O υπουργός Εξωτερικών Σταύρος Δήμας και ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ Matthew Nimetz στην πρόσφατη συνάντησή τους.

Σε μια εξαιρετική κριτική στο προηγούμενο κείμενο για την στρατηγική λογική της προσφυγής των Σκοπίων στο Διεθνές Δικαστήριο, ένας φίλος και συνάδελφος υποστήριξε ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε δυσμενή διαπραγματευτική θέση, σχετικά με τα Σκόπια, λόγω της οικονομικής της δυσχέρειας.

Αποτέλεσμα αυτής της ανισορροπίας είναι η ισχυρή πιθανότητα να οδηγηθούμε σε λύση της διμερούς συμφωνίας μας με τα Σκόπια, αντίθετης με τα ελληνικά συμφέροντα.

Ισχύει αυτή η πρόταση;

 

Αν και, εκ πρώτης όψεως, ο φόβος αυτός φαίνεται δικαιολογημένος, μια πιο κοντινή ματιά στην κατάσταση δείχνει ότι τα πράγματα είναι πιο σύνθετα.

Συγκεκριμένα, η οικονομική δυσχέρεια της Ελλάδας δεν οδηγεί αυτόματα σε διαπραγματευτική αδυναμία έναντι της θέσεως των Σκοπίων, καθώς υφίστανται αναγκαίοι ενδιάμεσοι παράγοντες, η συνδρομή των οποίων δεν είναι αυτονόητη.

Εν ολίγοις, δεν είναι άμεσα εμφανές ότι κάποια τρίτη δύναμη, η οποία δανείζει χρήματα στην Ελλάδα, θα υιοθετήσει τις θέσεις των Σκοπίων και θα προσπαθήσει να τις επιβάλλει, χωρίς η Ελλάδα να μπορέσει να αντιδράσει.

Για να γίνει η θέση αυτή άμεσα κατανοητή, είναι χρήσιμο να αναλύσουμε την στρατηγική λογική της κατάστασης.

Βασικό χαρακτηριστικό της στρατηγικής κατάστασης είναι ότι τα Σκόπια δεν έχουν τη δυνατότητα να επιβάλλουν μονομερώς στην Ελλάδα μια λύση.

Για αυτό, άλλωστε, η απαισιόδοξη άποψη θεωρεί ότι η ελληνική οικονομική αδυναμία είναι ευκαιρία.

Τι σημαίνει, όμως, αδυναμία; Αρχικά, δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα χρειάζεται δανεισμό από το εξωτερικό ή ότι η οικονομία της δεν είναι ανταγωνιστική.

Η Ελλάδα, άλλωστε, πάντα χρειαζόταν εξωτερικές πηγές για να χρηματοδοτήσει τις δαπάνες του προϋπολογισμού και πάντα είχε πρόβλημα με τη σχετική ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της.

Η διαφορά είναι πλέον ότι έχει υπάρξει μια αλλαγή στην κατανομή της διαπραγματευτικής ισχύος της ελληνικής εξωτερικής χρηματοδότησης.

Ενώ η Ελλάδα παλαιότερα δανείζονταν από την ελεύθερη αγορά, όπου οι αποφάσεις λαμβάνονταν από πολλούς αποκεντρωμένους παίκτες, ξαφνικά η ελληνική χρηματοδότηση προέρχεται από λίγους κρατικούς δρώντες, οι οποίοι καλούνται να λάβουν αποφάσεις με βάση κριτήρια διαφορετικά από το αναμενόμενο οικονομικό όφελος.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο φόβος είναι ότι μια από τις δυνάμεις, που χρηματοδοτούν την Ελλάδα, θα υιοθετήσει τις θέσεις των Σκοπίων, και θα εξαναγκάσει την Ελλάδα να αποδεχτεί όρους, οι οποίοι αντίκεινται στα ελληνικά εθνικά συμφέροντα.

Η στρατηγική κατάσταση, που παρουσιάστηκε στο προηγούμενο κείμενο, μπορεί να επεκταθεί ώστε να αποτελείται από τρεις παίκτες: τα Σκόπια, την Ελλάδα, και τον Δανειστή. Σε αυτό το πλαίσιο, τα Σκόπια έχουν τρεις επιλογές:

1. Ανελαστική Θέση: Μπορούν να επιμείνουν στη διεκδίκηση πλήρων δικαιωμάτων στη χρήση του όρου “Μακεδονία,” με όλες τις πολιτιστικές και ιστορικές προεκτάσεις.

