Από τα τηλεγραφήματα των αμερικανικών πρεσβειών Λευκωσίας και Αθήνας, του φθινοπώρου του 2005, συνάγεται ότι οι σχεδιασμοί της αμερικανικής διπλωματίας διαφοροποιήθηκαν ενάμιση χρόνο μετά το δημοψήφισμα του 2004 και απέκτησαν δύο νέους στόχους, οι οποίοι, όπως προκύπτει πλέον από τα γεγονότα, υλοποιήθηκαν. Πρώτος στόχος ήταν το να διασφαλίσουν ότι το Κυπριακό θα παραμείνει στα πλαίσια του ΟΗΕ και δεν θα μεταφερθεί στην ατζέντα της Ε.Ε. και δεύτερος το να αναλάβουν οι ίδιοι οι Κύπριοι την ιδιοκτησία της διαδικασίας.

Τα παραπάνω αποκαλύπτονται από την ιστοσελίδα Wikileaks και τα τηλεγραφήματα που εξασφάλισε για την Κύπρο η «Καθημερινή» Κύπρου. Ειδικότερα οι Αμερικανοί, προς εξυπηρέτηση των στόχων τους, άλλαξαν τη ρητορική τους στο Κυπριακό. Από το φθινόπωρο του 2005, απέφυγαν οποιαδήποτε αναφορά στο Σχέδιο Ανάν και περιορίστηκαν στη γενικόλογη στήριξή τους προς τον γ.γ. του ΟΗΕ και τις καλές του υπηρεσίες.

Συγκεκριμένα, επί των πιο πάνω ζητημάτων, στο τηλεγράφημα 05NICOSIA1585, με την ένδειξη εμπιστευτικό (ημερομηνίας 29/9/2005), της αμερικανικής πρεσβείας στη Λευκωσία , που συντάχθηκε από την υπ’ αριθμόν δύο της Αποστολής, επιτετραμμένο Τζέιν Ζίμερμαν, μεταξύ άλλων σημειώνεται ότι, από την ημέρα των δημοψηφισμάτων, «η ρητορική και η θέση μας πάνω στο Κυπριακό υπήρξε ξεκάθαρη και συνεπής. Υποστηρίζουμε τον γ.γ. του ΟΗΕ και την αποστολή των καλών του υπηρεσιών. Πιστεύουμε πως το Σχέδιο Ανάν αντιπροσώπευε μία δίκαιη και βιώσιμη λύση. Επιπρόσθετα, επιθυμούμε όπως η ελληνοκυπριακή πλευρά -η οποία και απέρριψε το Σχέδιο- διατυπώσει τις ανησυχίες της «με σαφήνεια και οριστικότητα», ούτως ώστε ο γ.γ. να μπορέσει να αξιολογήσει κατά πόσον οι ενστάσεις δικαιολογούν την έναρξη άλλης μιας προσπάθειας για επίλυση του προβλήματος.

Παρά το ότι η συνέπεια αποτελεί αρετή, το μήνυμα αυτό διαστρεβλώθηκε, τόσο από την ελληνοκυπριακή ηγεσία, όσο και από τα ελληνοκυπριακά ΜΜΕ, σε βαθμό που πλήττονται τα συμφέροντά μας. Θα πρέπει να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο συζητούμε το Κυπριακό στις δημόσιες δηλώσεις μας, ώστε να ελαχιστοποιήσουμε την ικανότητα των Ελληνοκυπριακών κ και του ελληνόφωνου Τύπου να προκαλούν ζημιά. Η Πρεσβεία μας εισηγείται να περιοριστούμε στο να εκφράζουμε τη στήριξή μας προς τον γ.γ. του ΟΗΕ και την αποστολή των καλών του υπηρεσιών, ενισχύοντας την αμέριστη στήριξή μας γενικώς (και όχι ιδιαίτερα επί του Σχεδίου Ανάν) για λύση του Κυπριακού, καθώς και τη σημασία του να αναλάβουν οι ίδιοι οι Κύπριοι την ιδιοκτησία της διαδικασίας».

