Μέσα στον κυκεώνα των εξελίξεων ανά το παγκόσμιο και το ολοένα μεταλλασσόμενο διεθνές σκηνικό, κάθε κυρίαρχο κράτος που επιθυμεί να στέκεται με αξιοπρέπεια στη σκακιέρα των διεθνών εξελίξεων οφείλει να διατηρεί ένα όργανο που να ασχολείται ενδελεχώς με θέματα εξωτερικής πολιτικής, ασφάλειας, άμυνας και διαχείρισης κρίσεων.

Ένα τέτοιο σώμα θα είναι εντεταλμένο να συλλέγει, να αξιολογεί και να ερμηνεύει πληροφορίες ζωτικής σημασίας για την ύπαρξη του κράτους.

Χρειάζεται ένα ενισχυμένο όργανο που να συντονίζει τους κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων (Στρατός Αεροπορία, Ναυτικό) με τις υπηρεσίες πληροφοριών και την πολιτική ηγεσία.

Γράφει ο Νικόλας Στυλιανού

Επίσης, αποτελεί το κατ’ εξοχήν συμβουλευτικό όργανο των επικεφαλής των κρατών σχετικά με τα ανωτέρω ζητήματα.

Με αυτά τα καθήκοντα, εν ολίγοις, εντέλλεται να ασχοληθεί ένα Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας (ΣΕΑ). Mutatis mutandis τα σημερινά ΣΕΑ μπορούν να παρομοιαστούν με το θεσμό των 10 στρατηγών στην αρχαία Αθήνα και ή την comitia centuriata της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που, μεταξύ άλλων, αποφάσιζαν για την κήρυξη ή όχι ενός πολέμου.

Βέβαια, τα καθήκοντα αυτών των δύο σωμάτων ήταν πιο απλοποιημένα από ό,τι ενός σύγχρονου ΣΕΑ, ωστόσο είναι σημαντικό πως ήδη από την αρχαιότητα διεφάνη πως έπρεπε να υπάρχει ένα ξεχωριστό σώμα που θα αποφάσιζε για θέματα εξωτερικής πολιτικής –καθώς ο πόλεμος τότε ήταν το κυρίαρχο θέμα στις σχέσεις με τις άλλες οντότητες- που να απαρτίζεται από ειδικούς περί τα στρατιωτικά.

Ένα τέτοιο Συμβούλιο θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ, το 1947, όταν επί προεδρίας Τρούμαν, διαρκούντος του Ψυχρού Πολέμου, η χώρα προσπαθούσε να ανασχέσει την επιρροή της ΕΣΣΔ.

Έκτοτε, το ΣΕΑ των ΗΠΑ αποτελεί θεμελιώδες εργαλείο για το σχεδιασμό και συντονισμό της εξωτερικής πολιτικής όλων των κυβερνήσεων του κράτους.

Αποτελείται από τον Πρόεδρο ως επικεφαλής, τον Αντιπρόεδρο, τον Υπουργό Εξωτερικών (ΥΠΕΞ), τον Υπουργό Οικονομικών (ΥΠΟΙΚ), τον Υπουργό Άμυνας (ΥΠΑΜ) και τον βοηθό του Προέδρου για θέματα εθνικής ασφαλείας.

Ο Αρχηγός του Στρατού είναι ο σύμβουλος για στρατιωτικά θέματα και ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών συμβουλεύει σε θέματα μυστικών πληροφοριών. Το συγκεκριμένο σώμα κατοχυρώθηκε νομοθετικά από τον National Security Act 1947.

Τέτοια σώματα υπάρχουν και σε άλλες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο (του οποίου το ΣΕΑ αποτελείται αποκλειστικά από υπουργούς και ο Αρχηγός Στρατού συμμετέχει όποτε κριθεί απαραίτητο).