Η στάση αυτή υπονοεί και μια επεκτατική πολιτική εις βάρος της Ελλάδας, η οποία εκφράζεται και με διάφορους άλλους, επίσημους ή μη, τρόπους.

2. Μετριοπαθής Θέση: Μπορούν να συμβιβαστούν με την ιστορική πραγματικότητα και τις ευαισθησίες της Ελλάδος και να περιορίσουν τη χρήση του όρου, με τρόπο που να ανταποκρίνεται καλύτερα στα ιστορικά δεδομένα.

3. Συμμετοχή σε Διεθνείς Οργανισμούς: Μπορούν να ζητήσουν τη συμμετοχή τους σε διαφόρους διεθνείς οργανισμούς.

Όπως και πριν, η Ελλάδα έχει δύο επιλογές:

1. Απαίτηση Αλλαγών: Αρχικά η Ελλάδα μπορεί να απαιτήσει να γίνουν αλλαγές στην επίσημη ονομασία των Σκοπίων και στην πολιτική στάση του γειτονικού κράτους απέναντι στην Ελλάδα.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι αυτή η στρατηγική περικλείει ένα σύνολο πιθανών ονομάτων, το οποίο μπορεί να περιέχει ή να μην περιέχει τον όρο “Μακεδονία” ή κάποιο παράγωγό του.

2. Αναγνώριση: Παράλληλα με την απαίτηση αλλαγών, και ανάλογα με την στάση των Σκοπίων, η Ελλάδα μπορεί να αναγνωρίσει (ή όχι) τα Σκόπια με όποιο όνομα προκύψει από τις διαπραγματεύσεις.

Ο Δανειστής έχει, από την πλευρά του, μια επιλογή:

1. Έγκριση Δανειοδότησης:

Ο Δανειστής μπορεί να προχωρήσει σε έγκριση του πακέτου χρηματοδότησης της Ελλάδας. Η στρατηγική αυτή μπορεί να λάβει αρκετές μορφές, ανάλογα με το τι ορίζει το νομικό καθεστώς της κάθε χώρας που συμμετέχει στο μηχανισμό στήριξης.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που εννοείται στα πλαίσια αυτού του κειμένου είναι μια εκπεφρασμένη συναίνεση της εκτελεστικής εξουσίας της εκάστοτε χώρας υπέρ της δανειοδότησης της Ελλάδος.

Αυτές οι έξι στρατηγικές παράγουν τέσσερα εφικτά και αναλυτικά ενδιαφέροντα σενάρια.

Ο Πίνακας 1 συνοψίζει αυτά τα σενάρια.

Σε αυτόν τον πίνακα, μια καταχώρηση 0 δίπλα από μια στρατηγική σημαίνει ότι δεν έχει επιλεγεί, ενώ μια καταχώρηση 1 σημαίνει ότι η στρατηγική εφαρμόζεται. Μια παύλα (-) σημαίνει είτε 0, είτε 1.

Σενάριο 1: Αυτό το σενάριο αποτελεί την καλύτερη δυνατή περίπτωση για την Ελλάδα. Σε αυτήν την περίπτωση, η Ελλάδα απαιτεί αλλαγές στην συνταγματική ονομασία της γειτονικής χώρας, η οποία τις πραγματοποιεί. Η Ελλάδα προχωρεί σε αναγνώριση των Σκοπίων με την συμφωνηθείσα ονομασία.

Η ένταξη των Σκοπίων στους διεθνείς οργανισμούς είναι αδιάφορη σε αυτό το σενάριο.

Όλοι οι Δανειστές εγκρίνουν την δανειοδότηση της Ελλάδος.

Σενάριο 2: Το δεύτερο σενάριο αποτελεί τη βέλτιστη κατάσταση για τα Σκόπια. Σε αυτό το σενάριο η Ελλάδα συμφωνεί σε απεριόριστη χρήση του όρου “Μακεδονία” από τα Σκόπια, τα οποία στη συνέχεια συμμετέχουν κανονικά σε διεθνείς οργανισμούς.

