Ο σουηδικός στρατός, ενόσω αναβάθμιζε συνεχώς τα Centurion (Strv 101/102/104/105) και S-tank (Strv 103), αποφάσισε στις αρχές του ’80 να προχωρήσει σε μια νέα σχεδίαση, ταυτόχρονα με την σχεδίαση ενός ΤΟΜΑ, ύστερα από επιμονή του Επιθεωρητή ΤΘ Σχη Björn Zickerman, αλλά και του ΓΕΣ γενικά. Το πλάνο απόκτησης ήταν ανοιχτό τόσο σε εξωτικές ή συμβατικές σχεδιάσεις αρμάτων από σουηδικές εταιρίες, όσο και σε κατασκευή -με άδεια- ενός ξένου άρματος στα πρότυπα του Centurion.
Ο Σχης Sture Ärlebäck ανέλαβε αρχές του ’80, ως διευθυντής της υποδιεύθυνσης Οχημάτων της Διεύθυνσης Διαχείρισης Υλικών του ΥΠΑΜ και από τις αρχές του ’90 ως διευθυντής της ίδιας της διεύθυνσης, όλο το πρόγραμμα σε συνδυασμό με το Τεχνικό και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Στρατού.
Το πρόγραμμα ονομάστηκε «Άρμα Μάχης 2000» (Strv-2000). Αν και ήταν γενική ονομασία για όλες τις λύσεις, το όνομα σύντομα έγινε συνώνυμο μιας εγχώριας κατασκευής. Το project ήταν προγραμματισμένο να παρουσιαστεί στην Λευκή Βίβλο του 1991, όπου και θα ανακοινώνονταν η τελική απόφαση.
Από ιδιωτικές εταιρίες ευθύνη ανέλαβε η HB DDevelopment Ltd, μια εταιρία προϊόν των AB Bofors and Ltd HÄgglunds&sons.
strv103c
Από τον προηγούμενο διαγωνισμό – όπου προέκυψε το Strv103 – είχαν τεθεί αρκετά στάνταρ, όπως η προστασία θώρακα που έδινε ένα άρμα άνω των 45 τόνων, το κόστος, η εγχώρια βιομηχανική υποδομή και η λύση ενός πυροβόλου πάνω στο σασί. Πάνω σε αυτά έφτιαξαν κάποια πρότυπα τα οποία θα διαγωνίζονταν τις ξένες σχεδιάσεις. Αυτά θα προχωρούσαν αρχικά από το στάδιο των πειραμάτων διαφόρων απαρτίων, σε σύνολα μερών concept σχεδιάσεων και τελικά σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα. Πρωτεύοντα ρόλο θα είχε η προστασία του πληρώματος (είτε με θώρακα είτε με άλλη λύση όπως στο Strv103), μετά το πυροβόλο, μετά η διοίκηση-διαχείριση, και τέλος η κινητικότητα.
Πάνω στα μειονεκτήματα του Strv103 η Δ/ΤΘ έθεσε τρεις απαιτήσεις: βολή κύριου οπλισμού σε 360 μοίρες εν κινήσει, σύστημα παρατήρησης και βολής στο ψηλότερο δυνατό σημείο και επιβίωση του πληρώματος από απευθείας βολή στο διαμέρισμα αποθήκευσης πυρομαχικών. Επίσης πρόσθεσε δύο σουηδικά χαρακτηριστικά: την ελλιπή τεχνική κατάρτιση και παρεχόμενη εκπαίδευση των εφέδρων -το άρμα πρέπει να είναι εύκολο σε χρήση και επισκευές- και δεύτερον το άρμα να περνάει τον περισσότερο καιρό αποθηκευμένο στις αποθήκες/σπηλιές της εφεδρείας με ελάχιστες απαιτήσεις συντηρήσεως.
Το Σεπτέμβρη του 1985 η βιομηχανία παρέδωσε τρία προσχέδια:
-
ένα παραδοσιακό άρμα με πλήρωμα 4 ατόμων,
-
ένα άρμα παρόμοιο με το Strv103 και τρία άτομα πλήρωμα,
-
και ένα άρμα σαν το Strv103 αλλά με το πυροβόλο μόνο του σε πυργίσκο εκτός του σκάφους με 3 άτομα πλήρωμα.