Ακόμη, ΣΕΑ διαθέτουν η Ρωσία, η Γαλλία (μόλις το 2008) και μια σειρά από άλλες χώρες, ορισμένες από τις οποίες δε θα αναμένετο ότι θα διέθεταν τέτοιο όργανο, όμως φαίνεται ότι διατηρούν αυξημένο το αίσθημα της ασφάλειας (Φίτζι, Φιλιππίνες, Κίνα, Ιράν, Βραζιλία, Κροατία, Γεωργία, Γερμανία, Ινδία, Ιαπωνία, Μαλαισία, Πακιστάν, Βόρειος Κορέα, Σαουδική Αραβία).

Iδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στο παντοδύναμο ΣΕΑ της Τουρκίας.

Η γείτονα διατηρεί αυτό το όργανο ήδη από το 1933 (Εθνική Συνέλευση για την Άμυνα τότε) και έκτοτε αυτό χαράσσει πάντοτε γραμμή για την εξωτερική πολιτική που εκτελεί κατά γράμμα η κυβέρνηση.

Επικεφαλής του είναι ο Πρόεδρος του κράτους και συμμετέχουν ο Πρωθυπουργός, αναπληρωτές πρωθυπουργοί, Υπουργοί Άμυνας, Εσωτερικών, Εξωτερικών, Δικαιοσύνης, Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Στρατού, Αρχηγοί Στρατού, Ναυτικού, Αεροπορίας και Χωροφυλακής.

Το ΣΕΑ καταθέτει τις προτάσεις του στο Υπουργικό Συμβούλιο και το τελευταίο, αφού τις αξιολογήσει, λαμβάνει όλα τα μέτρα που κρίνονται απαραίτητα για τη διατήρησης της ύπαρξης και της ακεραιότητας του κράτους, καθώς και για την ασφάλεια αυτού.

Το νομοθετικό πλαίσιο για τη λειτουργία του ΣΕΑ στην Τουρκία παρέχεται από το Νόμο 2945/1983. Επίσης σημαντικό είναι να εξεταστεί η δομή και λειτουργία του ΣΕΑ στο Ισραήλ.

Το εκεί ΣΕΑ εγκαθιδρύθηκε προνοία του National Security Council Act 2008, που αντικατέστησε προγενέστερο νόμο του 2001 και επικεφαλής του είναι ο εκάστοτε Πρωθυπουργός της χώρας.

Σε αυτό, βαρύνοντα λόγο έχουν οι στρατιωτικοί και οι ακαδημαϊκοί. Αυτό καταδεικνύεται από το ότι ο συντονιστής του Συμβουλίου προέρχεται πάντοτε από τις δύο τελευταίες κατηγορίες.

Το ΣΕΑ του Ισραήλ είναι χωρισμένο σε τομείς (εξωτερικής πολιτικής, ασφάλειας, στρατηγικών θεμάτων, αντιτρομοκρατίας) και διαθέτει οικονομικό και νομικό σύμβουλο.

Σκοπός του είναι να αξιοποιεί τα καλύτερα μυάλα της χώρας, τα οποία θα παρέχουν με επαγγελματισμό όσο το δυνατόν καλύτερες συμβουλές στον Πρωθυπουργό σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας. Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι τα ΣΕΑ των δύο γειτονικών μας χωρών, Τουρκίας και Ισραήλ, παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες σε σχέση με τα αντίστοιχα σώματα των ευρωπαϊκών χωρών και των ΗΠΑ.

Η σύνθεση του τουρκικού ΣΕΑ καταδεικνύει τη δύναμη του στρατού -αν και ο Ερντογάν προσπαθεί και έχει επιτύχει σε μεγάλο βαθμό την περιστολή της ισχύος του στρατεύματος- καθώς και τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής της χώρας, δηλαδή τη διατήρηση των κεκτημένων και την περαιτέρω επέκταση.

