Απέναντι σε μια τεράστια αντίδραση, την Δευτέρα το ιρακινό Κουρδιστάν προχώρησε σε δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία του. Η Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες [1] συγκαταλέγονται στις μεγάλες διεθνείς δυνάμεις που προέτρεψαν την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν (Kurdistan Regional Government, KRG) να επανεξετάσει ή να αναβάλει το γεγονός. Περιφερειακές δυνάμεις όπως το Ιράν, το Ιράκ [2] και η Τουρκία, ήταν λιγότερο μετρημένες, ανακοινώνοντας την εφαρμογή οικονομικών, ασφαλιστικών και διπλωματικών κυρώσεων κατά της KRG -οι περισσότερες από τις οποίες δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί. Ακόμα κι έτσι, η διάθεση στην πρωτεύουσα της KRG, Erbil, ήταν εορταστική. Τα αρχικά αποτελέσματα δείχνουν [3] υψηλό ποσοστό συμμετοχής (πάνω από 72%) και φαίνεται ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ψηφοφόρων υποστήριξε την προσπάθεια για ανεξαρτησία.

Φυσικά, η ψηφοφορία είναι μη δεσμευτική και οι συνέπειές της θα είναι περισσότερο πολιτικές παρά νομικές. Στην πραγματικότητα, αυτό δεν είναι καν το πρώτο δημοψήφισμα που διεξήγαγαν οι Ιρακινοί Κούρδοι σχετικά με το ζήτημα της ανεξαρτησίας: Ψήφισαν για το ίδιο θέμα το 2005. Τότε, επίσης, η ανεξαρτησία έτυχε σχεδόν ομόφωνης υποστήριξης. Υπάρχει όμως μια ποιοτική διαφορά μεταξύ των δύο ψηφοφοριών. Η πρώτη ήταν μια πρωτοβουλία της κοινωνίας των πολιτών, ενώ αυτή είναι μια πρωτοβουλία της κουρδικής κυβέρνησης που επικυρώθηκε από το κοινοβούλιο της περιοχής, το οποίο συγκλήθηκε [14] στις 14 Σεπτεμβρίου για πρώτη φορά σε περισσότερα από δύο χρόνια. Η κουρδική ηγεσία τόνισε ότι αυτό κάνει το δημοψήφισμα περισσότερο μια δήλωση πρόθεσης παρά έναν οδικό χάρτη.

Ακόμα και αυτή η δήλωση, όμως, προκάλεσε μεγάλη ανησυχία σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Ιδιαίτερα ανήσυχες είναι το Ιράν και η Τουρκία, οι οποίες έχουν απειλήσει την KRG με ολέθριες συνέπειες επειδή προχώρησε προς την ψηφοφορία. Στην πραγματικότητα, το Ιράν έκλεισε [5] τον εναέριο χώρο του στην περιοχή του Κουρδιστάν μετά από αίτημα του Ιράκ μια ημέρα πριν από το δημοψήφισμα και ο τουρκικός στρατός πραγματοποίησε ασκήσεις με τον ιρακινό στρατό κατά μήκος των συνόρων Τουρκίας – KRG. Και οι δύο χώρες θεωρούν ότι το δημοψήφισμα έχει μετατρέψει την κουρδική φιλοδοξία για κρατική υπόσταση στο Ιράκ από πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί σε μια αυξανόμενη κρίση στα σύνορά τους.

ΚΑΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ

Μια σειρά από εσφαλμένες εκτιμήσεις έφεραν την περιοχή στην τρέχουσα θέση της. Κατ’ αρχήν, η διεθνής κοινότητα, και ιδιαίτερα οι Ηνωμένες Πολιτείες, από μακρού χρόνου αγνοούν την αυξανόμενη ένταση. Ο στόχος της ανεξαρτησίας της κουρδικής ηγεσίας είναι γνωστός και ο πρόεδρος της KRG, Masoud Barzani, εξέφρασε το σχέδιο του να διεξαγάγει δημοψήφισμα το 2014. Ανακόπηκε από την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους (ISIS), αλλά καθώς το ISIS έχασε έδαφος την άνοιξη και το καλοκαίρι, ήταν αναπόφευκτο ότι ο Μπαρζανί θα αναβίωνε το σχέδιό του. Στις 7 Ιουνίου 2017, η επιτροπή δημοψηφίσματος της περιοχής του Κουρδιστάν όρισε την ημερομηνία -25 Σεπτεμβρίου.

