Ο ιστορικός Δημοσθένης Κούκουνας με ένα βιβλίο-ντοκουμέντο ρίχνει άπλετο φως στη σκανδαλώδη υπόθεση των γερμανικών αποζημιώσεων

Πολύς λόγος γίνεται για τα κατοχικά δάνεια και τα χρέη των Γερμανών προς την Ελλάδα.

Πολλοί μιλούν για θέματα όπως αυτό, χωρίς όμως να έχουν γνώση σε βάθος και να κατέχουν τα αντικειμενικά στοιχεία.

Όμως, τώρα υπάρχουν τα απαραίτητα στοιχεία, καθώς με ένα νέο του βιβλίο από τις εκδόσεις «Ερωδιός» της Θεσσαλονίκης που μόλις κυκλοφόρησε, με τίτλο «Η ελληνική οικονομία κατά την κατοχή και η αλήθεια για τα κατοχικά δάνεια», ο ιστορικός Δημοσθένης Κούκουνας ρίχνει άπλετο φως στην υπόθεση.

Μιλήσαμε μαζί του και μας έδωσε μια γεύση για τα δεδομένα της εποχής, καθώς εμείς οι νεότεροι δεν την ζήσαμε.

 

 

 Ένα νέο βιβλίο για την Κατοχή και την οικονομία της περιόδου.

Έχουν προκύψει νέα στοιχεία και αν ναι, μπορείτε να μας δώσετε μια πρώτη εικόνα;

Πράγματι, νομίζω πως με το βιβλίο αυτό έρχονται στη δημοσιότητα πολλά πρόσθετα στοιχεία για την οικονομική ζωή στην κατεχόμενη Ελλάδα. Έχουν μεσολαβήσει πολλές δεκαετίες και πολλά έντονα ιστορικά γεγονότα, που απομάκρυναν από τη μνήμη μας εκείνα τα κρίσιμα χρόνια.

Για καλό ή για κακό.

Ωστόσο, στην κοινή συνείδηση έμειναν βιώματα και τραυματικές εμπειρίες και ίσως, όχι αδικαιολόγητα, η ιστορική έρευνα δυσχεράνθηκε ακριβώς απ’ αυτό. Δεν πολυθέλουμε να σκαλίζουμε αυτά τα χρόνια, για να μην έρχονται στην επιφάνεια όσα απίστευτα περάσαμε ως λαός τότε.

Και όπως ξέρετε, δεν είναι μόνον η στέρηση, η πείνα ή η μιζέρια.

Παράλληλα επιχειρήθηκε η εκμετάλλευση της ανθρώπινης δυστυχίας από τις μέχρι τότε περιθωριακές μειοψηφίες, ενώ στρεβλώθηκε το πολιτικό πλαίσιο στην κοινωνία μας και αναπαράχθηκε ένας νέος εσωτερικός διχασμός. Και η αλήθεια είναι πως κάποια κέντρα με προφανή ιδιοτέλεια επέτυχαν να επωφεληθούν στα χρόνια αυτά που μεσολάβησαν.

Φυσικά, οιοσδήποτε νηφάλιος παρατηρητής σταθεί ανεπηρέαστα στα οικονομικά γεγονότα της εποχής εκείνης, στα χρόνια της ξενικής κατοχής, έχει πολλά να επισημάνει.

Το σημαντικότερο που προκύπτει με την αξιοποίηση των νέων στοιχείων, είναι ότι η (ούτως ή άλλως πτωχή) Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε από τους κατακτητές για να …χρηματοδοτήσει την πολεμική προσπάθειά τους στη Βόρειο Αφρική!

Αυτό επέφερε την πλήρη δημοσιονομική κατάρρευση της χώρας και την ολοκληρωτική καταλήστευση της ελάχιστης λόγω των πολεμικών γεγονότων αγροτικής παραγωγής της, ενώ ο άκρατος πληθωρισμός συνδυάστηκε με έλλειψη τροφίμων, δυσανάλογη και συνεχώς αυξανόμενη ύψωση του τιμάριθμου και περαιτέρω τραγική αποδυνάμωση των εσόδων του ελληνικού δημοσίου.

Το κατοχικό κράτος είχε να αντιμετωπίσει όχι μόνο τον αδίστακτο κατακτητή που απομυζούσε τα πάντα, αλλά και την έλλειψη πόρων για να λειτουργήσει στοιχειωδώς.

