Φόρμουλα που θα επιτρέπει στους Τουρκοκύπριους να λαμβάνουν από κοινού με τους Ελληνοκύπριους αποφάσεις για όλα τα ζητήματα των υδρογονανθράκων επιδιώκει το κατοχικό καθεστώς, επικουρούμενο από τη βαριά παρουσία, ακόμα και στρατιωτική, της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ.

Σε συνέντευξή του στον «Φ», ο «υπουργός Οικονομικών και Ενέργειας», Οζντίλ Ναμί, καθιστά σαφές ότι η Τουρκία είναι σε θέση να εμποδίσει με το πολεμικό ναυτικό της προγραμματισμένες γεωτρήσεις σε όλα τα τεμάχια της ΑΟΖ. Ακόμα και στο τεμάχιο 10, όπου αναμένεται να τρυπήσει η ExxonMobil σε μερικούς μήνες. Ο κ. Ναμί τονίζει πως η ένταση και η διαμάχη μπορούν να αποφευχθούν αν οι Ελληνοκύπριοι δεχθούν συνδιαχείριση του φυσικού αερίου ή προχωρήσουν σε πάγωμα του ενεργειακού σχεδιασμού μέχρι τη λύση του Κυπριακού. Ο ίδιος θέτει στην ουσία τη συνδιαχείριση των υδρογονανθράκων, καθώς και την αποδοχή συγκεκριμένου και σύντομου χρονοδιαγράμματος κατάληξης ως προϋποθέσεις για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων λύσης. Υπογραμμίζει, πάντως, πως από το νέο του «αξίωμα» θα προωθήσει την οικονομική συνέργεια Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ως όχημα που θα μπορούσε να οδηγήσει στη λύση του πολιτικού προβλήματος.

-Η Τουρκία ανανέωσε τη Νavtex για στρατιωτικές ασκήσεις στο τεμάχιο 3 της κυπριακής ΑΟΖ. Πώς βλέπετε εσείς να εξελίσσεται αυτή η κρίση με τη φυσική πλέον παρεμπόδιση της γεώτρησης;
-Πιστεύω ότι με συνεργασία μπορούμε να αποφύγουμε την ένταση. Εδώ και πολύ καιρό έχουμε προτείνει συνεργασία, αλλά δυστυχώς η ελληνοκυπριακή ηγεσία επέλεξε να προχωρήσει μονομερώς (σ.σ. στο ενεργειακό πρόγραμμα). Επομένως, υποχρέωσαν την τουρκική πλευρά να αναλάβει συγκεκριμένη δράση. Και βλέπουμε τώρα τα αποτελέσματα. Παρ’ όλα αυτά, η πρότασή μας για συνεργασία σε αυτά τα ζητήματα είναι ακόμα στο τραπέζι. Ελπίζω ότι η ελληνοκυπριακή ηγεσία θα την αξιοποιήσει με θετικό τρόπο. Πρέπει να καταστήσουμε σαφές ότι η τουρκική πλευρά δεν μπορεί να αποδεχθεί τα όσα υποστηρίζει η ελληνοκυπριακή ηγεσία, ότι υπό τον τίτλο της Κυπριακής Δημοκρατίας οι Ελληνοκύπριοι θα λαμβάνουν όλες τις αποφάσεις και θα καρπωθούν τα έσοδα, αν και όταν υπάρξουν, αλλά οι Τουρκοκύπριοι δεν πρέπει να ανησυχούν διότι ένα μέρος των εσόδων θα είναι κατοχυρωμένο γι’ αυτούς.

