Γράφει ο Γιώργος Αϊβαλιώτης

Αναλυτής γεωστρατηγικής και γεωπολιτικής ασφάλειας.

Μετά από μήνες εντατικής προετοιμασίας, ξεκίνησε στις 17-10-2016 η επιχείρηση απελευθέρωσης της Μοσούλης, κατόπιν της εντολής του ιρακινού Πρωθυπουργού H. Al Abadi.

Η εντολή αυτή μόνο τυπική μπορεί να θεωρείται, αφού το γενικότερο συντονισμό των επιχειρήσεων διαθέτει η Ουάσιγκτον, η οποία παρέχει και την αεροπορική υποστήριξη.

Η ανωτέρω επιχείρηση αναμένεται να διεξαχθεί σε διάφορες φάσεις, μεταξύ των οποίων θα υπάρχουν παύσεις. Στην πρώτη φάση, οι Δυνάμεις θα έχουν δύο κύριους στόχους: πρώτον να προσεγγίσουν την περίμετρο της πόλης και να τη θέσουν υπό πολιορκία και δεύτερον να ξεκινήσουν τις προετοιμασίες για την εισβολή στην πόλη.

Η κύρια κυκλωτική επιχείρηση

Οι Δυνάμεις των Peshmerga, ενισχυμένες από πολλές μονάδες του ιρακινού στρατού και φυλετικές δυνάμεις, βρίσκονται ανατολικά και βόρεια της πόλης και θα είναι εκείνες που θα διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην πρώτη φάση.

Από τις θέσεις τους, οι Κούρδοι θα προσπαθήσουν αν προωθηθούν μέσω της υπαίθρου της Niveneh προς τη Μοσούλη, αφενός για να θέσουν υπό τον έλεγχό τους την περίμετρο της πόλης και αφετέρου για να αποσπάσουν την προσοχή της IS και να ανοίξουν εναλλακτικές πορείες προς αυτή.

Τη στιγμή που οι δυνάμεις των Peshmerga θα διαδραματίσουν τον κύριο λόγο των συγκρούσεων έχοντας τη βοήθεια των συμμάχων τους, ο κύριος όγκος των ιρακινών δυνάμεων θα μετακινηθεί προς τη Μοσούλη από το νότο στις οδικές αρτηρίες που υπάρχουν από τις δύο πλευρές του Τίγρη.

Οι ιρακινές δυνάμεις καταδρομών και οι Ειδικές Δυνάμεις θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην προώθηση της επιχείρησης από το νότο, αλλά και παρέχοντας αρωγή στους Peshmerga σε στρατηγικής σημασίας περιοχές.

Οι δευτερεύουσες επιχειρήσεις

Δύο δευτερεύουσες επιχειρήσεις αναμένεται να διεξαχθούν σε αυτή τη φάση. Η πρώτη θα προσπαθήσει να περιορίσει το θύλακα της Hawija, ΝΑ της Qayyarah και ανατολικά της οδικής αρτηρίας 1 του Τίγρη, από όπου η IS ενδέχεται να πραγματοποιήσει επιθέσεις κατά σημαντικών στόχων για την ιρακινή γραμμή λογιστικής υποστήριξης και μέριμνας προς τη Μοσούλη.

Η απώθηση των τζιχαντιστών από τις θέσεις τους στον ποταμό Τίγρη θα συνδράμει στην απομάκρυνση Δυνάμεων από την προάσπιση σημαντικών θέσεων παροχής προμηθειών, επιταχύνοντας τον αποκλεισμό της πόλης. Η προώθηση από τα βουνά Adaya, Atsan και Zambar είναι επίσης ένα ανοιχτό ενδεχόμενο που θα ασκήσει πιέσεις στην τελευταία γραμμή ανεφοδιασμού της οργάνωσης στη Μοσούλη.

Η σιιτική παραστρατιωτική οργάνωση «Popular Mobilization Forces» ενδέχεται να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο και στις δύο ανωτέρω επιχειρήσεις, γεγονός που σημαίνει ότι θα έχουν μία σημαντική, επίσης, αποστολή να εκπληρώσουν: να απομακρύνουν το ενδεχόμενο σύγκρουσης με τον τοπικό πληθυσμό στη Μοσούλη, που κατά κύριο λόγο είναι σουνίτες.