Έτσι επανέφερε τον παλαιό θεσμό της φορολόγησης σε είδος, την ιστορικά γνωστή ως «δεκάτη», στοχεύοντας και οργανώνοντας το παρακράτημα μέρους της αγροτικής εσοδείας.
Κανείς τότε δεν μπορούσε να φανταστεί τι θα ακολουθούσε, όταν πήγαινε ο τοπικός δημόσιος ταμίας για να εισπράξει σε είδος τον οφειλόμενο φόρο. Ο αγρότης ήταν μοιραίο να αντιδράσει, προσπαθώντας να διαφυλάξει τις αποθήκες του.

Ξαφνικά εμφανίστηκαν οι πρώτες αντάρτικες ομάδες που δυσκόλευαν στην ύπαιθρο τις κινήσεις των κρατικών συνεργείων για την είσπραξη της «δεκάτης».

Και όταν αυτές οι αντάρτικες ομάδες επιβλήθηκαν στις απομακρυσμένες περιοχές, οι ίδιες άρχισαν να παρακρατούν για λογαριασμό τους μέρος της αγροτικής παραγωγής.

Άλλοι έδιναν για την «προστασία» που τους παρεχόταν, άλλοι δεν έδιναν.

Από εκεί και πέρα μπορεί εύκολα κανείς να φανταστεί τι ακολούθησε και πώς φτάσαμε σε εμφύλιες συγκρούσεις, που αρχικά δεν είχαν ιδεολογικό περικάλυμμα. Συγκρούσεις που εξελίχθηκαν με μορφή βεντέτας…

Πολύς λόγος γίνεται για τα κατοχικά δάνεια και τις αποζημιώσεις.

Ποια είναι επιγραμματικά η αλήθεια;

Πόσα μας χρωστούν οι Γερμανοί και γιατί δεν ζητήθηκαν ποτέ; Τι ήταν αυτό που απέτρεψε τις ελληνικές κυβερνήσεις από το να κυνηγήσουν το θέμα;

Διά της βίας και ετσιθελικά, παρά το διεθνές δίκαιο οπωσδήποτε, εξαντλήθηκε από τον κατακτητή κάθε ικμάδα της ελληνικής οικονομίας. Τίποτα δεν αφέθηκε στον ελληνικό λαό. Αλλά οι κατακτητές, όλως περιέργως, είχαν την ευθύτητα, εν μέρει οφειλόμενη στον παροιμιώδη σχολαστικισμό τους, να δίνουν αποδείξεις για όσα έπαιρναν από το δημόσιο ταμείο.

Βάσει της πρώτης συμφωνίας του Μαρτίου 1942, δέχθηκαν οι Γερμανοί και οι Ιταλοί κατακτητές ότι τα ποσά που απαιτούσαν και έπαιρναν, πέραν των εξόδων κατοχής, θα επιστρέφονταν στην Ελλάδα με τη λήξη του πολέμου.

Δέχθηκαν ακόμη ότι τα ποσά αυτά θα ήταν αποτιμαριθμοποιημένα κατά την εξόφλησή τους.

Όταν λοιπόν έληξε ο πόλεμος, αυτός ο χρόνος λογίζεται κατά τη σύγκληση του Συνεδρίου Ειρήνης το 1946, το σύνολο της οφειλής ανερχόταν σε εκατό δισεκατομμύρια σημερινά ευρώ, όσον αφορά τη Γερμανία (η άλλη συμβαλλόμενη, η Ιταλία, έχει ήδη εξοφλήσει την υποχρέωσή της προς την Ελλάδα μεταπολεμικά).

Με ένα χαμηλό επιτόκιο 2,5%, το ποσόν αυτό της γερμανικής οφειλής φτάνει στα 510 δισεκατομμύρια το 2012.

Πάντως δεν είναι απολύτως ακριβές ότι η Ελλάδα δεν ζήτησε ποτέ την εξόφλησή τους, πλην όμως κάθε φορά που έθετε το ζήτημα η απάντηση συνδεόταν με την επίκληση διαφόρων προσχημάτων.

Μέχρι το 1990 γινόταν λόγος ότι η οφειλή θα τακτοποιηθεί μόλις ενοποιηθεί το γερμανικό έθνος και υπογράψει η ενιαία Γερμανία την τελική συνθήκη ειρήνης, που μέχρι τότε δεν είχε υπογραφεί. Έπειτα απ’ αυτό, προβάλλεται το επιχείρημα ότι τα χρήματα έχουν δοθεί κατά περιόδους από τη Δυτική Γερμανία.

Αυτό είναι ψευδές και παντελώς αστήρικτο.

Η αλήθεια είναι ότι μέχρι τώρα υπήρξε μια ενδοτικότητα της ελληνικής πλευράς, καθώς οι εκάστοτε πολιτικοί ηγέτες, αν δεν τηρούσαν σιωπή για λόγους ιδιοτέλειας ή πρόσκαιρων σκοπιμοτήτων, αρκούνταν σε αναζήτηση ανταλλαγμάτων υποπολλαπλάσιας αξίας, όπως π.χ. η γερμανική σύμπλευση σ’ ένα ελληνικό οικονομικό αίτημα προς διεθνή όργανα ή ευνοϊκά δάνεια.

