Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΗΛΙΑΔΗ

Η κρίση στα Ίμια δεν τερματίστηκε με την πτώση του ελικοπτέρου ούτε καν με την “συμφωνία της Μαδρίτης” το 1997, όταν Σημίτης και Ντεμιρέλ συνοδευόμενοι από τους Πάγκαλο και Τζεμ υπέγραφαν «τη μείωση της έντασης στο Αιγαίο και την απομάκρυνση του κινδύνου σύρραξης ανάμεσα στις δύο χώρες», υπό το βλέμμα της Μαντλίν Ολμπράιτ.
Αυτό υποστηρίζει ο επίτιμος Αρχηγός ΓΕΣ στρατηγός ε.α. Χρίστος Μανωλάς, στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Onalert.gr με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από την κρίση των Ιμίων.
Διαβάστε τι αποκαλύπτει, σε ποιους ασκεί κριτική και τι προβλέπει για το μέλλον.

ΕΡ: Τι μαθήματα πήραμε από την κρίση;
ΑΠ:Στο θέμα χειρισμού κρίσεων από τα μαθήματα τα οποία πήραμε, στο στρατιωτικό επίπεδο, έχουν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα. Δηλαδή ο στρατός έχει τις διαδικασίες, υπάρχουν τα κέντρα επιχειρήσεων τα οποία χειρίζονται τις κρίσεις. Υπάρχουν οι ομάδες οι οποίες χειρίζονται τις κρίσεις, υπάρχουν τα σχέδια, υπάρχουν οι δυνάμεις, δοκιμάζονται, γίνονται ασκήσεις και επαναδοτροφοδοτείται το σύστημα.
Οι ΕΔ είναι μια μηχανή η οποία μπορεί να ανταποκριθεί σε κρίσεις. Το πώς θα ανταποκριθεί δεν εξαρτάται από τις ΕΔ, αλλά κυρίως από την πολιτική ηγεσία.

ΕΡ: Τι εννοείτε;
ΑΠ: Οι ΕΔ προτείνουν εισηγούνται, και ενεργούν μετά από τη λήψη αποφάσεων. Δυστυχώς η πολιτική ηγεσία, ιδιαίτερα αυτή η πολιτική ηγεσία, αλλά και οι προηγούμενες για να μην θεωρήσεις ότι κομματικολογώ, (αυτή περισσότερο για λόγους ιδεολοηψίας) δεν έχει μέσα στο μυαλό της τον τρόπο χρήσης του στρατιωτικού εργαλείου για επίλυση κρίσεως. Όταν δεν το έχεις μέσα στο μυαλό σου ή το έχεις τελευταίο σαν λύση, τότε αναγκαστικά διολισθαίνεις και σε επικίνδυνες λύσεις που δίνεις στις εκάστοτε παρουσιαζόμενες κρίσεις.

ΕΡ: 20 χρόνια μετά η κατάσταση παραμένει ίδια…
ΑΠ: Το είχα συζητήσει με τον πρώην υπουργό Δ. Αβραμόπουλο και είχα προτείνει να έρχονται οι πολιτικοί και να εκπαιδέυονται στο ΓΕΕΑ για 2 ημέρες σε θέματα χειρισμού κρίσεων.

ΕΡ: Στις άλλες χώρες τι συμβαίνει;
ΑΠ: Υπάρχουν δυνατές δομές Δημόσιας Διοίκησης και ακρετοί πολιτικοί περνάνε σχολές Δημόσιας Διοίκησης και εκπαιδέυονται στην επίλυση κρίσης. Γιατί οι κρίσεις δεν είναι μόνο στρατιωτικές.
Επίσης στις κρίσεις εκτός από την κεφαλή, τον πρωθυπουργό στην περίπτωσή μας, απαιτούνται και ηγέτες για να δίνουν λύσεις. Εάν δεν είσαι ηγέτης να σταθείς στο ύψος της περίστασης, πιθανώς ο τερματισμός της κρίσης μπορεί να μην είναι αυτός που επιθυμείς.
Οι διαδικασίες αυτές δεν μπορεί να γίνοντται με αποφάσεις της σιτγμής. Πρέπει να είναι θεσμοθετημένο. Και είναι θεσμοθετημένο, αλλά δεν ακολουθείται από την πολιτική ηγεσία.

