Επιμέλεια: Σπύρος Σουρμελίδης

Ήταν μια στρατιωτική ή μια διπλωματική ήττα; Ήταν μια ήττα που είχε επιπτώσεις στην ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο;

Στα ερωτήματα αυτά απαντά το ντοκουμέντο που δημοσιεύει, 15 χρόνια μετά την κρίση στα Ίμια, η «Π+13». Μια κρίση που έφερε την Ελλάδα και την Τουρκία στα πρόθυρα μιας γενικευμένης πολεμικής σύρραξης την 31η Ιανουαρίου του 1996.

Πρόκειται για την περιγραφή των γεγονότων από ομάδα πρωταγωνιστών της κρίσης, ανθρώπους που, λεπτό προς λεπτό, έζησαν την αντιπαράθεση με τους Τούρκους.

Έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί είναι η καταγραφή των γεγονότων από ανθρώπους που βρέθηκαν στην καρδιά της κρίσης.

Η περιγραφή και η καταγραφή των γεγονότων συνοδεύονται από τα ανάλογα συμπεράσματα για τις επιμέρους φάσεις της κρίσης αλλά και για το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίχθηκε η ελληνοτουρκική αντιπαράθεση.

Σημαντικές και εκτεταμένες αναφορές αντλούνται, επίσης, και από τις «συνομιλίες των συγγραφέων με τον Γεράσιμο Αρσένη», στο βιβλίο των Μιχάλη Ιγνατίου και Αθανάσιου Έλλις «Ίμια: τα απόρρητα τηλεγραφήματα των Αμερικανών».

H κρίση όπως την έζησαν λεπτό προς λεπτό οι πρωταγωνιστές της

Η κρίση στα Ίμια έχει αφήσει τη σφραγίδα της στην ελληνοτουρκική αντιπαράθεση. Ήταν πρωτίστως μια πολιτική και διπλωματική ήττα και όχι μια στρατιωτική ήττα, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν υπήρξε στρατιωτική αντιπαράθεση.

Η τότε κυβέρνηση είχε αποφασίσει εκ των προτέρων ότι δεν θα ρισκάρει οποιαδήποτε αντιπαράθεση. Και ενώ η κρίση έφτανε στο αποκορύφωμά της στις 31 Ιανουαρίου, είχε ήδη προχωρήσει σε μια συμφωνία με τη διαμεσολάβηση των Αμερικανών, αναλαμβάνοντας δεσμεύσεις για το τέλος μιας «μάχης» που δεν υπήρξε ποτέ.

O Θεόδωρος Πάγκαλος, ήδη από το απόγευμα, είχε δεσμευθεί προς τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Γουόρεν Κρίστοφερ ότι ο άνεμος θα «παρέσερνε» τη σημαία, οπότε δεν θα υπήρχε πια το πρόβλημα. Ο Κρίστοφερ τον «πάσαρε για τα περαιτέρω» στον Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ με τον οποίον συνέχισε τις τηλεφωνικές διαπραγματεύσεις.

Η τελική απόφαση και η ευθύνη, βεβαίως, ανήκουν στον τότε πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, για τον οποίο αιωρείται ακόμα και η υποψία του «ελαφρυντικού» ότι ο Πάγκαλος δεν του έδωσε πλήρη εικόνα της κατάστασης.

Έχοντας ήδη συμφωνήσει από το απόγευμα της κρίσιμης 31ης Ιανουαρίου για τους όρους της συμφωνίας με τους Αμερικανούς, ο Σημίτης επέμεινε να μένει κλεισμένος στο γραφείο του και να μην πάει στο Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, για να μη δοθεί η εντύπωση κλίματος στρατιωτικής σύγκρουσης στην κοινή γνώμη. Επέλεξε δηλαδή να καλλιεργεί μια ψεύτικη εικόνα στον κόσμο.

Από τη μεριά του, ο Πάγκαλος υποδυόταν τον ξέγνοιαστο καβαλάρη και αντί να μετέχει στα τεκταινόμενα στο πρωθυπουργικό γραφείο, εφησύχαζε και συμμετείχε στην παράσταση αυτή από τα τηλεοπτικά κανάλια, γιατί ήξερε πού θα κατέληγε το πρόβλημα.

Και, φυσικά, οι Σημίτης και Πάγκαλος δεν δέχθηκαν ποτέ πως προϋπήρξε συμφωνία με τους Αμερικανούς και διά μέσου αυτών με την Τουρκία.

Το αποτέλεσμα ήταν να φύγει η ελληνική σημαία από τα Ίμια, με συνέπεια οι Τούρκοι να το επικαλούνται ως τετελεσμένο όσον αφορά το δικαίωμα κυριαρχίας στην περιοχή. Η θεωρία των «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο είχε πάρει υπόσταση και στηρίχτηκε πλέον σε συγκεκριμένο γεγονός, που ολοκληρώθηκε με τη συμφωνία, κυρίως, της Μαδρίτης.

πηγη