Στις 29/12/10, η εταιρία Noble Energy, που έχει έδρα το Houston των ΗΠΑ, ανακοίνωσε μια «σημαντική ανακάλυψη φυσικού αερίου» σε θαλάσσια περιοχή 80 μίλια βορείως του ισραηλινού λιμανιού της Haifa.

Σύμφωνα με την εταιρία, τα κοιτάσματα υπολογίζονται στα 16 τρισ. κυβικά πόδια (tcf) αερίου, κάτι που σημαίνει πως πρόκειται για τη μεγαλύτερη ανακάλυψη στα τελευταία δέκα χρόνια.

Αν και η ποσότητα αυτή δε αποτελεί παρά μόλις το 0.4% των γνωστών  παγκόσμιων αποθεμάτων, δεν παύει να είναι μια σημαντική ώθηση για την οικονομία του Ισραήλ, που πιθανώς να αλλάξει την οικονομική μοίρα της χώρας, αλλά  και των γειτόνων της.

Θα χρειαστούν ακόμη 1-2 γεωτρήσεις μέχρι να εκτιμηθεί πλήρως η ποσότητα αερίου που εμπεριέχει η περιοχή αυτή (Leviathan), αλλά ήδη υπολογίζεται πως είναι διπλάσια σε μέγεθος από τη κοντινή Tamar, που ήταν η μεγαλύτερη στο κόσμο το 2009.

Σήμερα, το Ισραήλ εισάγει άνθρακα για παραγωγή ηλεκτρισμού, σε συνδυασμό με φυσικό αέριο από την Αίγυπτο. Παρόλο τον ενθουσιασμό του για την ανακάλυψη του Leviathan, το Ισραήλ υπέγραψε μόλις πρόσφατα, μια 20ετή συμφωνία προμήθειας φυσικού αερίου  με το Κάιρο.

Αν τα ευρήματα του Leviathan αποδειχθούν οριστικά, τότε η εκμετάλλευση του μπορεί να ξεκινήσει το 2016. Με αυτό το σενάριο, το Ισραήλ θα γίνει εξαγωγέας ενέργειας, παρά το γεγονός ότι θα χρειαστεί να συνεχίσει να εισάγει πετρέλαιο. Εκτός από την ενεργειακή του αυτονομία, η εκμετάλλευση δικών του πηγών θα επιτρέψει στο Ισραήλ να εξοικονομεί περί τα $4 δισ. ετησίως, που τώρα πληρώνει για εισαγωγές αερίου, και να ενισχύσει το ΑΕΠ του.

Η παρουσία άφθονων υδρογονανθράκων, θα βοηθήσει πολύ και στην ανάπτυξη νέων βιομηχανικών μονάδων. Προς το παρόν όμως, η χώρα θα πρέπει να λύσει κάποια τυπικά προβλήματα, πριν αρχίσει να εκμεταλλεύεται το δώρο της αυτό.

Με βάση την ισχύουσα ισραηλινή νομοθεσία, η χώρα θα εισπράξει πολύ χαμηλά ποσά, με διεθνή κριτήρια, σε σχέση με αυτά που θα κερδίσουν οι εταιρίες των οποίων η πηγή αποτελεί ιδιοκτησία. Η κοινοπραξία που εκμεταλλεύεται τη πηγή Tamar, και στην οποία συμμετέχει και η Noble Energy, ήδη  αντιμετωπίζει  προσπάθειες εκ μέρους της ισραηλινής κυβέρνησης να αλλάξει το ποσοστό μοιρασιάς των εσόδων.

Πριν μερικές ημέρες, μια επιτροπή Ισραηλινών «σοφών», διορισμένη από την κυβέρνηση, πρότεινε την αύξηση του ποσοστού μεριδίου της χώρας από το 30% στο 52%-62%.  Αυτή η πρόταση, που θα πρέπει να εγκριθεί από το ισραηλινό κοινοβούλιο, έχει κατηγορηθεί από την συνέταιρο της Noble, Delek Energy, ότι θα προκαλέσει ανυπολόγιστη ζημιά στον ενεργειακό τομέα της χώρας.

Για να βοηθηθούν τα διάφορα κράτη να εκμεταλλευτούν τον θαλάσσιο φυσικό τους πλούτο, το δίκαιο της θαλάσσης (του ΟΗΕ) τα επιτρέπει να διατηρούν Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες (ΑΟΖ) έως και 200 ναυτικά μίλια από τις ακτές τους.

Σε περίπτωση που δυο χώρες απέχουν μεταξύ τους λιγότερο από 400 ναυτικά μίλια, θα πρέπει να χαράξουν ένα σύνορο σε ίση απόσταση μεταξύ των δυο χωρών. Για παράδειγμα, το Ισραήλ συμφώνησε σε κάτι τέτοιο, πριν από λίγο καιρό με τη Κύπρο.

Τόσο ο Leviathan όσο και η πηγή της  Tamar, βρίσκονται μέσα στην ισραηλινή ΑΟΖ, όπως και άλλες πηγές  λίγο πιο μακριά από τις ακτές του. Το Ισραήλ όμως ενδέχεται να αντιμετωπίσει προβλήματα από τον Λίβανο, όπου η Hizballah που συμμετέχει στη κυβέρνηση, ισχυρίζεται ότι το ανακαλυφθέν αέριο εκτείνεται και στα χωρικά ύδατα του Λιβάνου. Το Ισραήλ αρνείται κάτι τέτοιο.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, η Βηρυτός  υπέγραψε πρόσφατα μια συμφωνία θαλάσσιας συνεργασίας με την Κύπρο, την οποία όμως ακόμη δεν ψήφισε. Η είδηση της ανακάλυψης του Leviathan δημιούργησε επίσης αντιδράσεις και από πλευράς Καίρου, που προειδοποίησε πως θα παρακολουθεί πολύ στενά τη χάραξη των ορίων της πηγής, έτσι ώστε να μην υπάρχει παραβίαση της Αιγυπτιακής ΑΟΖ, ή της πρόσφατης δικής του συμφωνίας με την Κύπρο.