Η συμπερίληψη ακαδημαϊκών στο ΣΕΑ του Ισραήλ δίνει μια άλλη διάσταση στο σώμα, καθώς του προσδίδει κύρος και επιστημοσύνη. Το Ισραήλ με αυτό τον τρόπο φανερώνει πως κάθε κίνησή του είναι μελετημένη από ειδικούς και εξ αυτού προκύπτει ότι τα περιθώρια λανθασμένων επιλογών ελαχιστοποιούνται.

Έτσι, βγαίνει προς τα έξω η εικόνα ενός κράτους στιβαρού, σοβαρού, που εξετάζει ενδελεχώς τις επιλογές του και αποφασίζει για τα συμφέροντα τις χώρας όσο το δυνατόν καλύτερα, έχοντας ως ασφαλιστική δικλίδα των επαγγελματισμό των ειδικών επιστημόνων.

Προτεινόμενη σύνθεση ΣΕΑ

Έχοντας υπ’ όψιν ότι σε κάθε περιοχή του κόσμου και σε κάθε κράτος οι περιστάσεις είναι διαφορετικές, θα πρέπει το ΣΕΑ της Κύπρου να απαρτίζεται από τα άτομα εκείνα που μπορούν να αξιολογήσουν σωστά τις καταστάσεις και να αποφανθούν όσο το δυνατόν πιο ορθολογιστικά.

Λόγω της άκρατης κομματικοποίησης κάθε έκφανσης της κοινωνικής ζωής της Κύπρου, αρκετές νευραλγικές θέσεις του κράτους κατέχονται από μη ειδικούς. Ωστόσο, σε ένα ζωτικής σημασίας σώμα, όπως το ΣΕΑ, θα πρέπει να συμμετέχουν, πέραν των πολιτειακών αξιωματούχων, οι βέλτιστοι στον τομέα τους.

Οι συμμετέχοντες στο ΣΕΑ πρέπει να έχουν άριστη γνώση των περιστάσεων και υψηλή επιστημονική κατάρτιση, για να αντιμετωπίσουν τα φλέγοντα θέματα που ταλανίζουν την Κυπριακή Δημοκρατία (τουρκική κατοχή, εποικισμός, αντιμετώπιση επεκτατισμού Τουρκίας, προστασία-εκμετάλλευση θαλασσίων εκτάσεων της Δημοκρατίας, συμμαχίες με άλλα κράτη, αναβάθμιση της Κύπρου στο διεθνοπολιτικό σκηνικό).

Εκ των ανωτέρω προκύπτει ότι μια πιθανή σύνθεση του ΣΕΑ στην Κύπρο θα μπορούσε να είναι η εξής:

1. Πρόεδρος της Δημοκρατίας (ως επικεφαλής)

2. Υπουργός Εξωτερικών

3. Υπουργός Άμυνας

4. Υπουργός Εσωτερικών

5. Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως

6. Αρχηγός ΓΕΕΦ

7. Διοικητές Ναυτικού, Αεροπορίας (χωρίς δικαίωμα ψήφου)

8. Διοικητής ΚΣΕΔ (Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης)

9. Διοικητής ΚΥΠ

10. Διοικητής Πολιτικής Άμυνας

11. Διευθυντής ΡΑΕΚ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου)

12. Καθηγητές Διεθνών Σχέσεων, Γεωπολιτικής, Διεθνούς Δικαίου και άλλων συναφών κλάδων (κατόπιν πρόσκλησης ή με διορισμό για ορισμένο χρονικό διάστημα με σκοπούς: εκπαίδευση/ ενημέρωση ανώτατων κρατικών αξιωματούχων στο θεωρητικό υπόβαθρο της ασφάλειας, επεξεργασία σεναρίων με απώτερο σκοπό τη διευρυμένη βάση δεδομένων με εναλλασσόμενα σενάρια, τα οποία δύνανται εύκολα να επικαιροποιηθούν, καταγραφή των λεγόμενων καλών πρακτικών (best practices) και διδαχθέντων μαθημάτων (lessons learned).