Η δανειοδότηση της Ελλάδος είναι αδιάφορη σε αυτό το σενάριο.

	Σενάριο 1	Σενάριο 2	Σενάριο 3	Σενάριο 4
Σκόπια
Ανελαστική Θέση	0	1	1	1
Μετριοπαθής Θέση	1	0	0	0
Συμμετοχή σε Διεθνείς Οργανισμούς	–	1	0	0
Ελλάδα
Απαίτηση Αλλαγών	1	0	1	1
Αναγνώριση	1	1	0	0
Δανειστής
Έγκριση Δανειοδότησης	1	–	1	0

Πίνακας 1 – Πιθανά σενάρια στρατηγικής αλληλεπίδρασης

 

Σενάριο 3: Σε αυτό το σενάριο η ανελαστική θέση της κυβέρνησης των Σκοπίων οδηγεί την Ελλάδα να αρνηθεί να αναγνωρίσει επισήμως τα Σκόπια.

Η έλλειψη πειστηρίων καλής γειτονίας εμποδίζει τα Σκόπια από την επιτυχή ένταξη σε διαφόρους διεθνείς οργανισμούς.

Η δανειοδότηση της Ελλάδος μένει ανεπηρέαστη από την πολιτική αυτή εξέλιξη.

Σενάριο 4: Το τελευταίο σενάριο είναι όμοιο με το προηγούμενο σε όλες, πλην μιας, των παραμέτρων.

Και σε αυτό το σενάριο η επιμονή των Σκοπίων στην απεριόριστη και προκλητική χρήση, εις βάρος των ελληνικών ευαισθησιών και της ιστορικής πραγματικότητας, του όρου “Μακεδονία,” οδηγεί την Ελλάδα σε άρνηση αναγνώρισης, με το όνομα της επιλογής του, του κράτους των Σκοπίων.

Η έλλειψη ενδείξεων καλής γειτονίας από τα Σκόπια εμποδίζει και πάλι την είσοδό τους σε διεθνείς οργανισμούς. Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, ένας Δανειστής αρνείται να εγκρίνει ή/και να καταβάλει τη συμμετοχή του στο διεθνή δανεισμό της Ελλάδας.

Σε αυτό το πλαίσιο, η λογική πίσω από το φόβο περί αδυναμίας της Ελλάδος είναι εμφανής.

Ο Δανειστής έχει τη δυνατότητα να απειλήσει την Ελλάδα με άρνηση έγκρισης της δανειοδότησης, αν η Ελλάδα δεν συμμορφωθεί με την ανελαστική θέση των Σκοπίων.

Με άλλα λόγια, ο Δανειστής μπορεί να απειλήσει την Ελλάδα ότι, αν αυτή επιλέξει να μεταφέρει το παίγνιο στο σενάριο 3, αυτός θα το μετακινήσει στο τέταρτο σενάριο, αλλάζοντας τη συμπεριφορά του.

Ποια είναι τα λογικά προαπαιτούμενα για τη στάση αυτή του Δανειστή;

Το σενάριο 3 είναι η παρούσα κατάσταση της στρατηγικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των Σκοπίων και της Ελλάδος. Πρώτο προαπαιτούμενο, λοιπόν, είναι ο Δανειστής να μην είναι ευχαριστημένος με το status quo, δηλαδή με το σενάριο 3.

Παράλληλα, η μετακίνηση του παιγνίου σε ένα άλλο σημείο ισορροπίας ενέχει ρίσκο και κόστος. Για παράδειγμα, η απειλή άρσης της χρηματοδότησης της Ελλάδος μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη ελληνική χρεωκοπία και, επομένως, συνέπειες δευτέρας τάξεως για ένα ευρύτερο σύνολο παικτών στο διεθνές σύστημα.

Συνεπώς, ο Δανειστής πρέπει να είναι και διατεθειμένος να καταβάλει αυτό το κόστος και να απορροφήσει το αναμενόμενο ρίσκο. Με άλλα λόγια, το όφελος της μετακίνησης από το σενάριο 3, σε κάποιο άλλο σενάριο, πρέπει να είναι μεγαλύτερο από το κόστος της μετακίνησης.