Δευτερεύουσες επιχειρήσεις θα διεξαχθούν και στον βορρά, όπως αεροπορικές επιδρομές στην Tal Afar και την αεροπορική της βάση, καθώς και σε χωριά νότια της Sinjar, που ενδέχεται να έχουν σημαντικό ρόλο στη συνολική πορεία της μάχης για την επιχείρηση της Μοσούλης.

Αυτές οι επιχειρήσεις θα εξαναγκάσουν την IS να διασπάσει τις άμυνές της και να στείλει ενισχύσεις σε άλλες περιοχές, γεγονός που θα στερήσει από τη Μοσούλη την αποστολή επιπλέον δυνάμεων. Εν ολίγοις οι επιχειρήσεις αυτές θα εξυπηρετήσουν ένα και μόνο σκοπό: όσο λιγότεροι τζιχαντιστές βρίσκονται εντός της πόλης, τόσο το καλύτερο για τους επιτιθέμενους.

Η απόφαση του αποκλεισμού

Έχοντας λάβει υπόψη τα ανωτέρω οι ιρακινές δυνάμεις θα πρέπει να αποφασίσουν αν η Μοσούλη πρέπει να αποκλειστεί πλήρως  ή εν μέρει.

Σε προηγούμενες μάχες για την ανάκτηση του ελέγχου σημαντικών αστικών κέντρων από την IS στο Ιράκ και τη Συρία, υπήρχε μία δίοδος διαφυγής ανοικτή και οι λόγοι είναι κυρίως τέσσερεις:

1. οι επιτιθέμενοι προτιμούν να αντιμετωπίσουν την οργάνωση στην ύπαιθρο, σε κάποια άλλη μάχη, παρά σε αστικό περιβάλλον, όπου οι συγκρούσεις είναι πολύ πιο δύσκολες και απρόβλεπτες

2. η διέξοδος διαφυγής αποτελεί λόγο γένεσης του αισθήματος της διαφυγής σε μεμονωμένους μαχητές που ίσως αυτομολήσουν εγκαταλείποντας τις θέσεις τους. Άλλωστε ο έλεγχος των δυνάμεων των τζιχαντιστών, από τα ανώτερα κλιμάκιά τους, μετά και την εξουδετέρωση σημαντικών ηγετικών στελεχών τίθεται εν αμφιβόλω. 

3. Ο υψηλός πληθυσμός της πόλης, ο οποίος αποτελείται από σουνίτες, αποτρέπει μία γενικευμένη είσοδο των ιρακινών μαχητών και της πολιτοφυλακής που είναι κατά κύριο λόγο σίιτες

4. Η πόλη διαθέτει ιδιαίτερη ιστορική σημασία για το Ιράκ, με την κυβέρνηση της Βαγδάτης να μην επιθυμεί μία λύση τύπου «Aleppo», όπου διακυβεύεται η ύπαρξη ολόκληρης της πόλης με ισοπέδωση.

Ο προβληματισμός για την απόφαση εν μέρει ή ολοκληρωτικού αποκλεισμού έγκειται στο γεγονός ότι αντιστοίχως στο παρελθόν οι τζιχαντιστές χρησιμοποίησαν τις διόδους διαφυγής, όχι για την εγκατάλειψη των θέσεών τους, αλλά για τον ανεφοδιασμό τους και για την προσέλευση ενισχύσεων.

Η αντίδραση των τζιχαντιστών

Η πρώτη φάση της επιχείρησης στη Μοσούλη ενδέχεται να κρατήσει ακόμα και εβδομάδες.

Καθώς οι δυνάμεις των ιρακινών να προωθούνται, οι τζιχαντιστές θα επιχειρήσουν την καθυστέρηση της εξέλιξης των σχεδιασμών τους και να επιφέρουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερες απώλειες μέσω αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών και ενεδρών.

Επίσης η IS ενδέχεται να διεξαγάγει και κάποιες επιχειρήσεις αντεπίθεσης σε σημαντικές πόλεις της Επαρχίας Niveneh, αλλά θα κρατήσει τον κύριο όγκο των δυνάμεών της για την επιχείρηση της Μοσούλης, εκμεταλλευόμενη το αστικό περιβάλλον και τα αμυντικά της συστήματα που έχει αναπτύξει.

Θεωρείται επίσης δεδομένο ότι οι εξτρεμιστές θα χρησιμοποιήσουν τον άμαχο πληθυσμό ως ασπίδες προστασίας, απέναντι στο αντίπαλο πυροβολικό και τις αεροπορικές δυνάμεις, οι οποίες θα θέλουν να αποφύγουν εγκλήματα πολέμου, τα οποία χρεώνουν στο ρωσικό παράγοντα στο Χαλέπι.

