ, καθώς και ανατροπή της τουρκικής πολιτικής, καθότι, εάν η Άγκυρα αναγνώριζε την Κυπριακή Δημοκρατία, θα απο-αναγνώριζε από την άλλη το ψευδοκράτος. Ως εκ τούτου, το δίλλημα προς την τουρκική ηγεσία, να επιλέξει μεταξύ Κύπρου και ΕΕ, δεν θα ήταν θεωρητικό, αλλά πρακτικό. Και το κόστος μεγάλο.

Διότι, ακόμη και σήμερα, οι δηλώσεις Εγκεμέν Μπαγίς και κάθε Τούρκου αξιωματούχου, ότι δεν μπορεί κανείς να τους εκβιάζει με το δίλημμα ή ΕΕ ή Κύπρος, γίνονται εκ του ασφαλούς, διότι γνωρίζουν ότι εάν χάσουν την πλήρη ένταξη στην ΕΕ, δεν θα είναι λόγω Κύπρου και μη αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά διότι αυτή θα είναι η θέση των Γάλλων, των Γερμανών και των Αυστριακών, που για τους δικούς τους λόγους και όχι ένεκα Κυπριακού δεν επιθυμούν την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Και οι λόγοι αυτοί εντάσσονται στην πολιτική πρακτική του παιχνιδιού εξουσίας εντός της ΕΕ.

Το αντάλλαγμα και η τουρκική συνοχή
Ο ΔΕΞΙΟΣ γαλλογερμανικός άξονας δεν επιθυμεί να μοιραστεί με την Τουρκία τις εξουσίες που σήμερα απολαμβάνει εντός της ΕΕ. Συν του γεγονότος ότι, η Τουρκία μπορεί να εξελιχθεί εντός της ΕΕ σε πέμπτη φάλαγγα των ΗΠΑ ή η μία από τις τρεις γεωπολιτικές ατλαντικές σφήνες. Οι άλλες δυο είναι η Βρετανία από τα βορειοδυτικά και η Πολωνία με την Τσεχία στο κέντρο, στην καρδιά της Ευρώπης. Έχει δίκαιο, λοιπόν, όταν υποστηρίζει ο κ. Μπαγίς ότι υπάρχουν ισχυρά ευρωπαϊκά κράτη, που κρύβονται πίσω από το Κυπριακό για να προβάλλουν εμπόδια στην τουρκική ενταξιακή πορεία. Το ζητούμενο είναι διπλό:

α. Τι πράττει η Τουρκία, ώστε να λύσει το Κυπριακό και να εξουδετερώσει το σε βάρος της παιχνίδι, που ισχυρά κράτη της ΕΕ παίζουν μέσω Κύπρου;

β. Τι η ίδια η Λευκωσία πράττει, για να εκμεταλλευτεί την πολιτική των κρατών αυτών και να ασκήσει πιέσεις επί της Τουρκίας, ώστε η Άγκυρα να αλλάξει στάση στο Κυπριακό; Δηλαδή, να κατανοήσει η Άγκυρα ότι θα πληρώσει κόστος λόγω της κατοχής της Κύπρου, και ότι το κόστος αυτό θα πολλαπλασιαστεί από την απώλεια της τουρκικής ένταξης.

Ή ακόμη και αυτής της ειδικής σχέσης. Γιατί;
Διότι, αφενός και επί της ειδικής σχέσης θα έχει λόγο η Κύπρος, καθώς ακόμη και επί του αποκλεισμού της Τουρκίας από την ΕΕ, αφετέρου, επί μακρόν υπάρχει η άποψη ότι η Τουρκία ενδέχεται να βολεύεται με την ειδική σχέσης αντί της πλήρους ένταξης, καθότι ο πλήρης εκδημοκρατισμός θα απειλήσει τη συνοχή της Τουρκίας. Βεβαίως, επειδή οι Τούρκοι παραδοσιακά προβαίνουν σε ανατολίτικα παζάρια, τραβούν το σχοινί για να πάρουν όσο το δυνατόν περισσότερα ανταλλάγματα.