Αυτό που έχει μεγάλη αξία να υπογραμμισθεί είναι ότι η ελληνική απαίτηση ούτε έχει ικανοποιηθεί, ούτε τέτοιου είδους οφειλές με μορφή διακρατικής δανειακής σύμβασης παραγράφονται ποτέ. Με τα σημερινά δεδομένα, αντιλαμβάνεσθε ότι η εξόφληση αυτής της γερμανικής οφειλής θα μηδένιζε το εξωτερικό χρέος, που μας οδήγησε στη χρεοκοπία, και θα απέμενε ένα μεγάλο ποσόν για να χρησιμοποιηθεί ως κεφάλαιο για την ανάπτυξη της χώρας μας.

Είναι σαφώς θέμα αποφασιστικότητας για την ελληνική πολιτική ηγεσία να επιτύχει την είσπραξη των κατοχικών δανείων.

Ποια ήταν τα αίτια για τον ξέφρενο πληθωρισμό της κατοχής;

Όπως σας είπα και νωρίτερα, το κύριο αίτιο είναι οι ασύστολες αφαιμάξεις από τους κατακτητές, πολύ πολλαπλάσιες από τα προβλεπόμενα από το διεθνές δίκαιο έξοδα κατοχής. Δεν υπάρχει αμφιβολία γι’ αυτό.

Οι κατακτητές ευθύνονται απολύτως, ενώ οι ίδιοι το αναγνώρισαν με τη συμφωνία του Μαρτίου 1942 και των τροποποιήσεων που ακολούθησαν ενόσω διαρκούσε η κατοχική περίοδος. Επιπρόσθετα, είναι χαρακτηριστικό ότι, ακριβώς λόγω του αυξανόμενου πληθωρισμού, αναγνώρισαν την τιμαριθμική βάση.

Για πολλά χρόνια, πολλοί απέφευγαν να μιλήσουν για τα όσα έγιναν στην Κατοχή. Βρήκατε διαχρονικά στη διάρκεια της έρευνάς σας, κλειστές πόρτες και κλειστά στόματα;

Δεν μπορώ να μιλήσω με βεβαιότητα ότι η άγνοια που βασίλευε μέχρι τώρα για τα κατοχικά δάνεια είναι μέρος μιας συνωμοσίας από ελληνικής πλευράς. Θα έλεγα ότι πρόκειται για μια αδιαφορία του κρατικού παράγοντα, οφειλόμενη σε άγνοια και ιδίως σε ανευθυνότητα.
Να σας πω ένα χαρακτηριστικό γεγονός. Το 1995 ένας συνάδελφος δημοσιογράφος, ο φίλος Μιχάλης Κατσίγερας, είχε δημοσιεύσει στην εφημερίδα του, στην «Καθημερινή», ένα σύντομο αλλά εμπεριστατωμένο άρθρο για τα κατοχικά δάνεια.

Στο τέλος του άρθρου είχε μια μικρή σημείωση, με την οποία με ευχαριστούσε που χρησιμοποίησε έγγραφα από το αρχείο μου. Την επομένη του δημοσιεύματος δέχθηκα ένα τηλεφώνημα από έναν Έλληνα διπλωμάτη, που τότε ήταν προϊστάμενος της αρμόδιας υπηρεσίας του υπουργείου Εξωτερικών.

Μου ζήτησε να τον συνδράμω, παραχωρώντας στην υπηρεσία του έγγραφα σχετικά με τη διεκδίκηση των κατοχικών δανείων.

Όπως είναι ευνόητο, δεν είχα καμιά αντίρρηση να δώσω όσα χρειαζόταν, αν και φυσικά εξεπλάγην που μια τόσο αρμόδια κρατική υπηρεσία δεν είχε ΟΥΤΕ ΕΝΑ έγγραφο στον αντίστοιχο φάκελο, όπως ξεκάθαρα μου είπε εκείνος ο διπλωμάτης.

Η υπηρεσία είχε ΚΕΝΟ ΦΑΚΕΛΟ! Πώς θέλετε να το εξηγήσουμε; Αδιαφορία, ανευθυνότητα ή μήπως κάποιο αόρατο χέρι τον είχε αδειάσει;

Το κωμικοτραγικό της υπόθεσης είναι ότι από το 1995 έχουν περάσει 17 χρόνια μέχρι τώρα που εκδόθηκε το βιβλίο μου και ΚΑΝΕΝΑΣ από το υπουργείο Εξωτερικών δεν με επισκέφτηκε για να πάρει τα έγγραφα που είχαν ζητηθεί.
Αλλά θα σας πω και κάτι άλλο. Πριν πολλά χρόνια με είχε επισκεφθεί ο γνωστός ιστορικός, ο καθηγητής Χάγκεν Φλάισερ.

