«Θα είμαστε εκεί για πάντα!». Υπερφίαλη και αλαζονική μέσα στη χρονική απροσδιοριστία της, η εν λόγω διακήρυξη θα μπορούσε να ανήκει σε έναν… ιμπεριαλιστή σουλτάνο παλαιάς κοπής, αποφασισμένο να διατηρήσει τις κτήσεις του. Ο πρόεδρος της σύγχρονης Τουρκίας, από την άλλη, σουλτάνος δεν είναι (ακόμη επισήμως) αλλά θα ήθελε να γίνει, και για να το επιτύχει χρησιμοποιεί όλα τα μέσα, όχι μόνο σε πρακτικό αλλά και σε επικοινωνιακό επίπεδο.

«Εχουμε πει ξεκάθαρα στην Κύπρο και την Ελλάδα ότι δεν μπορούν να περιμένουν μία λύση χωρίς την Τουρκία ως εγγυήτρια δύναμη. Θα είμαστε εκεί (σ.σ.: στην Κύπρο) για πάντα. Δεν τίθεται θέμα απόσυρσης των τουρκικών στρατευμάτων». Τάδε έφη Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χθες, βγαίνοντας από τέμενος στην Κωνσταντινούπολη.

Η παρέμβαση ήρθε σε μια εξαιρετικά κρίσιμη χρονική στιγμή, μόλις λίγες ώρες μετά το πέρας της διεθνούς διάσκεψης για το Κυπριακό στη Γενεύη (που ολοκληρώθηκε αργά το βράδυ της Πέμπτης) και μόλις λίγες ημέρες πριν από το νέο (σε επίπεδο τεχνοκρατών) πολυμερές ραντεβού Ελλάδας, Τουρκίας, Βρετανίας κ.ά. ξανά στη Γενεύη στις 18 Ιανουαρίου με θέμα το Κυπριακό.

Με άλλα λόγια, ακριβώς την ίδια ώρα που οι συζητήσεις για το μέλλον των Εγγυήσεων στην Κύπρο μπαίνουν (συνοδευόμενες μάλιστα από εναλλακτικές προτάσεις) για πρώτη φορά σε τροχιά τεχνικής επεξεργασίας με στόχο την επίτευξη συμβιβασμών, ο σουλτάνος βγαίνει και διακηρύττει ότι η Τουρκία δεν πρόκειται ποτέ να εγκαταλείψει την Κύπρο, υπονοώντας φυσικά διατήρηση κατοχικών δυνάμεων και επεμβατικών δικαιωμάτων.

Κανονικά, εάν την έπαιρνε κανείς τοις μετρητοίς, η φράση του Ερντογάν θα ισοδυναμούσε με τορπίλη στη διαδικασία της επίλυσης του Κυπριακού. Κάπου εκεί, ωστόσο, ξεκινούν οι αντιφάσεις και τα επικοινωνιακά παιχνίδια της τουρκικής ηγεσίας. Μιλώντας χθες έξω από το τέμενος στην Κωνσταντινούπολη, ο Τούρκος πρόεδρος είπε και άλλα… αντιφατικά. Είπε, για παράδειγμα, ότι για να φύγουν τα τουρκικά στρατεύματα από την Κύπρο θα πρέπει να φύγουν και τα ελληνικά. Είπε, δηλαδή, το ίδιο ακριβώς πράγμα που λέει (και είναι διατεθειμένη να κάνει) και η Ελλάδα: ότι θα πρέπει να φύγουν όλοι από την Κύπρο.

Τα κεφάλαια
Ο Τούρκος πρόεδρος αναφέρθηκε ωστόσο και σε άλλα επιμέρους κεφάλαια των διαπραγματεύσεων. Υποστήριξε ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά πρέπει να κρατήσει τη Μόρφου και να δώσει πίσω στους Ελληνοκυπρίους το Βαρώσι στην Αμμόχωστο. Κατέθεσε, επίσης, δική του πρόταση για την εκ περιτροπής προεδρία («μία περίοδος για τους Τ/κ και δύο για τους Ε/κ»). Δεν παρέλειψε, τέλος, να κατηγορήσει την Ελλάδα ότι «το βάζει στα πόδια», αφήνοντας έτσι να εννοηθεί ότι μόνο εκείνος πραγματικά επιθυμεί λύση στο Κυπριακό.

Είναι προφανές ότι ο Ερντογάν στήνει ένα επικοινωνιακό παιχνίδι παίζοντας σε δύο ταμπλό στο Κυπριακό: από τη μία ανεβάζοντας τους τόνους («θα είμαστε εκεί για πάντα») και από την άλλη κρατώντας ζωντανή τη διαπραγμάτευση («θα φύγουμε εάν φύγουν και οι Ελληνες»).

