«Δεν θέλουμε μουσουλμάνους στην ΕΛ.ΑΣ.»

ΜΑΝΟΣ ΤΣΑΛΔΑΡΗΣ

Τουλάχιστον στα αμερικανικά αστυνομικά σίριαλ γίνεται. Υπάρχουν δηλαδή αστυνομικοί αφρικανικής, μεξικανικής, πορτορικανής, ασιατικής καταγωγής και άτομα οποιαδήποτε εθνότητας και φύλου, που, έστω και με προβλήματα, συμβιώνουν και συνεργάζονται στην ίδια υπηρεσία.

Το πόσο όμως κάτι τέτοιο ισχύει στην κοινωνία της υπερατλαντικής παγκοσμίου δύναμης και εάν όσα βλέπουμε προβάλλονται μόνο και μόνο για να γίνει συνείδηση ο μη αποκλεισμός των μειονοτήτων στους πολίτες της, το αγνοούμε.

Εκείνο πάντως που γνωρίζουμε είναι ότι στην Ευρώπη το πρόβλημα υπάρχει σε μεγάλο βαθμό -όπως για παράδειγμα πριν από λίγο καιρό στη Γαλλία όπου η κυβέρνηση μιλούσε για εκδίωξη των Ρομά- και ότι από αυτό δεν μπορεί να εξαιρεθεί ούτε η ελληνική κοινωνία. Πόσο μάλλον ένα μικρό αλλά ταυτοχρόνως και νευραλγικό κομμάτι της, όπως είναι η Ελληνική Αστυνομία.

Εντούτοις η Πανελλήνια Ομοσπονδία Αστυνομικών Υπαλλήλων (ΠΟΑΣΥ) είχε το… θάρρος να διενεργήσει μια έρευνα για την αποδοχή ή όχι των μειονοτήτων στους κόλπους της ΕΛ.ΑΣ. και πρόσφατα να τη δημοσιοποιήσει μέσω της ιστοσελίδας της στο Ίντερνετ. Όπως μάλιστα θα διαπιστώσετε, έχει μεγάλο ενδιαφέρον.

Η «ταυτότητα» της έρευνας

Η έρευνα έγινε από το κέντρο Πληροφόρησης και Τεκμηρίωσης για λογαριασμό της Ομοσπονδίας το Οκτώβριο του 2003 και στο πλαίσιο του Κοινοτικού Προγράμματος Δράσης για την καταπολέμηση των διακρίσεων, με τίτλο «Καταπολέμηση των Διακρίσεων στην Αστυνομία – Μέτρα σε διακρατικό επίπεδο».

Αυτού του κοινοτικού προγράμματος δράσης ηγείτο το Σουηδικό Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και στόχος τού έργου ήταν η διατύπωση προτάσεων προς τους αστυνομικούς οργανισμούς για την ανάπτυξη αποτελεσματικών πολιτικών καταπολέμησης των διακρίσεων.

Στο πρόγραμμα συμμετείχαν τρεις αστυνομικές δυνάμεις: Η Σουηδική Νομαρχιακή Αστυνομία της Στοκχόλμης, η Ολλανδική Περιφερειακή Αστυνομία της Χάγης και σε πιο άτυπο επίπεδο η ΠΟΑΣΥ.

Η έρευνα έκανε συλλογή ποσοτικών στοιχείων -όπως τα ποσοστά συμμετοχής των μεταναστών στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα σε σχέση με τα αντίστοιχα ποσοστά των Ελλήνων και ποσοστά ανεργίας για τις ομάδες αυτές- και ομαδικές συνεντεύξεις με αστυνομικούς υπαλλήλους, άνδρες και γυναίκες. Το ερωτηματολόγιο στάλθηκε σε ένα δείγμα αστυνομικών.

Οι τρεις ομάδες ήταν οι εξής: Μια ομάδα νεαρών φοιτητών της Αστυνομικής Ακαδημίας, μια ομάδα συνδικαλιστών και μια ομάδα γυναικών αστυνομικών.

Από αυτό το δείγμα συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο 306 άτομα από τα οποία μόνο δύο απάντησαν ότι έχουν αλλοδαπή καταγωγή.

