Σε τι βαθμό απασχολεί την κοινωνία και πόσο επηρεάζει τους πολίτες ο διπλωματικός και πολιτικός πυρετός που παρατηρείται τις τελευταίες εβδομάδες για το ζήτημα της ονομασίας της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας;

Με αυτή την απορία, μαζί φυσικά και με περιέργεια να γνωρίσω από κοντά ένα μέρος για το οποίο είχα ακούσει διάφορα, αλλά δεν είχα επισκεφθεί στο παρελθόν, ξεκίνησα στις αρχές του μήνα το ταξίδι μου από την Αθήνα για την ΠΓΔΜ.

Η έντονη κινητικότητα για το όνομα του γειτονικού κράτους ήταν μια συγκυρία που αύξησε κατακόρυφα τη δημοσιογραφική μου αδρεναλίνη, αφού είχα τη δυνατότητα να βρεθώ τη σωστή στιγμή στο κατάλληλο σημείο.

Δεν θα άφηνα την ευκαιρία να πάει χαμένη, εστιάζοντας στο σκέλος που αφορά την άποψη των απλών ανθρώπων της καθημερινότητας. Από τη ρεσεψιονίστ του ξενοδοχείου μέχρι τους πλανόδιους μικροπωλητές και τους οδηγούς ταξί.

Η προτομή του Τίτο για να θυμίζει το κομμουνιστικό παρελθόν και την ενωμένη Γιουγκοσλαβία | Δημήτρης Κουκλουμπέρης

Οι δύο και πλέον δεκαετίες κατά τις οποίες το πρόβλημα παραμένει άλυτο, καθώς και η ακραία ρητορική πολιτικών ηγεσιών που κυβέρνησαν τόσο την Ελλάδα όσο και την ΠΓΔΜ, με αποτέλεσμα μια ολόκληρη γενιά να γαλουχηθεί μέσα σε ένα περιβάλλον εθνικιστικής υστερίας, ήταν σκέψεις που τριγυρνούσαν στο μυαλό μου. Ευτυχώς, ο φόβος μήπως αυτό ήταν και το κλίμα που θα συναντούσα στις πόλεις όπου θα πήγαινα και στις επαφές που θα είχα με τους κατοίκους, δεν επιβεβαιώθηκε.Δεν ξέρω αν έχει προλάβει να παίξει ρόλο για τους πολίτες η στροφή 180 μοιρών που έχει κάνει η κυβέρνηση Ζάεφ σε σχέση με εκείνη του Νίκολα Γκρούεφσκι, πάντως ο μέσος πληθυσμός του γειτονικού κράτους δείχνει να αντιμετωπίζει την κατάσταση που διαμορφώνεται με σύνεση, ρεαλισμό και χωρίς κραυγαλέες ιστορικές προκαταλήψεις. Ουσιαστικά, άλλες είναι οι προτεραιότητες και σχετίζονται με την εξασφάλιση καλύτερων όρων διαβίωσης. Για να δώσω ένα μέτρο σύγκρισης, οι εικόνες –πλην εξαιρέσεων– παραπέμπουν στην Ελλάδα των αρχών του ’80.

Στην Οχρίδα, μια όμορφη τουριστική πόλη χτισμένη στις όχθες της ομώνυμης λίμνης, τα λόγια του Στέφαν, εργαζόμενου στην κεντρική υπαίθρια αγορά, συμπύκνωναν αυτό ακριβώς το πνεύμα.

Μόλις κατάλαβε ότι είμαι Ελληνας, αμέσως με ρώτησε με σχεδόν άπταιστη προφορά: «Θεσσαλονίκη;» Οι επισκέπτες από τη Βόρεια Ελλάδα στις περιοχές του νότιου τμήματος της ΠΓΔΜ είναι ένα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο, γι’ αυτό και η σχετική ερώτηση. «Οχι, από Αθήνα. Νo, from Athens», του απάντησα, αλλά αυτό δεν άλλαξε καθόλου τη θετική διάθεση με την οποία με προσέγγισε και όχι κατ’ ανάγκη για να αγοράσω κάτι.

«Είμαστε φίλοι, είμαστε αδέλφια!», ήταν (στα αγγλικά) η επόμενη φράση του, που ομολογώ ότι δεν περίμενα να ακούσω. «Δεν έχουμε να χωρίσουμε τίποτα. Ενωμένοι οι λαοί είναι δυνατοί. Είναι οι πολιτικές που απομακρύνουν και διαιρούν», πρόσθεσε. Συμφώνησα και χαμογελαστός τον χαιρέτησα με χειραψία. Περιττό να πω ότι τα μηνύματα του Στέφαν ήταν από τα πιο ανέλπιστα και ευχάριστα στιγμιότυπα του ταξιδιού.

Σε μια από τις βόλτες μου, προορισμός ήταν η κωμόπολη Στρούγκα, όπου το αλβανικό στοιχείο κυριαρχεί. Τη διασχίζει ο ποταμός Ντριμ που χύνει τα νερά του στη λίμνη Οχρίδα και τον μοιράζεται η ΠΓΔΜ με την Αλβανία. Πηγαίνοντας εκεί με ταξί, ο ασπρομάλλης ηλικιωμένος οδηγός επέλεξε την οδό του αθλητισμού για να σπάσει ο πάγος: «Γκάλης, Γκάλης!», μου φώναξε με θαυμασμό για τον άνθρωπο που έφερε το μπάσκετ στην Ελλάδα. «Αγαπάμε τη χώρα σας, παραθερίζουμε στις παραλίες σας, να περάσετε όμορφα εδώ», συνέχισε μέχρι που φτάσαμε.