ΕΡ: Στη μεγάλη κρίση, στα Ίμια, η πολιτική ηγεσία δεν κατέβηκε στο ΕΘΚΕΠΙΧ
ΑΠ: Ήταν νέος ο πρωθυπουργός και δεν είχε την εμπειρία. Η εισήγηση που του έγινε ήταν να πάει στο ΓΕΕΘΑ και αντί αυτού φώναξε τον Α/ΓΕΕΘΑ στη Βουλή. Έτσι δεν επιλύεται κρίση.
Κατά την άποψή μου οι πολιτικοί πρέπει να εκπαιδεύονται σε θέματα χειρισμού κρίσεων.
Επίσης θα πρέπει να εκπαιδεύονται σε θέματα τεχνικής διαπραγματεύσεων.
Οι περισσότεροι δεν έχουν τέτοια εκπαίδευση, με αποτέλεσμα τη διαπραγμάτευση που καλοκαιριού που είδαμε τι έγινε. Η διαπραγμάτευση αυτή ήταν καταστροφική.
Εάν είσαι υπέυθυνος πολιτικός ηγέτης και δεν έχεις αντιληφθεί ότι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ κρατών στηρίζονται στην ισχύ και στα συμφέροντα κι έχεις την εντύπωση ότι οι διαπραγματεύσεις στηρίζονται στο «δίκαιο» τότε κάτι χάνεις. Αυτά τα έγραφε ο Θουκυδίδης μερικά χιλιάδες χρόνια πριν.
Μετά τα Ίμια άλλαξαν τα θεσμικά κείμενα στις Ένοπλες Δυνάμεις και ορίστηκαν συγκεκριμένες δυνάμεις για την άμεση αντιμετώπιση οποιασδήποτε κρίσης οπουδήποτε εντός του ελληνικού χώρου και δοκιμάζονται οι τακτικές.
Το τέλος της κρίσεως όμως δεν δίνεται από τις Ένοπλες Δυνάμεις. Το τέλος της κρίσεως δίνεται πολιτικά.

ΕΡ: Είχαμε όμως και κρίση στα Μέσα Ενημέρωσης με την απ’ ευθείας μετάδοση του απόπλου του στόλου
ΑΠ: Έγινε σαφές ότι τα ΜΜΕ απαιτούν συγκεκριμένο χειρισμό, υπάρχουν διαδικασίες, υπάρχει πολιτική επί θεμάτων Τύπου. Το κατά πόσο ακολουθούνται όμως είναι θέμα εκπαίδευσης. Ήταν ένα από τα “lessons learned” ο χειρισμός των ΜΜΕ. Θεσμικά υπάρχει η μέθοδος, σχέδιο και πολιτική. Το κατά πόσο ακολουθείται είναι και θέμα προσωπικοτήτων, πόσο ενημερωμένοι είναι, πόσο έχουν αντιληφθεί το θέμα της υλοποίησης της πολιτικής για τον χειρισμό των ΜΜΕ, ο υπεύθυνος χειρισμός από την πλευρά των ΜΜΕ.
Δυστυχώς εκεί που υπάρχει πρόβλημα είναι η επανάληψη των ασκήσεων και στη συμμετοχή και από πλευράς ΜΜΕ των διαπιστευμένων δημοσιογράφων.

ΕΡ: Όμως αυτό πλέον είναι ξεπερασμένο, αφού τα ΜΜΕ έχουν χάσει την παλαιά τους αίγλη και κυρίως την επιρροή εξαιτίας των social media.

ΑΠ: Με τις εφημερίδες υπάρχει γραμμή διοίκησης. Αυτό που δεν ελέγχονται είναι τα blogs, το Twitter, το Facebook Και όλα όσα θα προκύψουν.
Ποτέ όμως δεν μπορείς να προβλέψεις τα πάντα. Εκεί μπαίνει η προσωπικότηα αυτού που διαχειρίζεται την κρίση. Η Τουρκία η οποία είναι χώρα που ακολουθεί διαδικασίες, είδες ότι στις πρόσφατες κρίσεις που είχε επιχείρησε να ελέγξει τα μέσα ενημέρωσης.
Σήμερα στην ανοιχτή κοινωνία που ζούμε, κανένας δεν μπορεί να ελέγξει τα πάντα.
Μπορεί να ελεγχθεί μόνο ένα ποσοστό. Τα σχέδια υπάρχουν. Χρήζουν συνεχούς αναψηλάφισης.

ΕΡ: Μήπως χτίζουμε μια γραμμή Μαζινό;
Ο σχεδιασμός είναι συγκεντρωτικός, αλλά εκεί θέλεις αποκεντρωτική εκτέλεση.
Η αποκεντρωτική εκτέλεση σημαίνει ότι έχεις εκπαιδεύσει άτομα με πρωτοβουλία, ελεύθερους ανθρώπους, οι οποίοι γνωρίζοντας τις γενικές γραμμές, θα σκεφτούν και θα υλοποιήσουν μέτρα τα οποία κανείς δεν τα έχει διατάξει ως μέτρα, αλλά τα έχει διατάξει ως κεντρική κατεύθυνση. Για παράδειγμα, όταν ήμουν στο Αφγανιστάν είχα από την ηγεσία γενικές γραμμές το πώς πρέπει να αντιμετωπίσω την κατάσταση. Δηλαδή αυτό που λέμε ιδέες υψηλού επιπέδου. Το τι έκανα εγώ επί τόπου ήταν θέμα πρωτοβουλιών δικών μου. Η υπηρεσία μου με είχε εκπαιδεύσει ώστε να λειτουργώ αποκεντρωτικά, να παίρνω μια ιδέα του Αρχηγού, να την αντιλαμβάνομαι σωστά και να την υλοποιώ με σωστά μέτρα.
Δυστυχώς ο Στρατός πλέον δεν εκπαιδεύει κόσμο με πρωτοβουλία και με αυτενέργεια, αλλά εκπαιδεύει κόσμο ο οποίος απευθύνεται προς τους προϊσταμένους και ζητάει από αυτούς πρακτικές λύσεις. Το ζητούμενο δεν είναι αυτό.
Να σου υπενθυμίσω ότι στον Β’ΠΠ ο Χίτλερ είπε στους στρατηγούς του “πηγαίνετε να καταλάβετε τη Ρωσία” δεν τους είπε λεπτομέρειες. Σήμερα έχουμε φθάσει σε σημείο να υπάρχει τόσο κεντρικός έλεγχος του στρατεύματος που οι αξιωματικοί να μην μπορούν να αναπτύξουν πρωτοβουλία, να απευθύνονται στους διοικητές, οι διοικητές να απευθύνονται στους στρατηγούς και παρατηρούμε το φαινόμενο ένα θέμα το οποίο σε άλλες εποχές θα το επέλυε ένας λοχίας, να φθάνει στον υπουργό για να δώσει λύση.
Οι κρίσεις για να αντιμετωπιστούν επιτυχώς θέλουν συγκεντρωτική σχεδίαση, αποκεντρωτική υλοποίηση.