Όσον αφορά το θέμα της εθνοτικής και πολιτισμικής πολυμορφίας στην περίπτωση της Ελλάδας διακρίνουμε επτά διαφορετικές ομάδες που εμπίπτουν στον έννοια της διαφορετικότητας: αλλοδαποί μετανάστες, αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες, τσιγγάνοι, παλιννοστούντες Έλληνες από την πρώην Σοβιετική Ένωση, ομογενείς Έλληνες από την Αλβανία και θρησκευτικές μειονότητες.

Οι λόγοι που την προκάλεσαν

Οι λόγοι που προκάλεσαν την έρευνα στη χώρα μας ήταν κυρίως η στάση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας απέναντι στις διακρίσεις και τον αποκλεισμό των μειονοτήτων από την αγορά εργασίας αλλά και την παράλληλη απόφαση των οργάνων της να αλλάξει η αντιμετώπιση του φαινομένου.

Προκειμένου λοιπόν να αποτιμηθεί η ανάγκη για μέτρα καταπολέμησης των διακρίσεων η έρευνα για την ΕΛ.ΑΣ. έγινε από την ΠΟΑΣΥ με σκοπό να εντοπιστούν οι «επιδόσεις» του οργανισμού.

Εξάλλου θεωρείται ότι η Αστυνομία ως Δημόσιος Οργανισμός και λόγω της άμεσης επαφής με μεγάλα τμήματα του πληθυσμού διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην κοινωνία.

Προκειμένου λοιπόν σε μια πολυπολιτισμική κοινότητα να νομιμοποιείται η επέμβασή της, θα πρέπει να ενσωματώσει με επιτυχία την πολυμορφία μέσα στους κόλπους της.

Κατά τα ευρωπαϊκά, μάλιστα, πρότυπα μια αστυνομία θεωρείται επιτυχημένη όταν η σύνθεση αντανακλά ποσοτικά τη σύνθεση του πληθυσμού της και ανεπαρκής όταν κυριαρχείται από «λευκούς» άνδρες ή αστυνομικούς με ομοιογενείς θρησκευτικές πεποιθήσεις (π.χ. ορθόδοξοι κατά συντριπτική πλειοψηφία).

Στις περισσότερες πάντως περιπτώσεις όπου υπάρχει πρόβλημα στην εκπροσώπηση των μειονοτήτων στο Σώμα της Αστυνομίας, η χαμηλή αντιπροσώπευση δικαιολογείται συχνά με αναφορές στην ανεπάρκεια των ίδιων των μειονοτικών ομάδων -όπως ελλιπείς γνώσεις της γλώσσας, ανεπαρκή εκπαίδευση, αποκλίνουσα νοοτροπία-η οποία και οδηγεί στη μεροληψία της επιλογής και της πρόσληψης του προσωπικού.

Οι «αγκυλώσεις» της Διοίκησης

Η πολυμορφία εκτιμάται πως συνεισφέρει στις επιδόσεις του οργανισμού μόνον εφόσον αυτή έχει ενσωματωθεί στην οργάνωσή του. Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε δυνατό να διερευνηθεί από την πλευρά της Διοίκησης, αφού σε αντίθεση με τις άλλες δύο έρευνες αυτού του προγράμματος (στη Σουηδία και την Ολλανδία) εδώ δεν κατέστη δυνατό να πραγματοποιηθούν συνεντεύξεις.

Από την έρευνα παρατηρήθηκε ότι οι «ενδείξεις» της πολυμορφίας δεν είναι ανεκτές στην Αστυνομία (π.χ. σκουλαρίκια στους άνδρες, τατουάζ κ.τ.λ.) και ότι ο χώρος υποδηλώνει άρνηση αποδοχής και ανεκτικότητας απέναντι στην πολυμορφία.

Διαπιστώθηκε όμως από την έρευνα ότι στη χώρα μας απορρίπτεται, το επιχείρημα είναι ότι η αστυνομική δύναμη θα εναρμονιζόταν καλύτερα με τα μηνύματα των διάφορων πολιτισμικών εθνοτικών ομάδων του πληθυσμού και ότι τα προβλήματα που ανακύπτουν με συγκεκριμένες πολιτισμικές ομάδες θα κατανοούνταν και θα επιλύνονταν πιο αποτελεσματικά.

