Του Σταυρου Λυγερου

Το καλοκαίρι, υπό την πίεση δημοσιευμάτων, η ελληνική διπλωματία άρθρωσε δημοσίως τον όρο Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Η απάντηση της Αγκυρας ήταν άμεση. Στις 12 Ιουλίου 2010 εξέδωσε αναγγελία για υποθαλάσσιες έρευνες του Πίρι Ρέις στην ανατολική Μεσόγειο.

Το έργο έχει ξαναπαιχτεί. Στις 13 και 14 Νοεμβρίου 2008, η Αγκυρα είχε εκδώσει δύο αναγγελίες για διεξαγωγή γεωλογικών ερευνών στην ίδια περιοχή.

Επειτα από λίγο, ειδικό ναυλωμένο νορβηγικό σκάφος είχε μεταβεί στην περιοχή συνοδευόμενο από τουρκική φρεγάτα. Και οι δύο τουρκικές κινήσεις είχαν σκοπό να αποτρέψουν την Ελλάδα από την ανακήρυξη ΑΟΖ.

Η ΑΟΖ είναι το δικαίωμα παράκτιου κράτους να εκμεταλλεύεται κατ’ αποκλειστικότητα μία θαλάσσια ζώνη πλάτους μέχρι και 200 μιλίων.

Πιο συγκεκριμένα, να εκμεταλλεύεται το υπέδαφος του βυθού, τον βυθό, τα ύδατα (αλιεία) και την επιφάνεια της θάλασσας (ακόμα και με τη δημιουργία τεχνητών νησιών). Από οικονομικής απόψεως, η υφαλοκρηπίδα είναι σε γενικές γραμμές υποσύνολο της ΑΟΖ.

Στην πραγματικότητα, η τάση διεθνώς είναι οι δύο αυτές θαλάσσιες ζώνες να οριοθετούνται ταυτοχρόνως και τα όριά τους να ταυτίζονται.

Το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει ρητά ότι νησιά με οικονομική δραστηριότητα έχουν δικαίωμα ΑΟΖ, όπως οι ηπειρωτικές περιοχές.

ΑΟΖ έχουν ανακηρύξει σχεδόν 140 παράκτιες χώρες. Μεταξύ αυτών και οι ΗΠΑ, συμπεριλαμβάνοντας βεβαίως και την ΑΟΖ όλων ανεξαιρέτως των νησιών τους (1983).

Η σημασία ανακήρυξης ελληνικής ΑΟΖ αποτυπώνεται στη δήλωση-προειδοποίηση του Τούρκου αρχηγού Ναυτικού Μετίν Ατάτς: «Εκτιμώ ότι η Ανατολική Μεσόγειος θα καταστεί εστία προστριβών και συγκρούσεων, επειδή προσεχώς θα αποκτήσει σπουδαιότητα.

Λόγω των πετρελαίων που διαθέτει, θα μετατραπεί σ’ ένα δεύτερο Κόλπο. Η Τουρκία πρέπει να επαγρυπνεί και να αντιδράσει» (Οκτώβριος 2008).

Οι σχετικές ενδείξεις επιβεβαιώθηκαν στην ΑΟΖ της Αιγύπτου και του Ισραήλ και έχει ήδη δρομολογηθεί η εξόρυξη. Το ίδιο αναμένεται να συμβεί και με την ΑΟΖ της Κύπρου.

Υπενθυμίζουμε ότι η κυβέρνηση του Τάσσου Παπαδόπουλου έσπευσε να ανακηρύξει ΑΟΖ και να συνάψει συμφωνίες οριοθέτησης με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και τον Λίβανο (εκκρεμεί η κύρωσή της από το λιβανικό Κοινοβούλιο).

Η κυβέρνηση Καραμανλή δεν είχε ανταποκριθεί στο κυπριακό αίτημα να συνάψει αντίστοιχη συμφωνία οριοθέτησης, για να μην προκαλέσει την αντίδραση της Αγκυρας.

Με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, το σύμπλεγμα του Καστελλόριζου εξασφαλίζει την επαφή της ελληνικής με την κυπριακή ΑΟΖ. Οι δύο αυτές παρεμβάλλονται μεταξύ τουρκικής και αιγυπτιακής, γεγονός που περιορίζει σημαντικά την τουρκική ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο. Προς το παρόν, όμως, ελληνική ΑΟΖ δεν υπάρχει, επειδή η Αθήνα δεν την έχει ανακηρύξει.

Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, ένα παράκτιο κράτος αποκτάει ΑΟΖ με μονομερή δήλωση ανακήρυξης. Στη συνέχεια, συνάπτει συμφωνίες οριοθέτησης με τα γειτονικά κράτη.

Εάν δεν καταστεί δυνατή η συμφωνία οριοθέτησης, ο τρόπος με τον οποίο οι γειτονικές χώρες λύνουν τη διαφορά τους είναι με παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο.

Υπενθυμίζουμε ότι η Αγκυρα αμφισβητεί ότι τα ελληνικά νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα με τον γεωλογικού τύπου ισχυρισμό ότι επικάθονται σε τουρκική υφαλοκρηπίδα.

Ο ισχυρισμός αυτός δεν μπορεί να προβληθεί εάν η Ελλάδα ανακηρύξει ΑΟΖ και η διαπραγμάτευση διεξαχθεί σ’ αυτό το πεδίο. Η ΑΟΖ είναι οικονομική και όχι γεωλογική έννοια, όπως η υφαλοκρηπίδα. Αυτός είναι ο λόγος που η τουρκική διπλωματία επιμένει να μιλάει για υφαλοκρηπίδα.

Το περίεργο είναι ότι και η ελληνική διπλωματία συνεχίζει να μιλάει για υφαλοκρηπίδα και να μην ανακηρύσσει ΑΟΖ. Σύμφωνα με πληροφορίες, η τουρκική πλευρά έχει απειλήσει με διακοπή των διερευνητικών επαφών.

Αυτό, όμως, που πραγματικά φοβάται η Αθήνα είναι ότι οι Τούρκοι θα σπεύσουν να πραγματοποιήσουν γεωλογικές έρευνες νοτίως του Καστελλόριζου (κι όχι μόνο), με σκοπό να αμφισβητήσουν εμπράκτως την ελληνική ΑΟΖ.

Υπενθυμίζουμε ότι από τη δεκαετία 1970, η Αγκυρα χρησιμοποιεί τη διεξαγωγή ερευνών ως μηχανισμό πρόκλησης κρίσης, για να αποτρέψει την Ελλάδα από την άσκηση νομίμων δικαιωμάτων της.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