Η Αμερικανίδα διπλωμάτης εκτιμά ότι, ενάμιση χρόνο μετά τα δημοψηφίσματα, η όποια αμερικανική δημόσια στήριξη στο Σχέδιο Ανάν ως βάση λύσης για το Κυπριακό συνεχίζει να υποσκάπτει τις προσπάθειες των ΗΠΑ να επαναφέρουν τις δύο πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και αναφέρει συγκεκριμένα ότι «η ελληνοκυπριακή ηγεσία έχει μετατρέψει σε εργαλείο της το δημόσιο μας μήνυμα προκειμένου να ενισχύσει τα δικά της διαπιστευτήρια, ότι δηλαδή υπερασπίζεται τα ελληνοκυπριακά συμφέροντα από τις επιδρομές των ξένων Τουρκόφιλων.

Ο πρόεδρος Παπαδόπουλος και οι σύμμαχοί του αποκομίζουν παράλληλα πολιτικό όφελος από την έκκλησή μας προς την ελληνοκυπριακή πλευρά να διατυπώσει τις ανησυχίες της «με σαφήνεια και οριστικότητα». Η ελληνοκυπριακή ηγεσία και ορισμένοι συντηρητικοί σχολιαστές έχουν δηλητηριάσει τόσο πολύ την κατάσταση, που οποιαδήποτε προσπάθεια να υπερασπιστείς κάποια ιδιαίτερη πρόνοια του Σχεδίου εκλαμβάνεται ως μέρος μιας αγγλοαμερικανικής συνωμοσίας που θέλει να επιβραβεύσει την Τουρκία και να τιμωρήσει τους Ελληνοκύπριους».

Παρακάτω διατυπώνει την εκτίμηση ότι η όλη συζήτηση για το αν το Σχέδιο Ανάν αποτελεί «βάση διαπραγμάτευσης», «βάση λύσης», «σημείο αναφοράς» ή «σημείο εκκίνησης», είναι στείρα και αντιπαραγωγική και προσθέτει: «Δεν θέλουμε να δώσουμε μάχη σε αυτό το πεδίο. Το απλό γεγονός είναι πως θα πρέπει να γίνουν ουσιαστικές αλλαγές στο σχέδιο επίλυσης του ΟΗΕ, ώστε να γίνει αποδεκτό και στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Δεν βοηθά σε τίποτα να προσποιούμαστε πως τα πράγματα δεν έχουν έτσι αλλά αλλιώς».

Η Τζέιν Ζίμερμαν συνεχίζει σημειώνοντας ότι η ελληνοκυπριακή ηγεσία επιμένει πως έχει ικανοποιήσει το αίτημα του γ.γ. για «σαφήνεια και οριστικότητα» στις θέσεις των Ε/κ (πράγμα το οποίο η ίδια αμφισβητεί) και ότι ο Τ. Παπαδόπουλος δηλώνει με τρόπο πειστικό (τουλάχιστον εντός της κοινότητάς του) πως η αποστολή Τζιωνή στη Νέα Υόρκη τον Μάιο του 2005 έχει ικανοποιήσει το σχετικό αίτημα και πως όποιοι δεν το αναγνωρίζουν αυτό, είναι «νεροκουβαλητές» της Άγκυρας. Χαρακτηριστικά, δε, προσθέτει ότι «αυτή η ατάκα φαίνεται να έχει μεγάλη απήχηση στο ελληνοκυπριακό κοινό».

Με παραλήπτες του τηλεγραφήματος το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τις αμερικανικές πρεσβείες σε Άγκυρα, Αθήνα και Λονδίνο και τις διπλωματικές αποστολές στη Νέα Υόρκη και τις Βρυξέλλες, η κ. Ζίμερμαν καταθέτει τις πιο κάτω εισηγήσεις:

«-Οι ΗΠΑ παραμένουν σταθερά δεσμευμένες για λύση του Κυπριακού και θα εργαστούμε με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη προς την επίτευξη αυτού του στόχου.

-Στο τέλος της ημέρας, δεν είναι ούτε οι ΗΠΑ, ούτε ο ΟΗΕ, ούτε η Ε.Ε. που θα βρουν λύση στο κυπριακό πρόβλημα. Η πρωτοβουλία και οι ιδέες πρέπει να έρθουν από τους ίδιους τους Κύπριους. Είμαστε πρόθυμοι να στηρίξουμε όλα τα μέρη σε αυτή τη διαδικασία».

