Μια χώρα στα πρόθυρα ψυχολογικής κρίσης

Στην Ελλάδα της κρίσης και του ΔΝΤ η ανασφάλεια, o θυμός, η αγανάκτηση, η έλλειψη ελπίδας και οράματος που προκαλούν η κατακόρυφη αύξηση της ανεργίας και όλα τα δυσβάσταχτα οικονομικά μέτρα που «πνίγουν» σαν θηλιά στο λαιμό τους πολίτες αποτελούν τους κύριους λόγους όχι μόνο της οικονομικής αλλά και της ψυχολογικής τους κατάπτωσης.

Ωστόσο, δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν ότι ο τρόπος ζωής των Ελλήνων εδώ και μια δεκαετία μέσα σε μια «ψεύτικη ευδαιμονία» και σε συνάρτηση πάντα με το πόσο τραγικά εξελίχθηκαν τα οικονομικά της χώρας τα τελευταία χρόνια αποτελούν εξίσου σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει αρνητικά την ψυχική τους κατάσταση.

 

Οι ειδικοί για την ψυχική υγεία ψυχίατροι και ψυχολόγοι βάσει επίσημων ερευνών που έχουν πραγματοποιήσει, διαπιστώνουν ότι ολοένα και περισσότεροι Έλληνες παρουσιάζουν ψυχολογικά προβλήματα λόγω της οικονομικής κρίσης.

Το αν αυτά τα ψυχολογικά προβλήματα παρουσιάζονται πιο εύκολα σε άτομα με ανάλογο ιστορικό ή όχι έχει λιγότερη σημασία μπροστά στο γεγονός ότι οι συνεχείς αρνητικές εξελίξεις των οικονομικών της χώρας δημιουργούν ένα έντονο ψυχολογικό σοκ το οποίο είναι διάχυτο σε όλη την κοινωνία.

Δημιουργικότητα, ευελιξία και αλληλεγγύη οι λύσεις στο αδιέξοδο

Για την αρνητική επίδραση των αλλαγών στο εργασιακό πλαίσιο, λόγω της οικονομικής κρίσης που διέρχεται η χώρα τα τελευταία χρόνια, μας μίλησε η Ελισάβετ Γεωργίου ψυχολόγος – σύμβουλος καριέρας.

Η κυρία Γεωργίου τόνισε τα εξής:

«Τα τελευταία 2 χρόνια οι αλλαγές που έχουν γίνει στη χώρα μας έχουν οδηγήσει σε ένα οικονομικό – πολιτικό και κοινωνικό αδιέξοδο με αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας.

Στο επίκεντρο αυτών των εξελίξεων είναι και οι αλλαγές στο επαγγελματικό πλαίσιο.

Οι εργασιακές σχέσεις, οι αποδοχές και παροχές καθώς και οι συνθήκες εργασίας βρίσκονται… σε ελεύθερη πτώση. Άτομα ικανά και με πολυετή εμπειρία από όλες τις εργασιακές βαθμίδες βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς εργασία και όσοι ακόμα εργάζονται βιώνουν καθημερινά την απαξίωση. Το άγχος και η ανασφάλεια είναι η κοινή συνισταμένη που ενώνει πια εργαζόμενους και μη.

Η καταγεγραμμένη κατακόρυφη αύξηση των αυτοάνοσων νοσημάτων, των ψυχικών παθήσεων, αλλά και των αυτοκτονιών αποτελούν κάποιες μόνο από τις δραματικές συνέπειες.

Η περιγραφή του προβλήματος αποτελεί πια κοινοτοπία.

Η αποτελεσματική διαχείριση της αλλαγής και η θετική δράση είναι μονόδρομος στην αντιμετώπιση της κρίσης.

Δεξιότητες όπως η δημιουργικότητα και η ευελιξία συμβάλλουν στην εύρεση εναλλακτικών λύσεων που μπορούν να ξεμπλοκάρουν το άτομο από το αδιέξοδο.

Επίσης, η κοινωνική δικτύωση και η αλληλεγγύη ενώνουν τους ανθρώπους και μέσα από το μοίρασμα των δυσκολιών οι λύσεις γίνονται πιο εφικτές.

Ομάδες ανθρώπων με κοινό όραμα, στόχους και ενδιαφέροντα αρχίζουν να συσπειρώνονται και να δημιουργούν. Όταν ο καθένας μας επαναπροσδιορίσει τους στόχους του και πετάξει τα περιττά, τότε ίσως μπορέσει και ανακαινίσει τα όνειρά του.