Οι ενέργειες, που πρέπει να γίνουν για να αλλάξει σενάριο το παίγνιο, διαφέρουν ανάλογα με την επιθυμητή τελική κατάσταση.

Για να μεταφερθεί το παίγνιο από το τρίτο σενάριο στο δεύτερο, είναι ανάγκη να πιεστεί η Ελλάδα να αλλάξει συμπεριφορά.

Αντιθέτως, μια μετακίνηση από το τρίτο σενάριο στο πρώτο απαιτεί την αλλαγή συμπεριφοράς της ηγεσίας των Σκοπίων.

Τρίτο προαπαιτούμενο, λοιπόν, για να πιεστεί η Ελλάδα είναι είτε ο Δανειστής να επιθυμεί οπωσδήποτε να εφαρμοστεί το δεύτερο σενάριο, είτε να θεωρεί ότι η πίεση της Ελλάδος έχει μικρότερο ρίσκο και κόστος από την πίεση των Σκοπίων.

Αυτοί οι όροι παράγουν το σύνολο συνθηκών, που είναι ικανό να δημιουργήσει πρόβλημα στην Ελλάδα:

1. Ο Δανειστής πρέπει να είναι δυσαρεστημένος με το status quo, και

2. Ο Δανειστής πρέπει να απολαμβάνει όφελος από μια διαφορετική θέση του παιγνίου που να καλύπτει το κόστος μετακίνησης από το σενάριο 3, και

3α. Ο Δανειστής πρέπει να εκτιμά ότι το κόστος και το ρίσκο εκβιασμού της Ελλάδας είναι μικρότερο από το κόστος και το ρίσκο της πίεσης της ηγεσίας των Σκοπίων ή

3β. Ο Δανειστής πρέπει να αντλεί χρησιμότητα από την πραγμάτωση του δεύτερου σεναρίου.

Η Ελλάδα μπορεί να επηρεάσει μερικώς αυτές τις συνθήκες, επηρεάζοντας τις αντιλήψεις των Δανειστών για την κατανομή του κόστους και των οφελών στα διάφορα σενάρια.

Αρχικά, η Ελλάδα μπορεί να αυξήσει το αναμενόμενο όφελος του πρώτου σεναρίου (και το αναμενόμενο κόστος του δεύτερου σεναρίου) για τους Δανειστές, οι οποίοι εκτιμούν τη μακροχρόνια σταθερότητα, υπογραμμίζοντας ότι η ανεξέλεγκτη χρήση του ονόματος “Μακεδονία” από τα Σκόπια συνοδεύεται από ρεβιζιονιστικές βλέψεις, που πιθανώς να δημιουργήσουν εντάσεις και προβλήματα στην περιοχή στο μέλλον και που σίγουρα εμποδίζουν τις ομαλές σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών.

Με άλλα λόγια, η Ελλάδα πρέπει να ενημερώσει τους Δανειστές, ότι το σενάριο 2 θα έχει μελλοντικά αρνητικές επιπτώσεις στην σταθερότητα της περιοχής.

Αντιθέτως, η ελληνική πρόταση είναι μια λογική και μετριοπαθής θέση, η οποία αποτελεί τη μοναδική εγγύηση για την σταθερότητα στην περιοχή.

Δεύτερον, η Ελλάδα μπορεί να επηρεάσει αυξητικά το αναμενόμενο ρίσκο σε περίπτωση επικράτησης του δεύτερου σεναρίου, υπογραμμίζοντας τις πιθανές επιπτώσεις μιας τέτοιας απόφασης στην ελληνική κοινή γνώμη, ειδικά σε μια περίοδο όπου αυτή πιέζεται από τις αλλαγές στο οικονομικό σύστημα, που επιβάλλει η δανειακή σύμβαση στην Ελλάδα.

Τρίτον, η Ελλάδα μπορεί να αυξήσει το αναμενόμενο ρίσκο ενός εκβιασμού της, με σκοπό τη μετακίνηση στο δεύτερο σενάριο, ξεκαθαρίζοντας ότι προτιμά να παραμείνει στο τέταρτο σενάριο, παρά να παύσει να ζητά αλλαγές στην στάση των Σκοπίων.