Εχθρική Απειλή
Τα τρία αυτά σχέδια θα περνούσαν από δοκιμασίες που θα προσομοίωναν εχθρικές απειλές έπειτα από διαταγή του Α/ΓΕΕΘΑ το 1986. Για να καλυφθούν οι τελευταίες και όλα τα πιθανά σενάρια φτιάχτηκε από το Γενικό Επιτελείο μια επιτροπή, έχοντας αρχικά στο πλάνο το νέο σοβιετικό άρμα Τ-80 ως πρότυπο εχθρικής απεικόνισης.
Η επιτροπή προχώρησε παρακάτω βγάζοντας σενάρια από πιθανά μελλοντικά σοβιετικά άρματα, ανώτερα του Τ-80, και σε συνθήκες όπου οι σουηδικές δυνάμεις θα αμύνονταν έναντι επιθέσεων κορεσμού του Κόκκινου Στρατού. Στα άρματα αυτά έλαβαν υπόψη και τις νέες τεχνολογίες κατασκευής θώρακα σύνθετων υλικών (fiberglass/χάλυβας/άμμος χαλαζία σε στρώσεις ήδη ενσωματωμένες στα Τ-64/Τ-72) αλλά και την προσθήκη πλακιδίων ενεργής θωράκισης (πλάκα/εκρηκτικό/πλάκα, λάφυρα από την ισραηλινή εισβολή στον Λίβανο λίγα χρόνια πριν).
Έβγαλαν το συμπέρασμα ότι τα νέα πιθανά σοβιετικά άρματα θα είχαν μια άκρως αποτελεσματική θωράκιση, η οποία θα “τερμάτιζε” το τρίο ισχύος, πυρός και ευκινησίας – παραδοσιακά τα μεγάλα σοβιετικά ατού. Μελετώντας τα ισραηλινά πλακίδια αλλά και τα σοβιετικά, τα οποία ήταν κατασκευασμένα με άλλο τρόπο και υλικά, έβγαλαν συμπεράσματα σχετικά για την ανάγκη διάτρησης με κινητικά ή εκρηκτικά βλήματα. Τα τελευταία ειδικά, σε υπηρεσία στο σουηδικό στρατό, ήταν άκρως αναποτελεσματικά -η ικανότητα διάτρησης μειώνονταν πάνω από 90% αν χτυπούσαν πλακίδιο. Έτσι η επιτροπή επέβαλε την σχεδίαση νέου πυρομαχικού το οποίο θα μπορούσε να περάσει τα πλακίδια αλλά και την σοβιετική σύνθετη θωράκιση τύπου Kontakt-5 που έβγαινε τότε σε παραγωγή.
Το 1989 τα πράγματα έγιναν ακόμη χειρότερα, καθώς η ΕΣΣΔ έβγαλε σε κοινή θέα, στην παρέλαση του Μαΐου στη Μόσχα, το νέο Τ-80U με νέο τύπο θώρακα διάκενης + σύνθετης θωράκισης, νέα πλακίδια αλλά και νέο τρόπο δεσίματος-πλέξης μεταξύ τους. Το ΤΧ αντέγραψε τον θώρακα και τα ΤΘ δοκίμασαν πλειάδα βλημάτων των 105χλς πάνω του: όχι μόνο τα εκρηκτικά βλήματα ήταν πρακτικά άχρηστα αλλά και τα κινητικά είχαν σοβαρό πρόβλημα. Πάνω σε αυτές τις δοκιμές το ΤΧ ανακάλυψε ότι μπορούσε να βελτιώσει την δοκιμαστική θωράκιση προς όφελος του σουηδικού άρματος προσθέτοντας στα κενά πολυουρεθάνη και κεραμικά υλικά. Η επιτροπή βοήθησε το ΤΧ να την δοκιμάσει αλλά τόνισε ότι μια τέτοια θωράκιση δεν είναι δυνατό να μπει παντού, αλλά μόνο στο 50% περίπου ενός συμβατικού άρματος λόγω της ισχύος των εκρηκτικών πλακιδίων, καθώς σε μια έκρηξη θα μπορούσαν να βλάψουν το ίδιο το άρμα.
Σε αυτή τη θωράκιση θα δοκίμαζαν αντίγραφα του νέου βλήματος APDSBM22/23 των 125χλς το οποίο θεωρητικά κατάφερνε διάτρηση 500χλς χάλυβα RHAστα 1000 μέτρα και 380χλς στα 2 χιλιόμετρα και ήταν σε υπηρεσία από το ’79. Η επιτροπή τόνισε πάλι ότι το βλήμα σύντομα θα βελτιωνόταν με άγνωστα υλικά (πιθανόν πυρίτιο) και ότι ήταν θανάσιμο ήδη στα εκσυγχρονισμένα Strv 103/104.