Γιατί φαίνεται ότι μόνο όταν εγκαταλείψουμε την εγκατάλειψη και βγούμε στο δρόμο της δυναμικής αντιμετώπισης της κατάστασης καταστρέφοντας όχι κτίρια αλλά παγιωμένες αντιλήψεις θα μπορέσουμε να κάνουμε τις υπερβάσεις μας και να μετατρέψουμε την παραίτηση σε εξέλιξη».

Νέα γενιά δίχως οράματα

Η οικονομική κρίση στη χώρα μας όσο περνάει ο καιρός αφήνει ολοένα και περισσότερο τα σημάδια της, επηρεάζει με το χειρότερο δυνατό τρόπο τα οικονομικά των Ελλήνων, αλλά επιδρά αρνητικά και στον ψυχισμό τους, εφόσον τους στερεί το όραμα και την ελπίδα.

Για το πώς αλλά και σε ποιο βαθμό έχει επηρεάσει η κρίση τους Έλληνες η Μάγδα Τσολάκη νευρολόγος-ψυχίατρος, καθηγήτρια του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) μας είπε τα εξής:

«Οι άνθρωποι σήμερα βρίσκονται σε μια συνεχή αβεβαιότητα, οι νέοι δεν μπορούν να βρουν δουλειά ώστε να έχουν ένα εισόδημα και, έτσι να μπορέσουν να φύγουν από το “πατρικό” σπίτι και να στηριχθούν στα πόδια τους.

Αυτό το γεγονός τους δημιουργεί άγχος και θλίψη ορισμένες φορές.

Δεν υπάρχει όραμα πια για τα νέα παιδιά. Δεν μπορούν να ονειρευτούν και να σχεδιάσουν το μέλλον τους, ενώ η δική μας η γενιά μπορούσε.

Χωρίς οράματα και ελπίδα δεν μπορεί να ζήσει ο άνθρωπος, μπορεί να έχει πολλά άλλα πράγματα, αλλά το όραμα και η ελπίδα είναι πολύ σημαντικά για την ανθρώπινη ύπαρξη.

Επομένως, είναι εξαιρετικά σημαντικό να μπορέσουμε να βρούμε τρόπους να δώσουμε όραμα στα νέα παιδιά, να τους προσφέρουμε με κάποιο τρόπο μια βεβαιότητα, να τους εξασφαλίσουμε τουλάχιστον τα απαραίτητα.

Αν δεν γίνει κάτι τέτοιο, θα γίνουμε πραγματικά μια χώρα ανθρώπων με άγχος και κατάθλιψη».

Όσον αφορά τα κυριότερα ψυχολογικά προβλήματα τα οποία παρουσιάζουν οι άνθρωποι λόγω της κρίσης η κυρία Τσολάκη επεσήμανε:

«Είναι κυρίως το άγχος, η κατάθλιψη, αλλά και οι κρίσεις πανικού που συναντώνται κυρίως στους νέους ανθρώπους. Oι Έλληνες προσπαθούν πλέον να μην ακούν ειδήσεις και γενικά να μη βλέπουν τηλεόραση, αφού δεν έχει τίποτα χαρούμενο να δείξει».

ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΛΑΧΟΣ

«Συνέπειες οι αγχώδεις διαταραχές»

Ο Γιάννης Βλάχος, ψυχίατρος και πρόεδρος της Πανελλήνιας Εταιρείας Γνωσιακής Αναλυτικής Ψυχοθεραπείας (ΠΕΓΑΨ), απάντησε στις ερωτήσεις μας εστιάζοντας στις ψυχολογικές συνέπειες της κρίσης. Ο κύριος Βλάχος απάντησε τα εξής:

Προκαλεί η κρίση αύξηση της ψυχιατρικής νοσηρότητας;

Τα κύρια στοιχεία της οικονομικής κρίσης είναι δυο. Αφενός καλλιεργείται ένα αίσθημα ανασφάλειας και αβεβαιότητας που οφείλεται στην απειλή που απορρέει από τη δραματική επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών και τον αδιάκοπο και ατελείωτο καταιγισμό μέτρων.

Αφετέρου ο πολίτης, το άτομο, αισθάνεται, και εν πολλοίς είναι, ανυπεράσπιστος και ανήμπορος να αντιμετωπίσει την απειλή, νιώθει ότι δεν διαθέτει όπλα να πολεμήσει.

Ο συνδυασμός αυτών των δυο παραγόντων είναι που καθιστά την επιβίωση του ατόμου, με τη στενή ή ευρεία έννοια, αβέβαιη και κατά συνέπεια δημιουργεί άγχος.

 Ποιες είναι οι κυριότερες ψυχιατρικές διαταραχές;

Οι κυριότερες ψυχιατρικές παθήσεις που σχετίζονται με την κρίση είναι οι κάθε λογής αγχώδεις διαταραχές.