Το σκεπτικό που διέπει την πρόταση της συγκεκριμένης σύνθεσης έγκειται στο ότι οι επικεφαλής του στρατεύματος και της υπηρεσίας πληροφοριών πρέπει να έχουν άμεση εμπλοκή στη χάραξη και εφαρμογή της πολιτικής ασφάλειας του κράτους. Διαβιούμε σε μία εξαιρετικά «θερμή» περιοχή της υφηλίου και γι’ αυτό η άποψη των ειδημόνων περί τα στρατιωτικά, πολιτική άμυνα, έρευνα και διάσωση, ενέργεια θα πρέπει να λαμβάνεται οπωσδήποτε υπ’ όψιν.

Η πρόνοια για διακριτή συμμετοχή των Διοικητών Ναυτικού και Αεροπορίας, παρά την παρουσία του Α/ΓΕΕΦ, ερείδεται στο ότι οι συγκεκριμένοι κλάδοι του στρατεύματος δεν τυγχάνουν ιδιαίτερης σημασίας από την ηγεσία του ΓΕΕΦ και γι’ αυτό πρέπει να διασφαλιστεί ότι θα ακούγεται η άποψή τους.

Επιπρόσθετα, σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης / πολεμικής σύρραξης, η σύνθεση του ΣΕΑ αλλάζει και επικεφαλήςαναλαμβάνει το Όργανο Διαχείρισης Κρίσεων / Κέντρο Επιχειρήσεων ΓΕΕΦ (ΚΕΠΙΧ).

Επίσης, η συνεισφορά των ακαδημαϊκών θα είναι ανεκτίμητη, καθώς θα είναι σε θέση να τοποθετήσουν σε ένα επιστημονικό πλαίσιο και να εξισορροπήσουν τόσο τις διπλωματικές-πολιτικές όσο και τις στρατιωτικές αναγκαιότητες.

Συμπεριλαμβάνοντας εξέχοντες επιστήμονες στο ΣΕΑ, οι απόψεις των πολιτικών και των στρατιωτικών θα ελέγχονται και διηθούνται αποτελεσματικά, με απώτερο σκοπό το σχεδιασμό και την εφαρμογή της όσο το δυνατόν καλύτερης στρατηγικής σχετικά με την εξωτερική πολιτική και ασφάλεια.

Οι ακαδημαϊκοί θα επιλέγονται με βάση αντικειμενικά κριτήρια από ανεξάρτητο αξιωματούχο (π.χ. Γενικό Ελεγκτή), με συμβόλαιο συνεργασίας για τουλάχιστον 6 χρόνια.

Ο χρόνος συνεργασίας των ακαδημαϊκών αφορά στην αποφυγή οποιασδήποτε πολιτικής εμπλοκής, αλλά και αποτελεί ικανοποιητικό χρόνο για εξοικείωση και για συνέχεια/συνέπεια στην άσκηση των καθηκόντων τους.

Προτεινόμενη δομή ΣΕΑΚΔ

Ο Αναλυτικός Βραχίονας (ΑΒ) είναι υπεύθυνος για:

1. εστίαση σε γεωγραφικές περιοχές άμεσου (Μέση Ανατολή, Βόρειος Αφρική, Ανατολική Μεσόγειος, Ευρώπη) και έμμεσου ενδιαφέροντος για την ΚΔ (Καύκασος, Κεντρική Ασία, Βαλκάνια), παρακολούθηση εξελίξεων/τάσεων

2. Εκπόνηση μελετών που άπτονται θεμάτων γεωστρατηγικής, γεωοικονομίας, οικονομικής και πολιτιστικής διπλωματίας, στρατιωτικής ανάλυσης, μετανάστευσης, λαθρεμπόριο όπλων και ναρκωτικών, τρομοκρατία.