Και επί τούτου είναι που θα πρέπει να επισημανθεί ο εξής κίνδυνος: Εάν η Άγκυρα δεν καταφέρει να επιβάλει τη λύση που θέλει προ της ένταξής της, θα διαιωνίσει το Κυπριακό ώς την ώρα της κρίσης. Και εάν δεν της δοθεί πλήρης ένταξη, θα ζητήσει ως ένα από τα κύρια ανταλλάγματα τη λύση του Κυπριακού με τη μορφή που η ίδια θα την επιδιώκει. Και γιατί να μη δώσουν Γάλλοι και Γερμανοί ένα τέτοιο αντάλλαγμα, όταν με αυτόν τον τρόπο θα μπορούν να αγοράσουν τον τουρκικό μπελά; Ειδικότερα, μάλιστα, όταν η Λευκωσία δεν έχει καταφέρει να δέσει τα γερμανικά και τα γαλλικά συμφέροντα μέσω Κύπρου, ώστε να περιορίσει τις πιθανότητες ενός τέτοιου σεναρίου.

Η εξέλιξη του σεναρίου, ειδική σχέση έναντι Κυπριακού, ουδόλως μπορεί να υποτιμηθεί. Κλασικό προηγούμενο, σε μικρότερη έκταση, για τον τρόπο με τον οποίο τα συμφέροντα καθορίζουν φιλίες, συνιστά το κεφάλαιο της ενέργειας. Μπορεί μεν οι Γάλλοι και οι Γερμανοί να είναι αντίθετοι με την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, όμως, λόγω της εξυπηρέτησης των δικών τους συμφερόντων, υποστηρίζουν σφόδρα και άμεσα το άνοιγμα του κεφαλαίου για την ενέργεια.

Και τουρκική λύση και ένταξη
Η Ε.Ε. στέκει σε δυο πόδια. Το ένα είναι το δίκαιο και οι αρχές και αξίες της, και το άλλο είναι τα εθνικά συμφέροντα των κρατών μελών, των οποίων ο ελάχιστος δείκτης σύγκλισης καθορίζει το κοινό ευρωπαϊκό συμφέρον. Συνεπώς, στην ΕΕ υπάρχει ένα νομικό και πολιτικό πλαίσιο λύσης, που στηρίζεται εκτός των άλλων στις αρχές και αξίες της ΕΕ, και στην αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία. Το Κυπριακό βρίσκεται μεταξύ των τριών ατλαντικών σφηνών και των ευρωπαϊκών αξόνων. Εάν η Λευκωσία αδυνατεί να εντάξει τις αποφάσεις της ΕΕ στο πλαίσιο μιας συγκροτημένης στρατηγικής, για μια δημοκρατική και βιώσιμη λύση, με κοινό σημείο αναφοράς την ΕΕ, δεν φταίνε οι εταίροι της, παρά μόνο η ίδια.

Βεβαίως, μια τέτοια στρατηγική εμπίπτει σε σενάρια Β ή Γ, ειδικότερα στην περίπτωση λαθροβίωσης του διαλόγου, ο οποίος, δυστυχώς, δεν οδηγεί σε δημοκρατική λύση, αλλά στην επιβολή των νόμων των τουρκικών τανκς, στο πλαίσιο μιας διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, συνομοσπονδιακού χαρακτήρα, που αποτελούσε ανέκαθεν την επιδίωξη των Βρετανών και των Τούρκων. Και θα επισφραγιστεί από τα Ην. Έθνη και την ΕΕ, που θα εξελιχθούν από Οργανισμούς αποκατάστασης του δικαίου σε μηχανισμούς ακρωτηριασμού και νομιμοποίησης των τετελεσμένων της εισβολής, με τις δικές μας υπογραφές. Και έτσι η Άγκυρα θα επιτύχει και λύση και θα ξεπαγώσει, θα δώσει το φιλί της ζωής, στην ενταξιακή της πορεία… Υπό αυτές τις συνθήκες, δικαίως οι Τούρκοι θα μπορούν να πανηγυρίζουν στην εξής βάση:

Και τουρκική λύση στο Κυπριακό και ένταξη!

*Δρ. Διεθνών Σχέσεων
http://www.sigmalive.com/simerini/politics/reportaz/337229