Το κάνει αυτό, διόλου τυχαία, σε μια περίοδο κατά την οποία κορυφώνεται η διαπραγμάτευση στο τουρκικό Κοινοβούλιο για την προτεινόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος (που πρόκειται να εξασφαλίσει στον Ερντογάν την… υπερπροεδρία). Για το εν λόγω θέμα μάλιστα, προ ημερών έπεσαν «μπουνιές» στην τουρκική Βουλή μεταξύ ισλαμιστών (AKP) και κεμαλιστών (CHP) βουλευτών. Ο ίδιος ο Ερντογάν δεν απέκλεισε μάλιστα χθες το ενδεχόμενο ακόμη και πρόωρων εκλογών, εάν τα πράγματα δεν προχωρήσουν όπως επιθυμεί. Ο ισλαμιστής ηγέτης θα ήθελε ιδανικά να θέσει το πακέτο της συνταγματικής αναθεώρησης (που «περνάει» αυτές τις ημέρες, άρθρο προς άρθρο, από την τουρκική Εθνοσυνέλευση) σε δημοψήφισμα τον επόμενο Απρίλιο. Για να επιτύχει τους στόχους του, χρειάζεται απαραιτήτως τη στήριξη των Γκρίζων Λύκων του εθνικιστικού MHP. Οι Γκρίζοι Λύκοι, από την άλλη, δεν θέλουν να δουν σε καμία περίπτωση μια συμβιβαστική συμφωνία στο Κυπριακό. Ο Ερντογάν προσπαθεί να τους κρατήσει ικανοποιημένους (ή, πιο σωστά, να μην τους δυσαρεστήσει) ανεβάζοντας τους τόνους («δεν τίθεται θέμα απόσυρσης των τουρκικών στρατευμάτων από την Κύπρο»).

Σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί υποστηρίζουν ότι η Αγκυρα δεν πρόκειται να συναινέσει σε μια συμφωνία για λύση της κυπριακής διένεξης πριν από την ερχόμενη άνοιξη. Τα εθνικιστικά παραληρήματα του Ερντογάν εξυπηρετούν ωστόσο και άλλους στόχους… εξισορροπητικούς αλλά και αποπροσανατολιστικούς.

Εμφανιζόμενος σκληρός στο Κυπριακό, ο Ερντογάν επιχειρεί να εξισορροπήσει τις ήττες του στο μέτωπο της Συρίας. Επιχειρεί επίσης να αποπροσανατολίσει την τουρκική κοινή γνώμη από προβλήματα όπως είναι η κατάρρευση της τουρκικής λίρας που έχει χάσει το 25% της αξίας της έναντι του δολαρίου μόνο τους τελευταίους 12 μήνες… και να συνεχίζει να πέφτει.

Διαμάχη για το ποιος «το έβαλε στα πόδια»

Η διεθνής διάσκεψη για το Κυπριακό τελείωσε. Οι διαφωνίες ωστόσο για το «ποιος το έβαλε πρώτος στα πόδια» παραμένουν, δυναμιτίζοντας το κλίμα εν όψει των επερχόμενων κρίσιμων ραντεβού (στις 18 Ιανουαρίου στη Γενεύη… και βλέπουμε). Σε ρόλο ταραξία και πάλι, η Αγκυρα επιλέγει να ανεβάζει τους τόνους ενάντια στην Αθήνα, στη Λευκωσία αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Καλούμενος να σχολιάσει τις χθεσινές δηλώσεις Ερντογάν (περί Ελλήνων που «το βάζουν στα πόδια» από τη διαπραγμάτευση για το Κυπριακό), ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς εμφανίστηκε ιδιαίτερα καυστικός. «Την Παρασκευή, η τουρκική αντιπροσωπεία εγκατέλειψε τη Γενεύη λέγοντας ότι είχε και άλλα σημαντικότερα πράγματα να κάνει, όπως να ασχοληθεί με το Συριακό και τη συνταγματική μεταρρύθμιση, και ότι επιθυμούσε να γίνει μια μη οργανωμένη συζήτηση μεταξύ εμπειρογνωμόνων. Στα πόδια το έβαλαν αυτοί που έφυγαν. Εμείς είμαστε ακόμα εδώ», δήλωσε χαρακτηριστικά ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας χθες από τη Γενεύη. «Πρέπει δε να σας εξηγήσω ότι αποτρέψαμε μια μεθοδευμένη αποτυχία της διάσκεψης», συνέχισε με νόημα ο Ελληνας ΥΠΕΞ… κοιτώντας προς Αγκυρα μεριά.

Οσο για την ίδια την Αγκυρα, αυτή επέλεξε χθες να στρέψει τα πυρά της όχι μόνο προς την Αθήνα αλλά προς την ΕΕ. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου αποκήρυξε χθες ως «παραμύθι» τον ισχυρισμό ότι η ΕΕ θα μπορούσε να εγγυηθεί την ασφάλεια σε μια επανενωμένη Κύπρο. Ο κ. Τσαβούσογλου προχώρησε μάλιστα ακόμη παραπέρα απορρίπτοντας το «open ended» της διαδικασίας με το σκεπτικό ότι οι συνομιλίες στο Κυπριακό δεν γίνεται να συνεχίζονται «επ’ αόριστον».

Αντιθέτως, σύμφωνα με τον Τούρκο ΥΠΕΞ, αυτές θα πρέπει να καταλήξουν κάπου (ή να μην καταλήξουν) το συντομότερο, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη όλα τα σενάρια (συμπεριλαμβανομένων των αρνητικών). Είναι προφανές πως κάποιοι βιάζονται να το βάλουν στα πόδια. Μένει να φανεί προς ποια κατεύθυνση και με ποια ακριβώς στόχευση. Η Τουρκία φέρεται να άσκησε πιέσεις και κατά τη διάρκεια της διεθνούς διάσκεψης στη Γενεύη «θέλοντας» εξελίξεις μέσα στην επόμενη εβδομάδα, πριν από τις 20 Ιανουαρίου (οπότε ορκίζεται ο Ντόναλντ Τραμπ, παρεμπιπτόντως).  πηγη