-Η Κυπριακή Δημοκρατία λέει ότι για το θέμα των υδρογονανθράκων υπάρχει σύγκλιση στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης του Κυπριακού και σε μια ομοσπονδιακή λύση όλα τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων στους ενεργειακούς πόρους είναι καθορισμένα και διασφαλισμένα. Γιατί η σύγκλιση αυτή δεν είναι τώρα ικανοποιητική;
-Αυτή η φόρμουλα είναι ικανοποιητική για να εφαρμοσθεί όταν θα έχουμε ομοσπονδία. Αν η ελληνοκυπριακή πλευρά παγώσει τις δραστηριότητες (σ.σ. τον ενεργειακό σχεδιασμό) και στη συνέχεια επικεντρωθούμε στο πώς θα ολοκληρώσουμε τις συνομιλίες για περιεκτική λύση, τότε μπορούμε να εφαρμόσουμε αυτή τη φόρμουλα. Το πρόβλημα έγκειται στο τι συμβαίνει σήμερα και μέχρι την ημέρα που θα λυθεί το Κυπριακό. Ουδείς έχει δώσει στην ελληνοκυπριακή πλευρά το μονοπώλιο για τη μελλοντική ομοσπονδιακή Κύπρο. Εδώ βρίσκεται το πρόβλημα. Η ελληνοκυπριακή διοίκηση βλέπει τον εαυτό τους ως τη μόνη νόμιμη αρχή και, συνεπώς, νιώθουν ότι αυτοί θα ιδρύσουν την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Αυτό δεν είναι ορθό. Την ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα συστήσουν από κοινού οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι. Και μέχρι να γίνει αυτό, καθώς είμαστε δύο πολιτικά ισότιμες κοινότητες, αποφάσεις για σημαντικά ζητήματα, όπως οι υδρογονάνθρακες, πρέπει να λαμβάνονται από κοινού, όπως από κοινού θα λαμβάνουμε τις αποφάσεις όταν θα έχουμε την ομοσπονδία.

Αμοιβαία αποδεκτή ρύθμιση
-Ποια ρύθμιση θα μπορούσε να είναι αποδεκτή από τους Τουρκοκύπριους, ώστε να νιώθετε ότι έχετε λόγο στα ενεργειακά ζητήματα χωρίς να προκύπτει θέμα αναγνώρισης οντότητας στο βορρά;
-Γνωρίζετε ασφαλώς το ρητό «όταν υπάρχει θέληση, υπάρχει και τρόπος». Καταφέραμε να συνεργασθούμε σε ό,τι αφορά τη σύνδεση των δικτύων ηλεκτρικού ρεύματος. Έχουμε συστήσει επιτροπές για διαχείριση κρίσεων, για ζητήματα πολιτισμού, για την αποκατάσταση θρησκευτικών μνημείων κ.λπ. Επομένως θα μπορούσαν οι δύο ηγέτες να συναντηθούν και να συμφωνήσουν σε μια ρύθμιση που θα εξουδετερώνει τον φόβο των Ελληνοκυπρίων για αναγνώριση, αλλά την ίδια στιγμή να αντιμετωπίζει και την ανησυχία των Τουρκοκυπρίων ότι δεν διασφαλίζονται τα θεμιτά συμφέροντά μας. Πρέπει να γίνουμε αρκετά δημιουργικοί ώστε να βρούμε τέτοιες φόρμουλες. Είμαστε όλοι Ευρωπαίοι και πρέπει να εγκύπτουμε στα ζητήματα με διάλογο και αμοιβαίο σεβασμό. Όπως ανέφερα, ο Ελληνοκύπριος ηγέτης έχει μεγάλη ευθύνη αυτή την περίοδο. Πρέπει να αναγνωρίσει ότι, δυστυχώς, οι προσπάθειές μας δεν ολοκληρώθηκαν στη Διάσκεψη για την Κύπρο (σ.σ. τον περασμένο Ιούλιο), επομένως τώρα είμαστε σε διαφορετικό στάδιο που καθιστά αδύνατο να αναβληθούν αποφάσεις που πρέπει να λάβουμε σε ζητήματα όπως οι υδρογονάνθρακες. Όταν ελπίζαμε ότι το πολιτικό πρόβλημα θα λυνόταν στη Διάσκεψη για την Κύπρο, όλοι προσπαθούσαμε να απέχουμε από το να αναλάβουμε περαιτέρω δράση για να δώσουμε μια ευκαιρία στις συνομιλίες να καταλήξουν με επιτυχία. Δυστυχώς, είχαμε μια πολύ πικρή εμπειρία στο Κραν Μοντάνα.