3. Καταγραφή στρατηγικών προβλέψεων (strategic forecasting) σε θέματα που άπτονται των παρακάτω πεδίων: πολιτικές εξελίξεις, ασφάλεια, κινητικότητα στους διεθνείς οργανισμούς, εξοπλισμών, οικονομίας, ενέργειας και κοινωνιολογίας)

4. Εκπόνηση Εθνικού Δόγματος Ασφάλειας (το Εθνικό Αμυντικό Δόγμα υπάγεται στο ΕΔΑ)

5. Καταγραφή best practices και lessons learned

Ο Μηχανισμός Διαχείρισης Κρίσεων (ΜΔΚ) είναι υπεύθυνος:

1. Για τον συντονισμό των κρίσιμων φορέων του κράτους σε περίπτωση έκακτης ανάγκης/κρίσης ευρείας κλίμακας καθ’ υπόδειξη του ανώτατου πολιτειακού άρχοντα που ασκεί εκτελεστική εξουσία / καθαρά συμβουλευτικός ρόλος, δεν υποκαθιστά σε καμία περίπτωση την εκτελεστική εξουσία.

2. Καταγραφή σεναρίων κρίσεων / επικαιροποίηση ισχύοντων μηχανισμών

3. Διεξαγωγή ασκήσεων μεταξύ των φορέων του κράτους / σφυρηλάτηση συνεργασίας της κρατικής μηχανής

4. Υπόδειξη αδυναμιών / εξαγωγή ωφέλιμων συμπερασμάτων και lessonsl earned

Το Εθνικό CERT (Κρατική Αρχή Αντιμετώπισης Ηλεκτρονικών Επιθέσεων) είναι υπεύθυνο για:

1. Συνολική ασφάλεια των κρίσιμων υποδομών του κράτους από ενδεχόμενη κυβερνοεπίθεση. Κρίσιμες υποδομές εννοούμε την παροχή ηλεκτρισμού, τηλεπικοινωνίες, συγκοινωνίες, ψηφιακά αρχεία κουρυφαίων κυβερνητικών φορέων, πολιτική αεροπορία

2. Δημιουργία ψηφιακού εποπτικού οργάνου για παρακολούθηση της συνολικής συμπεροφοράς/λειτουργίας των κρίσιμων υποδομών του κράτους.

Νομικό πλαίσιο

Για τη νομοθετική θεσμοθέτηση του ΣΕΑ είναι απαραίτητο να ψηφιστεί ειδικός περί αυτού νόμος από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, ούτως ώστε οι αποφάσεις του να είναι απολύτως νομιμοποιημένες και να δεσμεύουν κάθε κυβέρνηση.

Επίσης, για να παγιωθεί η ύπαρξη του ΣΕΑ και αυτή να μην εξαρτάται από τη διακριτική ευχέρεια της εκάστοτε κυβέρνησης, θα μπορούσε το ΣΕΑ να κατοχυρωθεί και συνταγματικά, με την εισαγωγή σχετικής πρόνοιας στο θεμελιώδη νόμο του κράτους.

Προσέτι, ο σχετικός νόμος θα προβλέπει ρητά ότι οι σκοποί του ΣΕΑ θα περιορίζονται στην προστασία της κρατικής οντότητας, εδαφικής κυριαρχίας και ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας και ότι δε θα χρησιμοποιείται για να χαράσσει γραμμή σε σχέση με την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος.

Ακόμη, οι αρμοδιότητες και τα καθήκοντα ενός εκάστου των απαρτιζόντων το Συμβούλιο θα ρυθμίζονται γενικώς από τις διατάξεις του προαναφερθέντος νόμου.

Περισσότερες λεπτομέρειες για τα καθήκοντα των μελών του ΣΕΑ μπορούν να διατυπωθούν σε σχετικό Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας του Συμβουλίου.

Επίσης, ο ρηθείς νόμος θα καθορίζει επακριβώς τα κριτήρια που πρέπει να πληρούν οι ακαδημαϊκοί που πρόκειται να αποτελέσουν μέλη του ΣΕΑ, τον τρόπο διορισμού τους, καθώς και τα πλαίσια μέσα στα οποία εκείνοι θα οφείλουν να ενεργούν. 

Γράφτηκε από τον/την george_black

πηγη