Μια σύντομη αναδρομή σε κρίσεις χρέους του πρόσφατου παρελθόντος μπορεί να προσφέρει σημαντικά διδάγματα. Κυρίως ποια λάθη πρέπει να αποφεύγονται και πώς μπορεί μια χώρα να σταθεί και πάλι στα πόδια της

Το γερμανικό παράδειγμα: το 1952 το εξωτερικό χρέος της ανερχόταν στα 30 δις γερμανικά μάρκα. Εάν οι 70 τότε πιστωτές της Γερμανίας επέμεναν σε μια σκληρή πολιτική λιτότητας και πλήρη αποπληρωμή των δανείων, τότε πιθανότατα το γερμανικό οικονομικό θαύμα δεν θα είχε συντελεστεί ποτέ.

Αντ΄ αυτού όλες οι εμπλεκόμενες χώρες συμφώνησαν το 1953 στο Λονδίνο σε όρους που επέτρεπαν στην δυτικογερμανική οικονομία να ανασάνει και να αναπτυχθεί. Το μισό χρέος διεγράφη, για ένα μέρος ορίστηκε μηδενικό επιτόκιο ενώ το υπόλοιπο αναδιαρθρώθηκε σε μακροπρόθεσμη βάση. Η συμφωνία έθεσε τα θεμέλια για την εξέλιξη της Γερμανίας σε εξαγωγική δύναμη, λέει ο Γιούργκεν Κάιζερ από το erlassjahr.de, μια πρωτοβουλία για τη διαγραφή του χρέους αναπτυσσόμενων χωρών:

«Μια σημαντική ποιοτική διάσταση ήταν η συμφωνία των πιστωτών και της γερμανικής πλευράς ότι σε καμία περίπτωση η Γερμανία δεν θα αποπλήρωνε τα δάνειά της από τα αποθεματικά της, αλλά μόνον από τα τρέχοντα πλεονάσματα. Εάν εφαρμοζόταν αυτό τώρα και στην Ελλάδα και λέγαμε ότι οι Γερμανοί θα πάρουν χρήματα εάν επιτρέψουν ένα ελληνικό εμπορικό πλεόνασμα, τότε οι Έλληνες θα έπρεπε να κάνουν πολλές εξαγωγές και να φιλοξενήσουν πολλούς γερμανούς τουρίστες, μέχρι να αποπληρώσουν αυτά τα καταραμένα τανκς».

Το Κλαμπ του Παρισιού

Η Ελλάδα αγόραζε για μεγάλο διάστημα όπλα αξίας πολλών δις από τη Γερμανία, λέει ο ειδικός τονίζοντας ότι πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως στην Αφρική, έκαναν το ίδιο. Για μεγάλο διάστημα αγόραζαν όπλα από τις βιομηχανικές χώρες και χρηματοδοτούσαν έργα υποδομής, παίρνοντας δάνεια δισεκατομμυρίων. Όταν δεν μπορούσαν πλέον να αντεπεξέλθουν, απέμενε η κλήση ενός συγκεκριμένου τηλεφωνικού αριθμού: «Όταν έχω πρόβλημα χρέους, υπάρχει ένας τηλεφωνικός αριθμός στο Παρίσι, στο υπουργείο Οικονομικών, όπου βρίσκεται η γραμματεία του Κλαμπ του Παρισιού. Σε αυτούς πρέπει να πω ότι έχω πρόβλημα. Και αυτοί μου εξηγούν τι πρέπει να γίνει».

Από το 1956 έχουν υπογραφεί στο Κλαμπ του Παρισιού περισσότερες από 400 συμφωνίες αναδιάρθρωσης για 85 χώρες. Οι ευνοϊκοί όροι που είχε αποσπάσει η Γερμανία το 1953, ήταν όμως για τις περισσότερες άπιαστο όνειρο. Για μεγάλο διάστημα οι πιστωτές επέμεναν στην πλήρη αποπληρωμή των δανείων. Μόλις στα τέλη της δεκαετίας του 1980 άρχισε να διαφαίνεται η προθυμία για μερική διαγραφή του χρέους. Από το 2000 υπήρξε και πλήρης διαγραφή του εξωτερικού χρέους για εξαιρετικά φτωχές χώρες.

Η απουσία πτωχευτικού δικαίου

Θεσμοί όπως το ΔΝΤ ή η Παγκόσμια Τράπεζα σε ρόλο πιστωτή, ελεγκτή, αλλά και δικαστή
Οι περισσότερες από τις συμφωνίες που έχουν υπογραφεί τα τελευταία 50 χρόνια προέβλεπαν σκληρές περικοπές, οδηγώντας συχνά τις υπερχρεωμένες χώρες στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Ήταν ένα τεράστιο λάθος, λέει ο Γιούργκεν Τσάτλερ από το γερμανικό υπ. Οικονομικής Συνεργασίας: «Το μεγαλύτερο λάθος ήταν ότι δεν δίνονταν η δέουσα σημασία στη σταθεροποίηση της οικονομίας και στην παραγωγή, ιδιαίτερα στην ασιατική κρίση».

Πτωχευτικό δίκαιο για κράτη δεν υπάρχει σήμερα και συνεπώς δεν υπάρχει και ένα ουδέτερο όργανο που να διαχειρίζεται τέτοιες υποθέσεις. Έτσι οι υπερχρεωμένες χώρες έχουν συνήθως τεράστιες δυσκολίες στην προσπάθειά τους να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους. Στην άλλη πλευρά –είτε αυτή λέγεται Κλαμπ του Παρισιού ή Τρόικα- κάθονται πάντα θεσμοί όπως το ΔΝΤ ή η Παγκόσμια Τράπεζα που αναλαμβάνουν πολλούς και διαφορετικούς ρόλους, τόσο του πιστωτή και του ελεγκτή, όσο και του δικαστή:

«Αυτό θα ήταν αδιανόητο σε ένα κράτος δικαίου», λέει ο κ. Κάιζερ. Γιατί σε ένα κράτος δικαίου υπάρχουν νόμοι και ανεξάρτητα όργανα, όπως εξειδικευμένα δικαστήρια, τα οποία ασχολούνται με τέτοιες υποθέσεις και λαμβάνουν μετά τις αποφάσεις τους». Γι΄ αυτό και ο ίδιος θεωρεί επιτακτική την ανάγκη σύνταξης πτωχευτικού δικαίου για κράτη. πηγη