Σε καμία περίπτωση κατά την διάρκεια αυτής της τριετίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες ή οποιαδήποτε άλλη διεθνής δύναμη δεν έκανε μια σοβαρή προσπάθεια να συμφιλιώσει την Βαγδάτη με την Erbil ως εναλλακτική λύση στο δημοψήφισμα της ανεξαρτησίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ασχολήθηκαν με την διαμεσολαβητική διπλωματία όταν ήταν πολύ αργά, και έπειτα έκαναν το λάθος να ρίξουν το βάρος στην στήριξη των Κούρδων. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και ο Λευκός Οίκος [7] αμφότεροι εξέδωσαν δηλώσεις που αντιτίθενται στο δημοψήφισμα και εμφανίζονται να απειλούν την κουρδική πλευρά με συνέπειες εάν προχωρήσει. Η κυβέρνηση στην Βαγδάτη, εν τω μεταξύ, αφέθηκε χωρίς καμιά κριτική. Αντ’ αυτού, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έπρεπε να ασκήσουν πίεση και στις δύο πλευρές για να ξεκινήσουν σοβαρές διαπραγματεύσεις υπό διεθνή και περιφερειακή εποπτεία και διαμεσολάβηση.

Η Βαγδάτη, με την σειρά της, έγινε λιγότερο ανοικτή σε μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων. Η δυσκαμψία της θέσης της είναι εύκολο να ιχνηλατηθεί. Τον Απρίλιο, ο πρωθυπουργός Χαιντέρ αλ-Αμπαντί [8] αναγνώρισε την ανεξαρτησία ως το φυσικό δικαίωμα των Κούρδων, αλλά κάλεσε την KRG να αναβάλει την ψηφοφορία. Καθώς το δημοψήφισμα πλησίαζε, ζήτησε να ακυρωθεί συνολικά [9]. Μίλησε μάλιστα για χρήση στρατιωτικών μέτρων εάν η διαδικασία δημοψηφίσματος γινόταν βίαιη. Αυτό αύξησε το πιθανό πολιτικό κόστος της καθυστέρησης του δημοψηφίσματος για τον Barzani. Στην πραγματικότητα, η αυξανόμενη εξωτερική αντίδραση φαίνεται να έχει επιφέρει μεγαλύτερη εσωτερική ενότητα μεταξύ των Κούρδων.

Ομοίως, η Τουρκία και τα τελεσίγραφα του Ιράν σκλήρυναν την θέση της Erbil. Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία ήταν μια από τις βασικές δυνάμεις που διευκόλυναν την οικονομική ανεξαρτητοποίηση της KRG από την Βαγδάτη, εμπλεκόμενη διμερώς με την Erbil για να πουλά κουρδικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο στην διεθνή αγορά. Η Erbil, με την σειρά της, πίστευε ότι το εμπόριο ενέργειας δημιουργούσε κάποια αλληλεξάρτηση, ελπίζοντας ότι αυτό θα προκαλούσε μια πιο μετριοπαθή αντίδραση της Τουρκίας στο δημοψήφισμα. Η Άγκυρα είχε στείλει προηγουμένως αμφίσημα μηνύματα σχετικά με το ζήτημα της ανεξαρτησίας, γεγονός που αύξησε την προσδοκία της Erbil για τουρκική αυτοσυγκράτηση. Μόλις πριν από δύο χρόνια, ο Τούρκος πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan ανέφερε ότι η κουρδική ανεξαρτησία ήταν μια εσωτερική υπόθεση του Ιράκ.

Ο GALIP DALAY είναι διευθυντής ερευνών στο φόρουμ Al Sharq και ανώτερος συνεργάτης για την Τουρκία και τις Κουρδικές Υποθέσεις στο Κέντρο Ερευνών Al Jazeera.Το κείμενο είναι του Foreign Affairs  πηγη