-Τι πρέπει να γίνει για να σταματήσει η Τουρκία να εμπλέκεται στις εσωτερικές υποθέσεις της Κύπρου;
Η Τουρκία αυτή τη στιγμή δεν παρεμβαίνει στις «εσωτερικές» υποθέσεις της Κύπρου. Εμείς ως «ΤΔΒΚ» ήμασταν υποχρεωμένοι να υπογράψουμε συμφωνίες με την Τουρκία σε ό,τι αφορά τις ανακαλύψεις υδρογονανθράκων. Ήμασταν υποχρεωμένοι να το πράξουμε διότι η ελληνοκυπριακή πλευρά απέρριψε την πρότασή μας να εμπλακούμε μαζί σε αυτές τις δραστηριότητες. Έπρεπε να λάβουμε μέτρα για να εξισορροπήσουμε τις ενέργειες της ελληνοκυπριακής διοίκησης με διεθνείς εταιρείες, όπως η ΤOTAL, η ΕΝΙ, η ExxonMobil. Και το πράξαμε υπογράφοντας συμφωνίες με την (σ.σ. τουρκική) ΤPAO. Σύμφωνα με αυτές τις συμφωνίες, η τουρκική εταιρεία υποχρεούται να κάνει αυτές τις εργασίες εκ μέρους των Τουρκοκυπρίων. Ταυτόχρονα πρέπει να διασφαλίσουμε αυτή την περιοχή ώστε να αποφύγουμε τυχόν αλληλοσυγκρουόμενες δραστηριότητες. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι ουδείς θα μπορέσει να εξορύξει το οτιδήποτε χωρίς να λάβει υπόψη τα δικαιώματα της τουρκοκυπριακής πλευράς. Εκπλήττομαι όταν διαβάζω σχόλια όπου τίθεται το ερώτημα γιατί η Τουρκία παρεμβαίνει σε αυτή την περιοχή (τεμάχιο 3) στην οποίαν δεν έχει διεκδικήσεις, σε αντίθεση με το τεμάχιο 6 (σ.σ. του οποίου διεκδικεί ένα τμήμα ως μέρος της υφαλοκρηπίδας της). Όσοι διερωτώνται δεν αντιλαμβάνονται ότι σε όλα αυτά τα τεμάχια έχουν δικαιώματα οι Τ/Κ. Καλούμε τις εταιρείες να σεβαστούν τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων σε αυτές τις περιοχές και να αποφύγουν τις μονομερείς ενέργειες. Αν υπάρχουν φυσικοί πόροι θα πρέπει να φέρουν ευημερία κι όχι διαμάχη.

Στοπ στις γεωτρήσεις
-Προβάλατε το επιχείρημα ότι η Τουρκία, εξουσιοδοτημένη από τους Τουρκοκύπριους, μπορεί να παρεμβαίνει και να δραστηριοποιείται στις ανατολικές περιοχές της ΑΟΖ, όπου βρίσκεται και το τεμάχιο 3. Ποια θα είναι η στάση της, όμως, σε τεμάχια, όπως το 10, όπου προγραμματίζει γεωτρήσεις η ExxonMobil, ή το 6 όπου αναμένεται επιβεβαιωτική γεώτρηση από την ΕΝΙ; Θα εμποδίσει και αυτές τις γεωτρήσεις;
Όπως ανέφερα και στην αρχή της συζήτησής μας, οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα σε όλα τα τεμάχια. Οι φυσικοί πόροι της Κύπρου ανήκουν σε όλους τους Κύπριους. Επομένως και οι δύο πλευρές πρέπει συμμετέχουν σε έναν μηχανισμό που θα διασφαλίζει ότι θα έχουν λόγο και θα επωφεληθούν από αυτούς τους φυσικούς πόρους. Το γεγονός ότι δεν προβήκαμε σε καμία ενέργεια σε ό,τι αφορά το τεμάχιο 10 δεν σημαίνει ότι δεν θα προβούμε σε ενέργειες στο μέλλον.

-Επομένως, αν δεν υπάρξει κάποια φόρμουλα συνεννόησης με τους Ε/Κ, η Τουρκία θα μπορούσε να παρέμβει και να εμποδίσει τις γεωτρήσεις στο τεμάχιο 10.
Θα μπορούσε να συμβεί. Εξαρτάται από την κατάσταση τη δεδομένη χρονική στιγμή. Θα πρέπει να αρχίσει διάλογος με την ε/κ πλευρά για τα ζητήματα των υδρογονανθράκων, ώστε να επαναρχίσουν οι συνομιλίες στο Κυπριακό υπό καθορισμένο χρονοδιάγραμμα κατάληξης. Διάλογος, ή πάγωμα των δραστηριοτήτων γεώτρησης ώστε να αποφευχθεί η ένταση που δηλητηριάζει το κλίμα (σ.σ. σε σχέση με τη διαπραγμάτευση του Κυπριακού).