Το ίδιο μήνυμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε περίπτωση, που ο Δανειστής προτείνει συμμετοχή των Σκοπίων σε διεθνείς οργανισμούς με το όνομα πΓΔΜ.

Η πιο δύσκολη περίπτωση επιρροής των αντιλήψεων των Δανειστών της Ελλάδος είναι εκείνη όπου ο Δανειστής επιθυμεί έντονα τα Σκόπια να αποκτήσουν πλήρη δικαιώματα στη χρήση του όρου “Μακεδονία.”

Είναι δύσκολο, αλλά όχι απίθανο, να εντοπιστεί κάποιος λόγος, για τον οποίο κάποιο από τα κράτη-δανειστές της Ελλάδος θα είχε έντονη επιθυμία να υιοθετήσει τις μαξιμαλιστικές θέσεις των Σκοπίων.

Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι, για να επιθυμεί την επικράτηση μόνο του δεύτερου σεναρίου, ο Δανειστής πρέπει να αντλεί χρησιμότητα από το γεγονός ότι το κράτος των Σκοπίων θα χρησιμοποιεί απεριόριστα τον όρο “Μακεδονία.”

Αυτό μπορεί να συμβαίνει, για παράδειγμα, γιατί τα Σκόπια έχουν υποσχεθεί ή πραγματοποιήσει διάφορες παραχωρήσεις προς τον Δανειστή αυτόν.

Απέναντι σε αυτού του είδους τον Δανειστή, η Ελλάδα δεν έχει να παραθέσει λογικά επιχειρήματα, ώστε να ταυτίσει τις προτιμήσεις του με κάποιο θετικό για την Ελλάδα σενάριο, καθότι, εξ ορισμού, ο Δανειστής αυτός επιθυμεί την πραγμάτωση του χειρότερου, για την Ελλάδα, σεναρίου.

Η Ελλάδα μπορεί να αντιδράσει μόνο με προσπάθεια διπλωματικής απομόνωσης του κράτους αυτού, χρησιμοποιώντας τα επιχειρήματα που παρατέθηκαν πιο πάνω και προσφεύγοντας στους υπόλοιπους Δανειστές, οι οποίοι θα προτιμούσαν το ζήτημα της ένταξης των Σκοπίων να μην αποτελέσει αιτία για περαιτέρω πολιτική αστάθεια ή δημοσιονομική κρίση στην Ελλάδα.

Συμπεράσματα

Η εκμετάλλευση της ελληνικής οικονομικής αδυναμίας για την επιβολή στην Ελλάδα αρνητικών αποτελεσμάτων, σχετικά με την αντιπαράθεση με τα Σκόπια, δεν είναι αυτονόητη.

Η παραπάνω ανάλυση δείχνει ότι πρέπει να υφίστανται τουλάχιστον τρεις συγκεκριμένες συνθήκες, ώστε να υπάρξει το αναγκαίο μείγμα παραγόντων, το οποίο θα δημιουργήσει πρόβλημα για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα.

Συγκεκριμένα, για να υπάρξει πιθανότητα εκβιασμού της Ελλάδος, πρέπει να υφίσταται ένας (ή περισσότεροι) Δανειστές, οι οποίοι να επιθυμούν την ένταξη των Σκοπίων σε διεθνείς οργανισμούς με την συνταγματική τους ονομασία ή να θεωρούν το ρίσκο και το κόστος του εκβιασμού της Ελλάδας επαρκώς χαμηλά.

Παράλληλα, είναι αναγκαίο να μην υφίσταται τρίτο κράτος (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδος) που να μπορεί με λογικά επιχειρήματα, ανταλλάγματα ή/και πιέσεις να αλλάξει τη στάση αυτών των Δανειστών.

Συνεπώς, αν και η θέση της Ελλάδος θα μπορούσε να ήταν καλύτερη αν δεν χρειαζόταν άμεση χρηματοδοτική στήριξη από το εξωτερικό, στην περίπτωση της αντιπαράθεσης με τα Σκόπια, η αδυναμία αυτή δεν μεταφράζεται αυτόματα σε αρνητικά, για την Ελλάδα, αποτελέσματα.

Ευριπίδης Τσακιρίδης

strategyreports.wordpress.com