Συνολικά με αυτές τις δοκιμές και τις μελέτες οι Σουηδοί κατέληξαν σε αρκετά συμπεράσματα και το Άρμα 2000 θα έπρεπε να τα ενσωματώσει.
Οπλισμός
Αρχικά επιλέχθηκε ένα εγχώριο λειόκανο πυροβόλο 120χλς υψηλής πίεσης στα πρότυπα του Leopard2. Οι Σουηδοί – όπως οι Νατοϊκοί τότε – πίστευαν ότι το διαμέτρημα δεν θα ήταν αρκετό για το μέλλον. Ένα πρότυπο των 140χλς θα έμπαινε σε δοκιμές οι οποίες θα έδειχναν ότι είχε τουλάχιστον 30% περισσότερο διατρητική ικανότητα από αυτό των 120. Άλλες δοκιμές έγιναν σε νέα προωθητικά γεμίσματα των βλημάτων των 120, ενώ δοκιμάστηκαν και εξωτικές λύσεις: σε εργαστήρια των σουηδικών πανεπιστημίων, αλλά και του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Στρατού, διαπίστωσαν ότι ο ηλεκτρομαγνητισμός και η ηλεκτρο-θερμοχημική ενέργεια έδιναν υψηλές τελικές ταχύτητες, αλλά η περίοδος ωρίμανσης της τεχνολογίας ήταν εκτός προδιαγραφών.
Το διαμέτρημα των 140χλς ήταν τελικά η λύση γιατί η αρχική προδιαγραφή για εγχώριο βλήμα με θεμιτή διάτρηση 800χλς χάλυβα δεν ήταν ικανή από το διαμέτρημα των 120χλς. Το πρόβλημα ήταν τα πυρομαχικά των 140 τα οποία ήταν ογκώδη και αναγκαστικά σε μικρό αριθμό επί του σκάφους. Για την οικονομία των βλημάτων γεννήθηκε η ιδέα ενός παράλληλου αυτόματου πυροβόλου των 40χλς για όλους τους άλλους στόχους, στα πρότυπα του ΑΜΧ-30.
Προστασία
Τα πρότυπα στην προστασία του πληρώματος έπρεπε να τηρούν δύο προϋποθέσεις: προστασία από άμεσο πλήγμα, και προστασία από τα αποτελέσματα του πλήγματος (πυρκαγιά). Σε αυτά προστέθηκε η ανάγκη προστασίας από τα μέσα έρευνας του εχθρού – ραντάρ και IR, αλλά και η ανάγκη δύο απειλών από μη πυρομαχικά αρμάτων: νάρκες και αντιαρματικά πυρομαχικά κρούσης οροφής (στα τελευταία προστέθηκε και κεφαλή FAE). Η θωράκιση έπρεπε να αντέχει όλα τα αναφερόμενα πλήγματα αλλά και να είναι ελαφριά, τόσο όσο για μπορεί να κινηθεί με αξιοπρέπεια το άρμα.
Βάση των πειραμάτων που είχαν ήδη κάνει, δοκίμασαν σύνθετη-διάκενη θωράκιση μαζί με πλακίδια ενεργής θωράκισης, τόσο σε οριζόντια όσο και κάθετα πλήγματα. Η θωράκιση ήταν ικανή να σταματήσει χημικά πυρομαχικά και να σταματήσει ή να αποκλίνει κινητικά βλήματα εν μέρει.
Μια σκέψη ήταν το άρμα να κατασκευαστεί κυρίως από κεραμικά υλικά για μείωση βάρους. Αν και δοκιμάστηκαν για δύο έτη διάφορα υλικά [Al2O3 (aluminumoxide), B4C (borkarbid), TiB2 (titanborid)] από το σύνολο της σουηδικής βιομηχανίας το ινστιτούτο ερευνών κατέληξε ότι κανένα δεν αποτελούσε παρά μια μέτρια αντικατάσταση του χάλυβα. Εμπνευσμένοι από το νεότατο Μ1Α1 πρόσθεσαν DU ανάμεσα στα κεραμικά. Η προστασία ενισχύθηκε, αλλά αυξήθηκε το βάρος εκτός προδιαγραφών.
Μεγάλη σημασία δόθηκε στην προστασία του πληρώματος από πυρκαγιά και έκρηξη στην αποθήκη πυρομαχικών. Η λύση ήταν ίδια με τα δυτικά Leopard 2 και Μ1, ξεχωριστή θέση από το πλήρωμα, με τοιχώματα που θα εκτονώνονται προς τα έξω, μαζί με ένα υπερσύγχρονο σύστημα κατάσβεσης.