-Όταν αναφέρεστε σε διάλογο με τους Τουρκοκύπριους εννοείται συνδιαχείρηση των όποιων αποθεμάτων υδρογονανθράκων;
Ναι, από το άλφα ως το ωμέγα. Να λαμβάνουμε από κοινού αποφάσεις σχετικά με το ποιος δραστηριοποιείται (σ.σ. στην ΑΟΖ), πότε και πώς. Θα πρέπει να αναπαράγουμε ό,τι θα λάμβανε χώρα σε μια ομοσπονδιακή Κύπρο. Και πρέπει να το πράξουμε σήμερα. Αν επιμένουμε να εκμεταλλευθούμε τους φυσικούς πόρους πριν από μια λύση του Κυπριακού, τότε θα πρέπει να εφαρμόσουμε από σήμερα ό,τι θα συνέβαινε στο πλαίσιο μιας λύσης (σ.σ. του προβλήματος). Αν κάποιος επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει τους υδρογονάνθρακες ως μοχλό πίεσης προς την άλλη πλευρά, τότε αυτό με βεβαιότητα θα είναι πηγή έντασης. Γιατί η τουρκοκυπριακή πλευρά, ας πούμε, να επιτρέψει στην ελληκυπριακή να χρησιμοποιήσει τέτοιον μοχλό πίεσης;

Προϋποθέσεις για επανέναρξη διαλόγου

-Αντιλαμβάνομαι πως μιλάτε για τη σύσταση μιας επιτροπής ή μιας ομάδας εργασίας για τους υδρογονάνθρακές στην οποία θα συμμετέχουν και οι Τουρκοκύπριοι. Αποτελεί αυτό προϋπόθεση για την επανέναρξη συνομιλιών;
-Όχι δεν είναι. Διάβασα δηλώσεις του κ. Χριστοδουλίδη ότι ο τερματισμός των τουρκικών δραστηριοτήτων σε αυτά τα τεμάχια, είναι προϋπόθεση για να επανέλθει η ελληνοκυπριακή πλευρά στο τραπέζι. Εμείς δεν θέτουμε τέτοιους όρους. Η προοπτική που βλέπουμε για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων βασίζεται στο να έχουμε νέους κανόνες που θα διασφαλίσουν ότι θα υπάρξει αποτέλεσμα. Θα πρέπει βέβαια να εμπλακεί ο ΓΓ του ΟΗΕ, αλλά και οι ηγέτες θα πρέπει να αποφασίσουν πώς θα καταγραφούν αυτοί οι κανόνες.

-Σε ποιους νέους κανόνες αναφέρεστε;
-Για παράδειγμα ο «πρόεδρος» Ακιντζί επανέλαβε αρκετές φορές ότι χρειάζεται να υπάρξει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα σε μια νέα προσπάθεια λύσης. Και μπορεί να υπάρξουν και μερικοί άλλοι κανόνες. Αυτά τα ζητήματα πρέπει να διασαφηνιστούν αν πρόκειται να επαναρχίσουν οι συνομιλίες και να έχουν αποτέλεσμα. Ταυτόχρονα, οι πλευρές θα πρέπει να καταβάλουν κάθε προσπάθεια για να αποφύγουν κάθε δραστηριότητα που θα μπορούσε να αυξήσει την ένταση και να ιδωθεί ως ενέργεια που δεν λαμβάνει υπόψη τα θεμιτά συμφέροντα των δύο πλευρών. Και αυτή την περίοδο στην κορυφή της ατζέντας είναι οι υδρογονάνθρακες. Αν ο Ελληνοκύπριος ηγέτης αναγνωρίσει αυτό και προσεγγίσει την τουρκική πλευρά, τότε οι ηγεσίες των δύο πλευρών μπορούν να βρουν τις αναγκαίες φόρμουλες. Πιστεύω ότι οφείλουμε και οι δύο κοινότητες να χρησιμοποιήσουμε εν δυνάμει πόρους όπως οι ανωτέρω προς όφελος ολόκληρου του νησιού.