Η άποψη, τέλος, των ομάδων που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν ότι η διοίκηση της ΕΛ.ΑΣ. δεν ήταν θετική στην εμπλοκή για την επίλυση του προβλήματος και υποστήριξαν ότι η Διοίκηση «κοιμάται». Διαπιστώθηκε δε πως δεν έχει γίνει καμιά προσπάθεια για το θέμα, καθώς αναβάλλεται για το μέλλον.

Οι συνεντευξιαζόμενοι αστυνομικοί, όταν ερωτήθηκαν σχετικά με τα προβλήματα που πιθανόν να προκύψουν από την εφαρμογή μιας πολιτικής υπέρ της πολυμορφίας, όλοι θεώρησαν ότι η συζήτηση για τρόπους ένταξης διαφορετικών κοινωνικών ομάδων είναι ουτοπιστική, όταν η ζωή στο Σώμα είναι ήδη δύσκολη με την υπάρχουσα σχετικά ομοιογενή ανδροκρατούμενη δομή.

Αναφέρθηκαν ακόμα μια σειρά προβλημάτων που πηγάζουν από τους ίδιους τους πιθανούς ωφελούμενους, καθώς οι ερωτώμενοι επικαλέστηκαν πολιτιστικά κενά, ατελή γνώση ελληνικής γλώσσας και λανθασμένη αντίληψη της ελληνικής πραγματικότητας.

Ένας δε από τους συμμετέχοντες στις ομαδικές συνεντεύξεις αναρωτήθηκε πώς ένας αλλοδαπός υπήκοος θα αντιμετώπιζε την παρέλαση στις εθνικές εορτές. Σημαντικό επίσης θεωρήθηκε το θέμα της εθνικής ασφάλειας της χώρας, ενώ ένας συνεντευξιαζόμενος αναρωτήθηκε «…πώς θα μπορούσε η Ελλάδα να εμπιστευτεί την ασφάλεια των συνόρων της σε ξένους;».

Ένας άλλος παρατήρησε ότι πρέπει πρώτα η κοινωνία να αλλάξει και μετά η Αστυνομία θα μπορέσει να καθρεφτίσει αυτή την αλλαγή. Γενικά όλοι οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι προκειμένου να είναι πιο αποτελεσματική η Αστυνομία πρέπει να καθρεφτίζει στη σύνθεσή της τη σύνθεση του γενικού πληθυσμού, όμως η πλειονότητα των αστυνομικών δεν βλέπει κανένα θετικό αποτέλεσμα από ένα Σώμα που εντάσσει διαφορετικές κοινωνικές ομάδες στους κόλπους του.

Αρνητικά αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι αρκετά απογοητευτικά. Η συντριπτική πλειονότητα των ερωτώμενων δεν συμφωνεί ότι περισσότερη πολυμορφία θα οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα. Αντιθέτως, συμφωνεί ότι η αύξηση την πολυμορφία θα έχει αρνητικές επιπτώσεις. Οι περισσότεροι προβλέπουν προβλήματα επικοινωνία λόγω διαφορετικών γλωσσών, ενώ μια τεράστια πλειοψηφία προβλέπει αύξηση της διαφθοράς αν αυξηθεί η πολυμορφία. Οι μισοί σχεδόν ερωτώμενοι πιστεύουν ότι περισσότερη πολυμορφία θα οδηγήσει σε παραπάνω δουλειά για τους ίδιους.

Στο σύνολό τους οι απαντήσεις, όπως διαπιστώνουν οι ερευνητές, υποδηλώνουν ότι αν εφαρμοζόταν μια πολιτική υπέρ της πολυμορφίας τα μειονοτικά άτομα θα παρακολουθούνταν πολύ κριτικά. Σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να συμβεί το «σφάλμα απόδοσης».

Το «σφάλμα απόδοσης» σημαίνει ότι από τη μία, η αποτυχία κάποιου στη δουλειά του αποδίδεται στην ομάδα που ανήκει -γυναίκες, μετανάστες κ.τ.λ.- («αυτά παθαίνει κανείς όταν προσλαμβάνει μετανάστες»), ενώ από την άλλη οι επιτυχίες ενός ατόμου αποδίδονται στις περιστάσεις και στην καλή τύχη.