Κινητικότητα
Εν αντιθέσει με παλαιότερες σχεδιάσεις δεν ζητήθηκε ικανότητα κίνησης στις χιονισμένες περιοχές του βορρά. Για να δουν όμως τα όρια που θα μπορούσαν να πιάσουν, έκαναν δοκιμές με τα δύο προαναφερόμενα ξένα άρματα βάρους 55 και 60 τόνων τα οποία και κάλεσαν για δοκιμές στο έδαφός τους. Οι πανίσχυρες μηχανές, τα αυτόματα κιβώτια και η σύγχρονη ανάρτηση αυτών εξέπληξαν την στρατιωτική ηγεσία, καθώς κινήθηκαν σε μέχρι τότε δύσβατες περιοχές χωρίς πρόβλημα.
Τα δύο άρματα επίσης προβλημάτισαν γιατί ήταν πολύ συμβατικά σε σχέση με τις σουηδικές επιθυμίες και σχέδια, από χώρες ανώτερες τεχνολογικά και οικονομικά. Αρκετοί εξέφρασαν την άποψη να περιμένουν την νέα χιλιετία για να αρχίσουν την παραγωγή ενός νέου άρματος.
Από τις δοκιμές έγινε εμφανές ότι οι μηχανές θα κινούσαν οποιοσδήποτε βάρος μέχρι 70 τόνους μεταφέροντας τυχόν πρόβλημα κίνησης και μεταφοράς στο υπάρχον οδικό δίκτυο και τις γέφυρες.
Διαχείριση
Πρώτη φορά δόθηκαν οδηγίες για ολοκληρωμένα συστήματα ελέγχου τόσο για την διοίκηση του άρματος από το πλήρωμα όσο και στην διοίκηση ουλαμού και ίλης.
Πρότυπα
Μεγάλος αριθμός οχημάτων προχώρησε σε στάδιο αρχικής κατασκευής. Μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα:
T 140 and T 140/40
Σκάφος με τριμελές πλήρωμα και οπτικά, αρχηγό και πυροβολητή στην δεξιά μεριά του πύργου, ενώ στην αριστερή βρισκόταν το πυροβόλο των 140 χιλιοστών (με διπλή αρχική ενέργεια εξόδου από το Rh120) με προαιρετικό αυτόματο πυροβόλο των 40χιλιοστών αριστερά του. 40 βλήματα των 140 χωρούσαν σε ημι-εξωτερική αποθήκη πίσω στον πύργο με άλλα 150 για το 40ρι αριστερά της αποθήκης των 140. Αυτοματοποιημένο σε μεγάλο βαθμό με τμηματική θωράκιση σε προσθαφαιρούμενα μπλοκ. Μηχανή MTU883, κιβώτιο της RENK και υδροπνευματική ανάρτηση.
T 120B
Συμβατική σχεδίαση με τετραμελές πλήρωμα και πυροβόλο των 120 στο ίδιο σκάφος με το T 140.
L 140
L 140
Σκάφος με τριμελές πλήρωμα βασισμένο στο υπάρχον Strf90 αλλά με πύργο από τα βαρέα σκάφη. Ίδιες λύσεις με το T140, αλλά μειωμένης θωράκισης που αυτόματα το κατηγοριοποίησε σε κυνηγό αρμάτων από άρμα μάχης.
O 140/40
O 140/40
Το πιο εξωτικό όχημα με πυροβόλο σε ξεχωριστό πύργο και με διμελές πλήρωμα βαθιά στο σκάφος. Τμηματική θωράκιση σε προσθαφαιρούμενα μπλοκ, το 140ρι πυροβόλο με 40 βλήματα και 40ρι πυροβόλο με άλλα 140. Το concept είχε μεγάλο πλεονέκτημα το χαμηλό ύψος.
Κατασκευάστηκε και ΤΟΜΑ που έφτανε τους 46 τόνους, 6 άτομα μεταφορά και μόνο με το 40ρι σε πύργο.
Συγκριτικά στοιχεία
Άλλα πρότυπα που δοκιμάστηκαν:
-
T120 Δεν πέρασε τις προδιαγραφές οπλισμού
-
T120/40 Δεν πέρασε τις προδιαγραφές οπλισμού
-
L120 (30 τόνων) Δεν πέρασε τις προδιαγραφές θωράκισης – μόνο για ΤΟΜΠ.