Οκτώ μέρες μετά τη λήψη του τηλεγραφήματος από τη Λευκωσία, η πρεσβεία στην Αθήνα συνεχίζει τη σχετική συζήτηση με διαπιστώσεις και εισηγήσεις του πρέσβη Τσαρλς Ρις. Στο τηλεγράφημα 05ATHENS2647, ημερομηνίας 07/10/2005, μεταξύ άλλων διατυπώνεται η εκτίμηση ότι «o όλος καβγάς σχετικά με την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων Ε.Ε.-Τουρκίας στις 3 Οκτωβρίου προσφέρει μια καλή ευκαιρία να δούμε με μια φρέσκια ματιά το κυπριακό πρόβλημα και να υπογραμμίσουμε τη σημασία της κατανόησης του ακανθώδους αυτού ζητήματος».

Στη συνέχεια διατυπώνεται η εκτίμηση πως, αν η αμερικανική πλευρά ζητήσει από την Αθήνα να ασκήσει πίεση στον Παπαδόπουλο, θα λάβει για άλλη μια φορά την πάγια απάντηση πως τέτοιες πολιτικές παρεμβάσεις είναι δύσκολες, και ο Αμερικανός πρέσβης προχωρεί στην εξής εισήγηση:

«Συνεπώς, προκειμένου να εξέλθουμε από το τέλμα, να ξεκινήσουν ξανά οι διαπραγματεύσεις και να αλλάξει το κλίμα, εισηγούμαστε να διερευνηθεί το ενδεχόμενο όπως η Γενική Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών διορίσει μια «ομάδα σοφών», η οποία να αποτελείται από διακεκριμένους Έλληνες, Τούρκους, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, με επικεφαλής μια διεθνούς κύρους προσωπικότητα. Για να είναι επιτυχής, μια τέτοια ομάδα πρέπει να έχει εξειδικευμένη εντολή, η οποία να αποκλείει διαμφισβητούμενες διαδικασίες τύπου συζητήσεων με μηδενικό αποτέλεσμα και να εστιάζει στο ενδεχόμενο ενός θετικού κοινού μέλλοντος, όπου Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι θα ζουν μαζί στα πλαίσια μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας».

Στην 8η παράγραφο του ίδιου τηλεγραφήματος παρατίθενται και «μερικές επιπρόσθετες ιδέες»:

– Από την Ελλάδα: Βραχυπρόθεσμα, χρειαζόμαστε να επαναλάβει τη δέσμευσή της για τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού, πως η χρονική στιγμή είναι κατάλληλη και πως ο τόπος (locus) των προσπαθειών παραμένουν τα Η.Ε. (και όχι η Ε.Ε.).

– Επίσης με την Ελλάδα: Μεσοπρόθεσμα, να βρεθούν θέματα τα οποία είναι σημαντικά για τον Τ. Παπαδόπουλο και τα οποία εξαρτώνται από τη βοήθεια της Ελλάδας. Ίσως έτσι δημιουργηθούν οι συνθήκες για την άσκηση των κατάλληλων πιέσεων.

– Στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ: Μέχρι το τέλος του έτους πρέπει να γίνει μια συζήτηση σχετικά με τα επόμενα βήματα της Κύπρου, προκειμένου να τονιστεί η πρωτοκαθεδρία των Η.Ε. σε ότι αφορά τη διαδικασία επίλυσης.

– Να γίνουν στενές διαβουλεύσεις με τα πέντε μόνιμα μέλη του Σ.Α. προκειμένου να διασφαλίσουμε πως Ρωσία και Κίνα δεν θα ασκήσουν βέτο για να μπλοκάρουν τη διαδικασία, αλλά και επειδή είναι λογικό να έχουμε τις δύο αυτές σημαίνουσες (μη μέλη της Ε.Ε.) χώρες να στηρίζουν την όλη προσπάθεια. – Εντός της Ε.Ε.: Να εντοπίσουμε 2-3 μέλη – «κλειδιά» που να συμφωνούν με την άποψη πως η Ε.Ε. δεν είναι το σωστό πλαίσιο στο οποίο πρέπει να επιδιωχθεί μια συνολική λύση του Κυπριακού.  πηγη