Παράγοντες προβληματισμού και συμμετέχουσες Δυνάμεις

Όπως συμβαίνει σε κάθε δύσκολη και περίπλοκη μάχη, πολλά μπορούν να στρεβλώσουν τους σχεδιασμούς και την επιτυχία επίτευξης των αντικειμενικών σκοπών στην απελευθέρωση της Μοσούλης. Οι εσωτερικές διαμάχες που υφίστανται εντός των δυνάμεων που συμμετέχουν στην επιχείρηση συνιστούν μία τέτοια απειλή. Η συμμετοχή αυτών εντοπίζεται ως εξής:

1 Ο ιρακινός στρατός, έχοντας λάβει χρόνια εκπαίδευση από τους αμερικανούς συμβούλους διαδραματίζει το σημαντικότερο ρόλο στις επιχειρήσεις εναντίον της IS. Άλλωστε είναι ο καθόλα νόμιμος στρατός για αν επιχειρήσει την απελευθέρωση της πόλης, γεγονός που τον κάνει πιο αποδεκτό από το τοπικό στοιχείο που διαβιεί σε αυτή.

2 Η ιρακινή αστυνομία αποτελείται από ειδικές δυνάμεις, την παραστρατιωτική ομοσπονδιακή αστυνομία και τοπικούς αστυνομικούς.

3 Οι «Popular Mobilization Forces» ή αλλιώς οργάνωση «Hashad Al Sha’abi» που ιδρύθηκε το 2004 και αποτελείται από μεγάλο αριθμό παραστρατιωτικών ομάδων που ηγούνται από πολιτοφυλακές, οι οποίες λογοδοτούν απευθείας στον Πρωθυπουργό. Οι εν λόγω ομάδες αποτελούν κίνδυνο για τις επιχειρήσεις, μιας και η παραστρατιωτική πολιτοφυλακή αποτελείται από σιίτες, οι οποίοι θα πρέπει να συγκρατηθούν, ώστε να σεβαστούν τους σουνίτες της Μοσούλης.

4 Η αντιτρομοκρατική Υπηρεσία CTS, η οποία επίσης έχει εκπαιδευτεί από τις ΗΠΑ και αποτελείται από επίλεκτες ειδικές δυνάμεις, που πολεμούν επί μακρόν τους εξτρεμιστές

5  Ο Διεθνής Συνασπισμός του οποίου ηγούνται οι ΗΠΑ και επιχειρεί από το 2014 στο Ιράκ. Παρέχει εκπαίδευση, όπλα και εξοπλισμό στις τοπικές δυνάμεις, ενώ αναμένεται πως θα συμμετάσχει και με επίλεκτες ειδικές δυνάμεις, όπως έχει συμβεί και στη Συρία στο πλευρό των Peshmerga. Η εμπλοκή του αποτελεί παράγοντα εγγύησης, αφού οι ΗΠΑ, οπουδήποτε και αν συμμετέχουν, αναλαμβάνουν τον ηγετικό ρόλο του συντονισμού.

6  Οι Peshmerga με τις δυνάμεις ασφαλείας των κουρδικών περιοχών του Β. Ιράκ, οι οποίοι οφείλουν, θεωρητικά, να λογοδοτούν στη Βαγδάτη. Αποτελούν επίσης απρόβλεπτο παράγοντα που περιπλέκει τις καταστάσεις, αφού διαθέτουν εχθρικά αισθήματα για το τοπικό στοιχείο και συνήθως ενεργούν αυτόνομα και με αναρχικό τρόπο προς την κεντρική εξουσία.

7 Οι ιρανικές δυνάμεις, οι οποίες παρέχουν οικονομική και λογιστική υποστήριξη, κυρίως στις σιιτικές δυνάμεις και πολιτοφυλακές.

8 Οι τουρκικές δυνάμεις, οι οποίες είναι ανεπτυγμένες σε στρατιωτική βάση πλησίον της Μοσούλης, από την οποία πραγματοποιούνται επιθέσεις με πυροβολικό κατά των τζιχαντιστών, στα περίχωρα της πόλης. Αποτελούν παράγοντα περιπλοκής των καταστάσεων, αφού δεν είναι αποδεκτή η παρουσία τους από το επίσημο ιρακινό κράτος.