Εμπορευματοποίηση

Στον εθνικό δρυμό του Μαύροβου, στα βορειοδυτικά, το τοπίο είναι συναρπαστικό. Φαράγγια, υψηλή βλάστηση και χιονισμένες βουνοκορφές. Στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, το οποίο ανήκει στη σχισματική «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία», μερικά χιλιόμετρα έξω από την πόλη Δίβρη, μας ζητούν εισιτήριο 2 ευρώ για να εισέλθουμε στον ιερό ναό με τα πολλά λείψανα αγίων.

Η εμπορευματοποίηση της πίστης δεν γνωρίζει σύνορα… Απέναντι, στην άλλη πλαγιά, είναι χτισμένο ένα τεράστιο τζαμί. Ο μουφτής καλεί από τη μεγαφωνική σε προσευχή, την ίδια ώρα που χτυπούν οι καμπάνες. Χριστιανοί και μουσουλμάνοι συνυπάρχουν στη χώρα, όπως το ίδιο συμβαίνει με το πλήθος των εθνικοτήτων με βασικές τους Σλαβομακεδόνες και τους Αλβανούς.

Επόμενος σταθμός, η Μπίτολα, μόλις 14 χιλιόμετρα από τον τελωνειακό σταθμό Νίκης στη Φλώρινα. Το σκηνικό της φιλικής ατμόσφαιρας διατηρείται σταθερό. Στον κεντρικό πεζόδρομο, η προτομή του Τίτο στέκει αγέρωχη, ενώ οι φωνές από Ελληνες είναι διαρκείς. Είτε για φτηνά ψώνια είτε για βενζίνη είτε για επίσκεψη στον οδοντίατρο…

Στην κυκλική κεντρική πλατεία της Οχρίδας | Δημήτρης Κουκλουμπέρης

Από την άλλη πλευρά, ο αλυτρωτισμός, η λαϊκιστική και διχαστική επιχειρηματολογία «κατά των Ελλήνων που θέλουν να μας πάρουν το όνομα» και άλλα παρόμοια, που καλλιεργήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους σε μια μερίδα του κόσμου.

Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται εξάλλου τα κακόγουστα τεράστια αγάλματα επίδειξης «μακεδονισμού» αλλά και εθνικιστικά συνθήματα στους τοίχους, τα οποία εντόπισα σε κεντρικά σημεία αρκετών πόλεων. (με βοήθησε να καταλάβω το νόημά τους ένας συνταξιδιώτης, γνώστης της σλαβικής γλώσσας).

Αν και υπαρκτά, τείνουν ως φαινόμενα να ξεθωριάσουν. Ή έστω συνιστούν πλέον μειοψηφικές θέσεις, αφού έχουν συνέπεια την απομόνωση και συν τοις άλλοις δεν αυξάνουν το χαμηλό βιοτικό επίπεδο.

Αριστερά για Αθήνα, Σκόπια. Δεξιά για Οχρίδα. Στο βάθος η τεραστίων διαστάσεων σημαία της χώρας | Δημήτρης Κουκλουμπέρης

Η Ντόρις, νεαρή υπάλληλος σε καφετέρια, παίρνει μισθό ένα ευρώ την ώρα (δηλαδή 60 δηνάρια που είναι το νόμισμα της χώρας). Αυτό σημαίνει ότι στην καλύτερη περίπτωση αμείβεται στο τέλος του μήνα με 160 ευρώ, τη στιγμή που το ενοίκιο για ένα μικρό σπίτι είναι 100 ευρώ. «Πώς να ζήσεις αξιοπρεπώς με τέτοιες συνθήκες; », σκέφτηκα μέσα μου.

Οταν επέστρεψα στην Ελλάδα, η τηλεόραση μετέδιδε τη συνέντευξη του επικεφαλής της κυβέρνησης των Σκοπίων, Ζόραν Ζάεφ. Συγκράτησα δυο-τρεις αναφορές-κλειδιά: «Θέλουμε να υπάρξει συνεργασία, αντί να μείνουμε εγκλωβισμένοι σε επικεφαλίδες για ορισμένα τοπωνύμια που συνδέονται με την Ιστορία. Αν έβαζα κόκκινες γραμμές, κάτι τέτοιο θα αποτελούσε εμπόδιο για την επίλυση του ζητήματος. Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι το στοιχείο που θα μας ενώσει».

Δεν θυμάμαι στο πρόσφατο παρελθόν παρόμοια διαλλακτικότητα στη φρασεολογία των γειτόνων. Οσον αφορά τους πολίτες, είναι προς το κοινό μας συμφέρον ο δρόμος της ειρήνης και της καλής γειτονίας. Αν δεν συνεννοηθούμε ούτε και τώρα, μάλλον δεν θα τα καταφέρουμε ποτέ. πηγη