Το «σφάλμα απόδοσης» είναι η βάση των στερεοτύπων που κάνουν τη ζωή των μειονοτήτων δύσκολη στον εργασιακό χώρο.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Επικοινωνιακά προβλήματα και αυξανόμενη διαφθορά… βλέπει η πλειοψηφία

Τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου δείχνουν ότι η συντριπτική πλειονότητα του ελληνικού αστυνομικού Σώματος δεν θεωρεί ότι η πολυμορφία θα έχει θετικά αποτελέσματα. Αντίθετα, συμφωνεί ότι θα έχει αρνητικές επιπτώσεις και προβλέπει προβλήματα τόσο επικοινωνίας όσο και αυξανόμενης διαφθοράς. Όσον αφορά τη θέση των γυναικών στους αστυνομικούς οργανισμούς, οι συμμετέχοντες δεν έχουν θετική άποψη.

Αν και οι περισσότεροι συμφώνησαν ότι καμιά υπηρεσία δεν θα έπρεπε να αποκλείει ρητά τις γυναίκες, ορισμένοι παρατήρησαν ότι οι γυναίκες στερούνται των σωματικών και ψυχικών δυνάμεων που απαιτούνται για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων.

Όσον αφορά τις εθνοτικές μειονότητες και τους μετανάστες, οι ερωτώμενοι συμφώνησαν μόνο για το ζήτημα των Ελλήνων τσιγγάνων. Όσον αφορά το ζήτημα της θρησκείας επέμειναν στο πρόβλημα της «εθνικής ταυτότητας».

Όλοι συμφώνησαν ότι οι αστυνομικοί με ειδικές ανάγκες (ανάπηροι) θα πρέπει να συνεχίσουν να υπηρετούν στο σώμα εφόσον το θέλουν σε κατάλληλες θέσεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ερωτώμενοι αναφέρθηκαν ιδιαίτερα στην έννοια του «φιλότιμου» που θεωρείται η κινητήριος δύναμη ενός καλού αστυνομικού. Το «φιλότιμο» κάνει την αστυνομία ένα «συναισθηματικό επάγγελμα», αλλά αποκλείει ιδιαίτερα τις μειονότητες και τους μετανάστες οι οποίοι θα γίνουν αποδεκτοί μόνον εφόσον ασπαστούν την «Ελληνικότητα».

Διαπιστώνεται παράλληλα από τους ερευνητές ότι η οργανωτική νοοτροπία της ΕΛ.ΑΣ. είναι ελάχιστα συντονισμένη με την πολυμορφία.

Η πλειοψηφία των αστυνομικών δεν αναγνωρίζει τις θετικές επιπτώσεις μιας αστυνομικής δύναμης με αυξημένη πολυμορφία στους κόλπους της και με βάση τα αποτελέσματα η Αστυνομία βρίσκεται στο στάδιο της αδράνειας. Δεν αναπτύσσεται σχεδόν καμία πολιτική υπέρ της πολυμορφίας και απουσιάζουν οι δράσεις, ενώ δεν υπάρχει κανένας υπεύθυνος για το θέμα.

Τι πρέπει να γίνει

Η έρευνα δείχνει ότι ενώ στους νόμους υπάρχουν πολιτικές για την καταπολέμηση των διακρίσεων, εντούτοις κάτι ανάλογο δεν περιλαμβάνεται στη δημόσια ημερήσια διάταξη.

Κρίνεται λοιπόν αναγκαίο να δημιουργηθεί επικοινωνιακή στρατηγική και σχέδιο προκειμένου να αυξηθεί το αίσθημα επιτακτικότητας.

Πρέπει να προαχθούν πολιτισμικά προγράμματα τα οποία να εξετάσουν το περιεχόμενο και τις επιπτώσεις της «Ελληνικότητας» που συχνά αποτελεί τροχοπέδη για την ένταξη εθνοτικών και θρησκευτικών μειονοτήτων, να δοθεί έμφαση και να υποστηριχτεί η ένταξη αντί του αποκλεισμού.

πηγη