Η πρώτη φάση δοκιμών ολοκληρώθηκε το 1987 και ζητήθηκε από τον αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων έγκριση για περαιτέρω δοκιμές. Το γενικό επιτελείο έδωσε το 1988 οδηγίες προς ολοκλήρωση και μεταξύ αυτών ήταν:
-
Όλα τα μελλοντικά σχέδια θα βασίζονταν στο σκάφος του Τ120-140
-
Ταυτόχρονη μελέτη των ξένων σχεδίων για ελευθερία τελικής επιλογής
-
Η κατασκευή των τελευταίων έπρεπε να γίνει πάνω στις δυνατότητες της σουηδικής βιομηχανίας, η οποία αν χρειαζόταν θα αγόραζε την τεχνολογία κατασκευής και για μελλοντικές εγχώριες σχεδιάσεις.
-
Η παρούσα οικονομική κατάσταση δεν επέτρεπε αγορά ξένου άρματος οπότε το εγχώριο θα είχε προτεραιότητα.
Ταυτόχρονα το Σώμα του ΤΧ είχε λάβει οδηγίες για τον πιθανό εκσυγχρονισμό των υπαρχόντων αρμάτων με την τεχνολογία που βγήκε από τις δοκιμές του «Άρματος 2000». Το ΤΧ κατέληξε ότι δεν ήταν δυνατή η ενσωμάτωση χωρίς το κόστος να φτάσει αυτό ενός νέου οχήματος.
Το πρώτο ξύλινο ομοίωμα του T140/40 κατασκευάστηκε την ίδια χρονική περίοδο.
Οι Σουηδικές υπηρεσίες πληροφοριών που τόσο είχαν βοηθήσει με τα ρωσικής άρματα, ξεκίνησαν επίσημα και εν γνώσει του ΝΑΤΟ να αποκτούν πληροφορίες για τις βελτιώσεις που θα έβγαιναν στα Μ1 και Leopard 2, καθώς και για το νέο γαλλικό Leclerc, σε αντίστοιχα ταξίδια στις τρεις χώρες το ’88-’89.
Ένα ταξίδι έκαναν και στα Βαλκάνια, στην Γιουγκοσλαβία, για να δουν το Μ-84, την εγχώρια έκδοση του Τ-72, για να καταλάβουν τις διάφορες μεταξύ του ακριβού Τ-80 και των φτηνών παραγώγων του Τ-72 που κυκλοφορούσαν στο ΣΤΒ, άλλα και για το βάλουν στη λίστα με τα άρματα που θα μπορούσαν να κατασκευαστούν με άδεια στη Σουηδία. Η τιμή ήταν τόσο χαμηλή από τους Γιουγκοσλάβους που πραγματικά μόνο ο εμφύλιος πόλεμος λίγα χρόνια αργότερα απέτρεψε μια συμφωνία.
Καθώς η Σουηδία ολοκλήρωσε την εκπαίδευση αρκετών πληρωμάτων στα δύο άρματα που δοκίμαζε στο έδαφος της, οι άντρες των ΤΘ είχαν πλέον άποψη τόσο για τα σύγχρονα άρματα σε σχέση με τα υπάρχοντα σουηδικά, αλλά και υποστήριξαν με σθένος το μεγάλο βάρος – και άρα την προστασία – αυτών, καθώς και τη δυνατότητα των νέων κινητήρων να τα βγάλουν πέρα στις μόνιμα χιονοσκεπείς περιοχές του βορρά.
Τεχνικό-οικονομική ανάλυση έτους 1990
Την άνοιξη του ’90 η Διεύθυνση Διαχείρισης Υλικων του ΥΠΑΜ υπέβαλε στην ετήσια λευκή βίβλο μια αναφορά των 5 και πλέον ετών μελέτης/ανάπτυξης του νέου σουηδικού άρματος. Αναφέρονταν οι εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο, η πτώση του τοίχους στο Βερολίνο και πιθανή διάλυση του συμφώνου της Βαρσοβίας και ξεκινούσε με δύο σενάρια: αγορά του εγχώριου άρματος όπως ήταν τότε ή αγορά μιας αναβαθμισμένης έκδοσης αυτού μετά το 2000.
Το νέο άρμα στην αλλαγή του αιώνα
Στην περίπτωση που η κατάσταση δεν επέτρεπε την απόκτηση του νέου άρματος οι εναλλακτικές λύσεις ήταν:
-
Αγορά ξένου άρματος που υπήρχε σε παραγωγή
-
Επανάληψη της μελέτης για νέο άρμα μεταφέροντας την αγορά στο μέλλον