Τουρκικές ενέργειες παρέμβασης

Ο Τούρκος Α/ΓΕΕΘΑ H. AKAR είχε δίωρη συνάντηση στην Ουάσιγκτον με τον αμερικανό ομόλογό του.

Ο λόγος της συνάντησή ς τους ήταν ακριβώς η έναρξη των επιχειρήσεων στη Μοσούλη και η ανταλλαγή απόψεων για τις επιχειρήσεις.

Ο τούρκος Στρατηγός εξέφρασε τη θέση της Άγκυρας για συμμετοχή στις επιχειρήσεις της Συμμαχίας, ενώ ο αμερικανός ομόλογός του απάντησε πως σκοπός είναι να αποφευχθούν να πληγούν οι κάτοικοι της περιοχής, εφιστώντας την προσοχή στις ΤΕΔ ως προς τη χρήση του πυροβολικού τους.

Αυτό από μόνο του σημαίνει πως οι ΗΠΑ δεν είναι αρνητικές στην ύπαρξη των τουρκικών δυνάμεων πλησίον στη Μοσούλη, ως plan B, εφόσον μάλιστα δε στοιχίζουν τίποτα στο δικό τους ή το συμμαχικό προϋπολογισμό, αλλά αυτή τη στιγμή δεν σκέφτονται επουδενί περεταίρω εμπλοκή της Άγκυρας πέραν της υποστήριξης με μέσα του πυροβολικού.

Στο πλαίσιο αυτό αντιπροσωπεία του τουρκικού ΥΠΕΞ αναμένεται να μεταβεί εντός της εβδομάδας στη Βαγδάτη προκειμένου να συζητήσει το θέμα της Μοσούλης και του στρατοπέδου Bashiqa, όπου εδρεύουν οι τουρκικές δυνάμεις. Ωστόσο τέτοιες συναντήσεις δεν φαίνεται πως θα εξυπηρετήσουν τις τουρκικές φιλοδοξίες και αποσκοπούν ώστε να κερδηθεί χρόνος και να εφησυχάσουν τον διεθνή  παράγοντα.

Τούτο συνδυάζεται με το γεγονός πως τουρκικά άρματα μάχης μετακινούνται και ενισχύουν τις θέσεις των ΤΕΔ στα σύνορα με το Ιράκ, αλλά προς το παρόν αυτές οι ενέργειες μοιάζουν περισσότερο με προετοιμασία, ώστε η Άγκυρα να δηλώσει άμεσα παρούσα σε περίπτωση που δοθεί το πράσινο φως για χερσαίες επιχειρήσεις.

Η τουρκική προπαγάνδα και η προετοιμασία του εναλλακτικού πλάνου

Φυσικά από πλευράς της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας διατείνεται σε όλους τους τόνους η υποστήριξη για άλλη μία φορά της Άγκυρας προς τους φίλιους πληθυσμούς Τουρκομάνων, Αράβων και Κούρδων που διαβιούν στο Ιράκ, κατά τον ίδιο τρόπο που οι Άραβες και οι Τουρκομάνοι χρησιμοποιούνται ως επιχείρημα ηθικής δικαίωσης της τουρκικής παρεμβατικότητας στη Συρία.

Το εναλλακτικό σχέδιο σε περίπτωση εμμονής της Βαγδάτης στις θέσεις της, είναι η συμμετοχή των ΤΕΔ προς υποστήριξη των 10000 Κούρδων Peshmerga της βάσης Hazer, σε συντονισμό με το Erbil, ως «ειδικοί σύμβουλοι».

Ο κίνδυνος της ολοκληρωτικής καταστροφής

Πέραν του κινδύνου περιπλοκής των καταστάσεων στις επιχειρήσεις της Μοσούλης ελλοχεύει ένας μεγαλύτερος ακόμα κίνδυνος αποτυχίας: το φράγμα της πόλης.

Σε περίπτωση που το φράγμα χτυπηθεί από λάθος των επιτιθέμενων ή σε περίπτωση που δεχτεί επίθεση από τους τζιχαντιστές, που διαθέτουν έτσι κι αλλιώς τάσεις αυτοκτονίας και «μαρτυροποίησης», η πόλη θα θαφτεί κάτω από το νερό σε βάθος 21μ. εντός 4 ωρών.

Αυτή τη στιγμή το φράγμα φυλάσσεται από εθελοντές της Niveneh, τους οποίους έχουν εκπαιδεύσει Τούρκοι στρατιώτες.

πηγη