Πρόκειται για τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, τη διαταραχή πανικού, τις φοβίες και τις ψυχαναγκαστικές διαταραχές.

Επίσης, πιο συχνές είναι οι καταθλιπτικές διαταραχές με κύρια χαρακτηριστικά την απαισιοδοξία, τη μείωση ενεργητικότητας, τις διαταραχές του ύπνου και στις πιο βαριές περιπτώσεις την απελπισία που μπορεί να οδηγήσει σε σκέψεις θανάτου έως και αυτοκτονικές ιδέες και πράξεις.

 Ποιες είναι οι πιο ευάλωτες ομάδες για εκδήλωση ψυχιατρικών διαταραχών;

Υπάρχουν δυο ειδών αίτια που καθιστούν ένα άτομο ευάλωτο.

Τα πρώτα σχετίζονται με εξωτερικούς παράγοντες.

Κινδυνεύουν περισσότερο οι άνθρωποι που έχασαν τη δουλειά τους ή αυτοί που αισθάνονται ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να τη χάσουν.

Επίσης, άνθρωποι που έχουν σοβαρές ανειλημμένες υποχρεώσεις, όπως δάνεια και χρέη, άνθρωποι που έχουν μικρά παιδιά, άτομα με σοβαρά, χρόνια προβλήματα υγείας κ.λπ.

Τα δεύτερα σχετίζονται με εσωτερικούς, ενδογενείς παράγοντες. Άτομα με βιώματα και τραυματικές καταστάσεις στην παιδική τους ηλικία που η ψυχοσύνθεσή τους χαρακτηρίζεται από στοιχεία ανασφάλειας και χαμηλής ανοχής στο stress, άτομα που έχουν βιώσει απώλειες και αποχωρισμούς όταν ήταν παιδιά.

Τα άτομα αυτά είναι φυσικό να εκδηλώσουν ψυχοπαθολογία σε καταστάσεις όπως αυτές της παρούσας κρίσης, που είναι ιδιαίτερα στρεσογόνες και μπορεί να αποδιοργανώσουν τα πιο ευάλωτα άτομα.

Υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης;

Είναι προφανές ότι δεν υπάρχουν συνταγές ούτε μαγικές λύσεις για την αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων και κατά συνέπεια την πρόληψη εμφάνισης ψυχοπαθολογίας στα ευάλωτα άτομα. Ορισμένες πρακτικές συμβουλές για την καλύτερη αντιμετώπιση των δυσκολιών είναι οι εξής:

1. Να ιεραρχήσουμε κατά σπουδαιότητα και προτεραιότητα τα προβλήματα ώστε να ασχοληθούμε πρώτα με τα πιο σημαντικά και επείγοντα και στη συνέχεια με αυτά που μπορεί να περιμένουν.

2. Να απαριθμήσουμε και να συζητήσουμε με οικείους, φίλους και ειδικούς ποιες είναι οι πιο εφικτές και αποτελεσματικές λύσεις ώστε οι επιλογές μας να είναι οι καλύτερες δυνατές.

3. Να αξιοποιήσουμε όλες τις δυνατότητες που έχουμε για «αποσυμπίεση» και απόσπαση του μυαλού μας από τα προβλήματα.

Η καλή παρέα, η σωματική άσκηση, η ψυχαγωγία είναι κάποιοι από τους πιο συνηθισμένους τρόπους γι’ αυτό τον σκοπό.

Προσοχή όμως στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.

Το αλκοόλ πολλές φορές προσφέρεται σαν «φάρμακο», μπορεί όμως να επιδεινώσει την άσχημη ψυχολογική κατάσταση του ατόμου και να προκαλέσει εξάρτηση.

Κλείνοντας, ο κύριος Βλάχος μάς έδωσε τη συμβουλή του αναφορικά με το θέμα της διαχείρισης του θυμού. Συγκεκριμένα συμπλήρωσε: «Τέλος, υπάρχει πάντοτε το θέμα του πώς διαχειριζόμαστε το θυμό που έχει συσσωρευτεί μέσα μας και που αν δεν εκτονωθεί έχει την τάση να στρέφεται εναντίον του εαυτού μας.

Η συνειδητοποίηση του ότι αυτοί που μας οδήγησαν στην καταστροφή προβάλλουν σαν σωτήρες μας, το γεγονός ότι αρνούνται να παραμερίσουν από το προσκήνιο και να δώσουν τη θέση τους σε νεότερα, πιο άφθαρτα πρόσωπα και η κοινή αίσθηση ότι βασική προτεραιότητά τους είναι η δική τους σωτηρία και πολιτική επιβίωση εξοργίζουν το μέσο άνθρωπο και κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες μπορεί να οδηγήσουν σε ακραίες εκδηλώσεις βίας.