ΕΡ: Αυτό ήταν πρόβλημα και στα Ίμια;
ΑΠ: Η λήψη των αποφάσεων είναι θέμα συστημάτων. Ενα σύστημα εάν φθάσει να είναι τόσο συγκεντρωτικό στη λήψη των αποφάσεων, θα αποτύχει. Γιατί η επίλυση απαιτεί ταχείες αποφάσεις και ταχεία υλοποίηση. Άρα το σύστημα που φτιάχνεις θα πρέπει να είναι τέτοιο που να σου δίνει την κάλλιστη λύση τάχιστα.

ΕΡ: Μιλάμε δηλαδή και για διαφοροποίηση από την γραμμική στρατιωτική ιεραρχία;
ΑΠ: Σαφώς. Θα πρέπει να υπάρχει τόσο αποκεντρωτική εκτέλεση ώστε ο καθένας να παίρνει τις αποφάσεις του στο επίπεδό του και οι αποφάσεις να στοχεύουν προς την κεντρική λύση που στοχεύει η κυβέρνηση. Θα πρέπει δηλαδή η διαδικασία λήψης απόφασης να είναι ταχεία και αποτελεσματική. Σήμερα γίνονται στο ΓΕΕΘΑ ασκήσεις, και υπάρχει σχετική προετοιμασία, αλλά ο πολιτικός τομέας εμπλέκεται ελάχιστα, με αποτέλεσμα να μην ασκούνται.
Οι διαδικασίες θα πρέπει να θεσμοθετηθούν και να βελτιστοποιηθούν μέσα από τις ασκήσεις ώστε να μπορείς να φθάσεις ως χώρα στην ταχεία λήψη απόφασης.

ΕΡ: Πότε δίδεται τέλος στην κρίση; Ποιος θα πρέπει να το δώσει;
ΑΠ: Τα Ίμια έγιναν, δυστυχώς χάσαμε 3 ήρωες. Όμως τα αποτελέσματα της κρίσης των Ιμίων τα πληρώνουμε ακόμα. Διότι η κρίση των Ιμίων εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά αυτή τη στιγμή είναι σε χαμηλή ένταση. Ως αποτέλεσμα της κρίσης των Ιμίων, είναι η συμφωνία της Μαδρίτης, στην παράγραφο 4 της οποίας γίνεται λόγω για δικαιώματα της Τουρκίας στο Αιγαίο που σηματοδότησε την αύξηση της παρουασία της, με αποτέλεσμα να επιδώκει συνεχώς τον έλεγχο όχι μόνο των διεθνών αλλά και όλων των υδάτων από τον 25ο μεσηβρινό και ανατολικότερα.
Αυτό ήταν μια συνεπής τουρκική πολιτική από το 1974 και μετά, η οποία εκφράζεται στα θεσμικά κείμενά τους και η κορύφωσή της ήταν τα Ίμια. Το περιστατικό ήταν προσχεδιασμένο. Εμείς αδυνατούσαμε να διαβάσουμε καλά τα γεγονότα και να καταλάβουμε πού το πάνε. Η κορύφωση της κρίσης ήταν τα Ίμια, αλλά τα αποτελέσματα υπάρχουν ακόμα και σήμερα. Η κρίση των Ιμίων δεν έχει ακόμα τελειώσει. Σε όλες τις κρίσεις δίνεται ένα επίσημο τέλος. Στην κρίση των Ιμίων, αυτό το τέλος δεν έχει δοθεί. Μπορεί να υπεγράφη η συνθήκη της Μαδρίτης, αλλά οι Τούρκοι με τις πράξεις τους σου δείχνουν να καταλάβεις ότι αυτό που θέλουν θα εκφραστεί και πάλι. πηγη