-Στην ουσία, κύριε Ναμί, η εξεύρεση μιας ρύθμισης στο θέμα των υδρογονανθράκων τίθεται ως προϋπόθεση από την πλευρά σας.
-Δεν θα θέταμε τέτοια προϋπόθεση. Αποτελεί, όμως, πραγματικότητα πως αν δεν αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση, η σχέση μας θα επιδεινωθεί τόσο πολύ που δεν θα είναι δυνατόν να εμπλακούμε σε ουσιαστικές συνομιλίες.

Οικονομικές συνέργειες ως όχημα για λύση

-Υπό το πρίσμα της νέας θέσης σας, του «υπουργού Οικονομίας και Ενέργειας», ποια είναι η σημερινή κατάσταση της τουρκοκυπριακής οικονομίας;
-Η οικονομία μας αναπτύσσεται. Το ποσοστό ανεργίας είναι χαμηλότερο απ’ ό,τι στις περισσότερες ευρωπαϊκές οικονομίες. Παρ’ όλα αυτά, κυρίως λόγω του Κυπριακού, η ανάπτυξη δεν είναι ικανοποιητική. Λόγω της απομόνωσης δεν μπορούμε να εξάγουμε τα προϊόντα που παράγουμε απευθείας στην Ευρώπη. Μπορούμε να τα εξάγουμε στην Τουρκία, αλλά η αγορά εκεί είναι πολύ ανταγωνιστική και παράγουν ήδη τα περισσότερα είδη που παράγουμε εδώ. Πρέπει να είμαστε σε θέση να ανοίξουμε την οικονομία μας σε διεθνές επίπεδο. Υπό τις περιστάσεις, είμαστε υποχρεωμένοι να εστιάσουμε στην παροχή υπηρεσιών, στον τουρισμό, την εκπαίδευση και τον τομέα ακινήτων. Επομένως, επεξεργαζόμαστε μέτρα που θα καταστήσουν τους ανωτέρω τομείς πιο αποδοτικούς. Στο μεταξύ, υπό τη δική μου ηγεσία, θέλω το υπουργείο Οικονομικών να λάβει μέτρα που θα αυξήσουν το εμπόριο στο εσωτερικό του νησιού, μεταξύ των δύο πλευρών. Θα ήθελα επίσης να αναπτύξω ό,τι ισχύει ήδη στη σύνδεση των δύο ηλεκτρικών δικτύων. Πιστεύω ότι αυτό θα είναι επωφελές οικονομικά τόσο για τους Τουρκοκύπριους όσο και τους Ελληνοκύπριους. Θα δημιουργήσει αλληλεξαρτήσεις, θα προωθήσει καλύτερη κατανόηση και κλίμα συνεργασίας. Όλοι γνωρίζουμε ότι η ΕΕ ιδρύθηκε στη βάση οικονομικής αλληλεξάρτησης και συνεργασίας. Ενδεχομένως, σε πολύ μικρή κλίμακα, θα μπορούσαμε να είμαστε πιο ενεργοί σε αυτό το πεδίο στην Κύπρο. Θα κάνω ό,τι μπορώ για να προωθήσω συνεργασία κυρίως στους τομείς της οικονομίας και της ενέργειας. Εύχομαι και ελπίζω πως ο ομόλογός μου στην ε/κ πλευρά θα έχει το ίδιο όραμα και ότι θα μπορούμε να συναντηθούμε και να αναπτύξουμε ιδέες για το πώς θα φέρουμε τις πλευρές πιο κοντά, στο πλαίσιο προετοιμασίας για την επανένωση. Η ΕΕ έχει πολλά να προσφέρει. Με λυπεί, όμως, να πω ότι η ε/κ ελίτ χρησιμοποιεί, όπως και με τους υδρογονάνθρακες, την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ ως μοχλό πίεσης εναντίον της τουρκοκυπριακής πλευράς. Προσεγγίσεις αυτού του είδους θα έπρεπε να ανήκουν στο παρελθόν. Αν καταφέρουμε να ξεπεράσουμε αυτές τις παλιές τακτικές ίσως να μπορούμε να δημιουργήσουμε κάτι νέο που θα μας οδηγήσει στον τελικό στόχο, τη συνολική λύση του Κυπριακού.  πηγη