Είναι προφανές ότι η μόνη υγιής διέξοδος είναι να μετουσιωθεί ο θυμός αυτός σε οργανωμένη και συλλογική δράση με στόχο την ανάδειξη νέων προσώπων και αντιλήψεων για πιο δίκαιη και αξιοκρατική κοινωνία».

Οι πιο ευάλωτες ομάδες

Η Βασιλική Μπουκουβάλα, κλινικός ψυχολόγος, πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων, μας έδωσε την επιστημονική της γνώμη για το πώς η οικονομική κρίση επηρεάζει την ψυχική υγεία των πολιτών, τι είδους προβλήματα παρουσιάζονται, ποιοι άνθρωποι είναι πιο ευάλωτοι στην εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, αλλά και με ποιους τρόπους η πολιτεία μπορεί και οφείλει να αντιμετωπίσει το φαινόμενο.

Η κυρία Μπουκουβάλα μας είπε:

«Η οικονομική κρίση σαφώς επηρεάζει, μεταξύ άλλων, και την ψυχική υγεία των πολιτών της χώρας.

Η αντίδραση στο τραυματικό γεγονός της οικονομικής κατάρρευσης είναι μια φυσιολογική αντίδραση του ανθρώπινου ψυχισμού που χρειάζεται όμως ιδιαίτερη γνώση, στήριξη και φροντίδα για να μπορέσει κανείς να τη διαχειριστεί.

Τα συνηθέστερα προβλήματα που παρατηρούνται είναι συμπτώματα που έχουν σχέση με αγχώδεις διαταραχές και κατάθλιψη.

Οι περισσότεροι άνθρωποι αντιδρούν με άγχος και κατάθλιψη.

Ειδικότερα οι άντρες εμφανίζουν συχνότερα τάσεις αυτοκτονικής συμπεριφοράς, αυτοτραυματισμών και εξάρτησης από το αλκοόλ.

Επίσης, η νοητική και ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών επηρεάζεται δραματικά όταν οι γονείς είναι άνεργοι και ζουν σε συνθήκες μεγάλης φτώχειας.

Οι φτωχοί είναι εκείνοι που πλήττονται άμεσα.

Επίσης, είναι πολύ ευάλωτες οι ομάδες των ανέργων, των παιδιών, των νέων, των ηλικιωμένων, των μονογονεϊκών οικογενειών, των ανθρώπων με ψυχικά νοσήματα, των μεταναστών κ.λπ.

Φαίνεται ότι οι άνδρες αντιδρούν στην κρίση με χειρότερο τρόπο απ’ ό,τι οι γυναίκες, δηλαδή συχνά αντιδρούν με αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές (αλκοολισμό, απόπειρες αυτοκτονίας, αυτοτραυματισμούς κ.λπ.). Τέλος, σημαντική επίδραση έχει η κρίση και στα άτομα που ζουν μόνα, κοινωνικά απομονωμένα.

Η πολιτεία οφείλει να στηρίξει με ειδικά προγράμματα πρωτίστως τους ανέργους και τις φτωχές οικογένειες, καθώς επίσης και τις άλλες ευπαθείς ομάδες που αναφέρονται παραπάνω.

Ειδικότερα, δε, θα πρέπει να αναπτύξει, αντί να περιορίσει, προγράμματα σχετικά με την ψυχική υγεία των πολιτών.

Είναι υψίστης σημασίας αυτές οι ομάδες να μη διασκορπιστούν αλλά να μείνουν μαζί και να στηριχθούν για να ξεπεράσουν το πρόβλημα.

Τα μέλη των οικογενειών δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αποχωριστούν μεταξύ τους. Ο κοινωνικός ιστός δεν πρέπει να καταστραφεί. Δυστυχώς όμως εκείνο που συνήθως συμβαίνει είναι ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή η καταστροφή του κοινωνικού ιστού.

Επίσης, η μέχρι τώρα εμπειρία έχει δείξει ότι τα άτομα που έχουν προσωπικότητα επαρκώς δομημένη, που δεν ζουν μόνοι τους, που δεν είναι απομονωμένοι κοινωνικά και που μπορούν να δώσουν ένα νόημα σε αυτό που τους συνέβη έχουν τη δύναμη και την ικανότητα, σε αντίθεση με άλλους, να βοηθήσουν πιο αποτελεσματικά τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους και να ξεπεράσουν τις δυσκολίες».

www.paraskevi13.com