Ηίδια η στρατιωτική εισβολή και οι συνέπειές της, μαζί με εξαιρετικά ισχυρές πιέσεις προς την ελληνοκυπριακή πλευρά για να υπάρξει έστω μορφή κατευθυντήριων γραμμών, με στόχο την επίλυση του κυπριακού προβλήματος, ήταν κύριος παράγοντας που διαμόρφωνε τότε το λόγο της ιστορικής υποχώρησης.

Το Φεβρουάριο του 1977 ο πρώην υπουργός Άμυνας τον ΗΠΑ, Κλαρκ Κλίφορντ, επισκέφθηκε κατ’ εντολή του προέδρου Κάρτερ την Αθήνα, την Άγκυρα και τη Λευκωσία.

Σε ελληνικούς κυβερνητικούς κύκλους επικρατούσε η αντίληψη πως ο Κάρτερ «άκουγε» καλύτερα απ’ ό,τι οι Φορντ και Κίσινγκερ τις ελληνικές θέσεις. Κι ο Ντεμιρέλ αντιμετώπιζε την πίεση της αντιπολίτευσης.

Όταν ρωτήθηκε αν συνομίλησε με τον Κλίφορντ για το Κυπριακό, δήλωσε πως τούτο το πρόβλημα συνιστά αυτό τον καιρό βάρος για τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις.

Μετά τη δεύτερη συνάντηση του Μακαρίου με τον Ντενκτάς στις 12/2/77 άρχισε να διαφαίνεται μια νομική κατασκευή, στην οποία επιδιωκόταν να στηριχτεί μια διευθέτηση του προβλήματος.

Βάση της εν λόγω νομικής κατασκευής ήταν η ιδέα ενός κυπριακού κράτους με ομοσπονδιακό χαρακτήρα.

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος μιλούσε για ομοσπονδία ενώ ο Ντενκτάς ήθελε στην ουσία χαλαρή συνομοσπονδία.

Ο Κύπριος εθνάρχης επιδίωκε να προσδώσει στο κράτος δικοινοτικό, ενώ ο ηγέτης των Τουρκοκυπρίων διζωνικό χαρακτήρα. Παρά τούτη τη διχογνωμία όμως φαινόταν κι ο Μακάριος να μην αντιτίθεται πια απόλυτα στην ιδέα κάποιας εδαφικής διάρθρωσης του κράτους.

Αλλά, ενώ ο Ντενκτάς ζητούσε περίπου 33% του κυπριακού εδάφους, ο Μακάριος (δεδομένων των δημογραφικών συνθηκών) δεν ήταν διατεθειμένος να παραχωρήσει πλέον του 20%.

Κατά τη συνάντηση της 12ης Φεβρουαρίου 1977 ο Μακάριος κι ο Ντενκτάς τελικά συνομολόγησαν τέσσερις κατευθυντήριες γραμμές (guidelines), που θα ήταν καθοριστικές για τις παραπέρα διακοινοτικές διαπραγματεύσεις για τη ρύθμιση του Κυπριακού:

1. Η Κύπρος θα ήταν ανεξάρτητη, αδέσμευτη και δικοινοτική ομοσπονδιακή Δημοκρατία,

2. Το εδαφικό ζήτημα (Τhe territoryunderthe administration ofeach community) θα συνεζητείτο υπό το φως της οικονομικής βιωσιμότητας ή παραγωγικότητας και της γαιοκτημοσύνης,

3. Ζητήματα αρχής, όπως η ελευθερία διακίνησης, η ελευθερία εγκατάστασης, το δικαίωμα περιουσίας και άλλα ειδικά θέματα θα έμεναν ανοιχτά προς συζήτηση και κατά συζήτηση αυτή θα ελαμβάνοντο υπόψη η θεμελιακή βάση ενός δικοινοτικού ομοσπονδιακού συστήματος και ορισμένες πρακτικές δυσχέρειες, που θα μπορούσαν να προκύψουν για την τουρκοκυπριακή κοινότητα, 4.

Οι εξουσίες και λειτουργίες της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης θα διασφάλιζαν την ενότητα της χώρας λαμβανομένου υπόψη του δικοινοτικού χαρακτήρα του κράτους.

Το έγγραφο αυτό ήταν από πολλές απόψεις αόριστο, περιείχε όμως σημαντικές παραχωρήσεις της ελληνοκυπριακής ηγεσίας, αφού για πρώτη φορά εγκαταλείφθηκε η αρχή του ενιαίου κράτους με προστασία της μειονότητας, δηλαδή της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

Προφανώς ο Μακάριος πόνταρε σε ενεργότερη πολιτική της Ουάσινγκτον υπό τον πρόεδρο Κάρτερ στο Κυπριακό, που δεν επαληθεύτηκε. Ήταν ένα βήμα για το οποίο ο ίδιος λίγο πριν από το θάνατό του, στις 20/7/77 στην πλατεία Ελευθερίας, μετάνιωσε και διακήρυξε.

Το χειρότερο είναι ότι επί εποχής προεδρίας Γιώργου Βασιλείου μας προέκυψε και παρέμεινε η προσθήκη της «διζωνικής» δικοινοτικής ομοσπονδίας.

Τριάντα τέσσερα χρόνια μετά την τότε συμφωνία οφείλουμε, με την αποδεδειγμένη έλλειψη διάθεσης από πλευράς Τουρκίας και Τουρκοκυπρίων να εφαρμόσουν τη συμφωνία αυτή και να συντελέσουν σε λύση με βάση αυτή (ιδιαίτερα με την ανακήρυξη του ψευδοκράτους που προφανώς αποτελεί μια εκκωφαντική απόρριψη της εν λόγω συμφωνίας), μετά το δημοψήφισμα που ουσιαστικά απέρριψε ο λαός μια λύση διζωνική δικοινοτική και με την ένταξή μας ως πλήρες μέλος στην ΕΕ, να διακηρύξουμε ότι πρέπει να αναζητηθεί πλέον λύση μόνο κατά το διεθνές δίκαιο και το κεκτημένο για ό,τι αφορά το πρόβλημα εισβολής, κατοχής και παράνομου εποικισμού και δημογραφικής αλλαγής με εθνικό ξεκαθάρισμα, που η Τουρκία δημιούργησε, συντηρεί και για το οποίο φέρει την ευθύνη.

Οι συγκυρίες γεωπολιτικά και γεωφυσικά στην περιοχή μας, που δεν εμφανίζονται εύκολα, μας επιτρέπουν και επιβάλλουν να απευθυνθούμε στα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και στους άλλους εταίρους μας στην ΕΕ για να ζητήσουμε απλή εφαρμογή του κεκτημένου και συμμετοχή σ’ αυτό.

Άλλωστε η Τουρκία είναι η ένοχη για σωρευτική παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

* Ο Ανδρέας Σ. Αγγελίδης είναι κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΔΗΚΟ.

philenews