Εν τω μεταξύ, υπάρχει και η Τουρκία, η οποία πιέζει τη κυπριακή κυβέρνηση, δηλώνοντας πως η συμφωνία της Λευκωσίας με το Ισραήλ είναι άκυρη και πως δεν ισχύει. Η Άγκυρα αρνείται οποιαδήποτε παρόμοια συμφωνία, μέχρι να ξεκαθαριστεί το μέλλον της διαιρεμένης στα δύο από το 1974 μεγαλονήσου. Σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση της Τουρκίας, «Οι Τουρκοκύπριοι έχουν  ίσα δικαιώματα, και αρμοδιότητες, για όλες ανεξαιρέτως τις θαλάσσιες περιοχές της Κύπρου». Η Noble Energy έχει ήδη εξασφαλίσει την άδεια να προχωρήσει σε εκμετάλλευση ενός από τους 11 τομείς της κυπριακής ΑΟΖ, όμως ακόμη δεν έχει ξεκινήσει εργασίες.

Ένα άλλο κοίτασμα αερίου είχε ανακαλυφθεί το 2000 στη περιοχή της ακτής της Γάζας. Ο τότε Ισραηλινός πρωθυπουργός Ariel Sharon επέμενε πως οποιοδήποτε αέριο από την εν λόγω πηγή θα έπρεπε να βγαίνει σε ισραηλινό έδαφος, μέχρι να υπάρξει οριστική συμφωνία ειρήνης. Η κατάσταση επιδεινώθηκε το 2007, με την κατάληψη της  Γάζας από την Hamas, με αποτέλεσμα να αναβληθεί η οποιαδήποτε εκμετάλλευση των κοιτασμάτων αυτών.

Ακόμη και αν το Ισραήλ ξεπεράσει τις όποιες δυσκολίες και αρχίσει να εκμεταλλεύεται τον Leviathan, μετατρεπόμενο σε κράτος εξαγωγέα ενέργειας, θα πρέπει να ξεπεράσει και κάποια άλλα εμπόδια. Με δεδομένη τη παγκόσμια οικονομική κρίση, που έχει ρίξει τις τιμές του φυσικού αερίου, και την παράλληλη άνθηση της αμερικανικής παραγωγής αερίου από σχιστόλιθο (shale gas), υπάρχει μια γενική αφθονία αερίου παγκοσμίως. Επιπλέον, ο μεγαλύτερος παραγωγός αερίου στην ανατολική Μεσόγειο είναι η Αίγυπτος, που διαθέτει αποδεδειγμένα αποθέματα ύψους 77 tcf, ή τρεις φορές περισσότερα από τα εκτιμώμενα του Leviathan. Κάποιες εκτιμήσεις θέλουν την Αίγυπτο να διαθέτει μέχρι και 223 tcf στη περιοχή του Δέλτα του Νείλου. Εκτός όμως από παραγωγός χώρα, η Αίγυπτος είναι και σημαντική εξαγωγέας ενέργειας. Το 2009 προμήθευσε με φυσικό αέριο την Ιορδανία, τον Λίβανο, και τη Συρία, μέσω του ίδιου αγωγού  που διακλαδώνεται και προς το Ισραήλ. Χρησιμοποιώντας ειδικά εξοπλισμένα λιμάνια και πλοία, η Αίγυπτος προμηθεύει με υγροποιημένο φυσικό αέριο τη Βόρειο και τη Νότιο Αμερική, την Ευρώπη, και την Ασία.

Το Ισραήλ έχει και αυτό δικές του επιλογές στον τομέα των εξαγωγών, όμως θα υπάρξουν αρκετά τεχνικά και ίσως και πολιτικά προβλήματα. Μια πιθανή αγορά θεωρείται η Ελλάδα, ίσως με τη χρήση υποβρύχιου αγωγού. Μια άλλη, είναι η Ινδία. Η ρωσική Gazprom ήδη πρότεινε  συνεργασία. Η πιο βιώσιμη λύση για το Ισραήλ θα ήταν ίσως η εξαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου, μέσω των Αιγυπτιακών εγκαταστάσεων.

Οι αποφάσεις που θα πάρει το Ισραήλ σχετικά με τη φορολόγηση και τις εμπορικές οικονομικές συμφωνίες θα είναι πολύ δύσκολες, εξαιτίας τους ενδεχόμενου περαιτέρω ανακαλύψεων στη περιοχή. Ήδη διεξάγονται  διερευνητικές γεωτρήσεις κοντά στον Leviathan, και πιο κοντά στην ακτή. Για παράδειγμα, η καναδική Adira Energy ψάχνει για πετρέλαιο στη θάλασσα και συγχρόνως για φυσικό αέριο στη κοιλάδα Hula στο Βόρειο Ισραήλ.

Η Ουάσιγκτον θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις εν λόγω εξελίξεις, αφού δημιουργούνται εμπορικές ευκαιρίες για πολλές αμερικανικές εταιρίες και παράλληλα δημιουργείται ένταση μεταξύ στενών συμμάχων των ΗΠΑ. Και παρά το γεγονός ότι οι ποσότητες για τις οποίες συζητάμε δεν είναι τόσες, που θα μπορούσαν να αλλάξουν τον κόσμο, είναι όμως αρκετές για να αλλάξουν την Ανατολική Μεσόγειο.

S.A.-Real Clear World