Μου αφηγήθηκε πώς περιήλθε στα χέρια του ένα σημαντικότατο έγγραφο, που είναι το πλέον αυθεντικό για την υπόσταση των κατοχικών δανείων.

Απ’ ό,τι κατάλαβα τότε το έγγραφο εκείνο, πριν φτάσει τυχαία στα χέρια του, είχε βρεθεί κυριολεκτικά στα «προς πολτοποίηση» ενός ελληνικού υπουργείου!

Αν τώρα έχετε την περιέργεια να μάθετε τι ήταν αυτό, θα σας πω.

Την ημέρα που αποχωρούσαν τα γερμανικά στρατεύματα από την Ελλάδα, στις 12 Οκτωβρίου 1944, ο τελευταίος πολιτικός αξιωματούχος του κατακτητή, ο Γερμανός επιτετραμμένος φον Γκραίβενιτς, επισκέφτηκε για να τον αποχαιρετίσει τον τελευταίο κατοχικό πρωθυπουργό, τον αείμνηστο Ιωάννη Ράλλη, και του επέδωσε αυτό το επίσημο έγγραφο.

Σ’ αυτό αναφερόταν το ύψος της γερμανικής οφειλής λόγω των κατοχικών δανείων, φυσικά σε χιτλερικά ράιχσμαρκ.

Ήταν η απόλυτη παραδοχή της οφειλής.

Ο Ράλλης το πήρε και χωρίς δεύτερη σκέψη, ούτε καν για να το έχει να το επικαλεστεί κατά τη δίκη του, το ενέταξε στο πρωθυπουργικό αρχείο.

Όλα αυτά μόλις λίγες ώρες πριν από την αποχώρησή του και την αναμενόμενη σύλληψή του.

Το τι έπραξαν οι επόμενοι πρωθυπουργοί, που είχαν νομιμοποίηση και δημοκρατικό κύρος, κρίνεται από την ιστορία…

Έχετε ερευνήσει σε ελληνικά, βρετανικά και γερμανικά αρχεία και ασχοληθήκατε με το θέμα των οικονομικών δωσίλογων. Υπάρχουν σκελετοί στα ντουλάπια κάποιων εν Ελλάδι;

Ασφαλώς, υπάρχουν.

Γιατί να το κρύψομεν άλλωστε;

Την ώρα που αγωνίζεσαι και κυριολεκτικά αυτοθυσιάζεσαι για να αναζητήσεις την ιστορική αλήθεια, όντως πολλές φορές προσκρούεις σε ισχυρά τείχη σιωπής ή, όταν αποτολμάς να την αποκαλύψεις, επικρίνεσαι που δήθεν έθιξες πρόσωπα, τα οποία όμως είχαν επονείδιστη συμπεριφορά.

Οπωσδήποτε δε, όταν έχεις να κάνεις με τέτοιες κατηγορίες, όπως οι μαυραγορίτες και οι συνειδητοί προδότες, στις τάξεις των οποίων υπάρχει εκ προοιμίου έλλειμμα ηθικής και περίσσευμα ιδιοτέλειας, το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο.
Στην περίπτωσή μου, όμως, ύστερα από σαράντα χρόνια ιστορικής έρευνας, στο διάστημα των οποίων αντιμετώπισα με πείσμα οποιονδήποτε θέλησε να με αποθαρρύνει να εκφράσω τις πεποιθήσεις και τα συμπεράσματά μου ή επεχείρησε να αλλοιώσει την ουσία τους, νομίζω πως τώρα το δικό μου καθήκον είναι να τους αγνοήσω όλους αυτούς και να γράψω την αλήθεια.

Επαφίεμαι στον αναγνώστη να κρίνει το αποτέλεσμα και κυρίως τις προθέσεις μου.

Και, τέλος, σε ό,τι αφορά τα κατοχικά δάνεια, εύχομαι με όλη μου την καρδιά να βρεθούν Έλληνες πολιτικοί ικανοί να απαιτήσουν την άμεση εξόφλησή τους. Δεν χρειάζεται παρά μόνον αίσθημα ευθύνης, θέληση και αποφασιστικότητα. Δεν μπορεί, κάποιοι θα βρεθούν…

Στον Νίκο Χιδίρογλου

www.elora.gr