Παναγιώτης Ήφαιστος

Εντός και εκτός Βουλής οι περί το Μακεδονικό συζητήσεις πάσχουν λογικά, νομικά και πολιτικά. Το έλλειμμα γνώσης για την διεθνή πολιτική του σύγχρονου κρατοκεντρικού κόσμου και η απορρέουσα καταφυγή στον νομικισμό βλάπτει σοβαρά τα εθνικά μας συμφέροντα. Το μείζον ζήτημα είναι να μην υπάρξει διασπορά αλυτρωτισμών και αυτό δεν επιτυγχάνεται με τον κατευνασμό των Σκοπίων. Επιτυγχάνεται μόνο εάν το ισχυρότερο κράτος των Βαλκανίων ασκεί στρατηγική εποπτεία και συναλλάσσεται ορθολογιστικά με τις μεγάλες δυνάμεις.

 

Επί της ουσίας, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το «Βόρεια Μακεδονία», εν δυνάμει, εγγράφει αστάθεια στα Βαλκάνια και διασπορά των αλυτρωτισμών. Δημιουργεί θολές διακρατικές σχέσεις οι οποίες, επιπλέον, διευκολύνουν τα εν εξελίξει ανελέητα στρατηγικά παίγνια των ηγεμονικών δυνάμεων στην περιφέρειά μας.

Θλίψη προκαλούν οι ομιλίες πολλών εντός και εκτός Βουλής. Μεταξύ άλλων, έγιναν αποσπασματικές, εκτιμάται, αναφορές στην Πηνελόπη Δέλτα, αλλά όχι μόνο. Ανεπίγνωστα σίγουρα, καλλιεργούν τις προϋποθέσεις που θα φουντώσουν τον επίπλαστο μακεδονικό εθνικισμό των Σκοπίων. Ακόμη πιο θλιβερό είναι το γεγονός ότι πολλοί από αυτούς οι οποίοι εμφανέστατα στηρίζουν τον σκοπιανό εθνικισμό μιλούν με εθνομηδενιστική προαίρεση. Τι αντίφαση!

Η εσωτερικά βαθύτατα διαιρεμένη FYROM δεν είναι βιώσιμο κράτος. Αυτό το μη βιώσιμο κρατίδιο δεν μπορεί να απειλήσει την Ελλάδα παρά μόνο κάτω υπό ορισμένες προϋποθέσεις που η επίμαχη συμφωνία αναπόδραστα θα καλλιεργήσει. Εξάλλου, με δεδομένο τον –για εγγενείς λόγους– θνησιγενή χαρακτήρα του, ελάχιστη σημασία έχει η μέχρι σήμερα αναγνώρισή του από άλλα κράτη.

Σημασία έχει: Πρώτον, η Ελλάδα να απορρίπτει σταθερά τον αλυτρωτισμό. Δεύτερον, ποτέ να μην τον νομιμοποιήσει η ίδια (τόσα άλλα κράτη έτσι στέκονται η Ελλάδα γιατί όχι!). Τρίτον, να αναπτύξει στρατηγική εποπτεία στην περιφέρειά της (κυρίως να αποτρέψει την τουρκική απειλή και να εφαρμόσει τις Συνθήκες για το Δίκαιο της θάλασσας). Τέταρτον, να συναλλάσσεται επωφελώς με τα πιο ισχυρά κράτη και όχι να υποκύπτει στους τακτικισμούς, όπως ολοφάνερα γίνεται στην συγκεκριμένη περίπτωση.

Αστείοι δονκιχωτισμοί

Η συμφωνία θα θρέψει τους αστείους Μακεδονικούς δονκιχωτισμούς των σλαβικής καταγωγής κατοίκων που εγκλωβίστηκαν στις παρελθούσες γιουγκοσλαβικές αναθεωρητικές αξιώσεις. Ενθαρρύνει έτσι τις ταυτίσεις του θνησιγενούς κρατιδίου των Σκοπίων με την Μακεδονία της κλασικής εποχής. Κάτι τέτοιο ενδέχεται να οδηγήσει σε επέκταση αστείων μεν επικίνδυνων δε αλυτρωτισμών. Η επίμαχη συμφωνία θα ενθαρρύνει επίσης πολιτικούς και πνευματικούς ανορθολογισμούς και ενδεχομένως θα προκαλέσει αναβιώσεις αναθεωρητισμών γειτονικών κρατών, συμπεριλαμβανομένης της Βουλγαρίας και της Αλβανίας.

Υπάρχει πραγματικά σοβαρός άνθρωπος που να μπορεί να ισχυριστεί ότι το ανθρωπολογικό συνονθύλευμα (δεν το λέω υποτιμητικά αλλά υπογραμμίζω την εσωτερική διαφοροποίηση) θα κληρονομήσει τον μεγάλο Έλληνα Μέγα Αλέξανδρο! Και όμως η επίμαχη συμφωνία ολοφάνερα θα ενθαρρύνει τέτοιες κραυγαλέα ανορθολογικές αξιώσεις. Το ότι παραμιλούσαν δεν σημαίνει ότι θα έπρεπε εμείς οι ίδιοι να δεχθούμε το παραμικρό που νομιμοποιεί τον πολιτικό και στρατηγικό ανορθολογισμό στην περιφέρειά μας.

Μια εκτίμηση είναι ότι η Ελλάδα υπέκυψε, ενδεχομένως, σε αξιώσεις των ΗΠΑ και της Γερμανίας που σκοπό έχουν να εκπληρώσουν τακτικούς σκοπούς που αφορούν τις ισορροπίες των ναυτικών δυνάμεων (σήμερα η ηγέτιδα ναυτική δύναμη είναι οι ΗΠΑ) με τις ηπειρωτικές (τις τελευταίες δεκαετίες της ΕΣΣΔ και στις μέρες μας της Ρωσίας) και την παρεμπόδιση των τελευταίων να αυξήσουν την επιρροή τους πάνω στην περίμετρο της Ευρασίας. Εδώ είναι και η ουσία των αντιρρήσεων για τον ακολουθούμενο προσανατολισμό.

Μεγάλες Δυνάμεις και Κοτζιάς

Η Ελλάδα δεν πρέπει να είναι «κολαούζος» των στρατηγικών παιγνίων και μάλιστα εφήμερων και τακτικού χαρακτήρα. Εθνική στρατηγική σημαίνει στρατηγική εποπτεία, όπως είπαμε, και συναλλαγές με τα ισχυρότερα κράτη που θα στοχεύουν σε ισόρροπες σχέσεις, οι οποίες με στέρεο τρόπο εκπληρώνουν βραχυχρόνια, μεσοπρόθεσμα και μακροχρόνια εθνικά συμφέροντα.

Η Ελλάδα, εξάλλου, εδώ και δεκαετίες είναι κράτος αποφασιστικά προσανατολισμένο στις συμμαχίες των ναυτικών δυνάμεων. Δεν «ανήκει στην Δύση», αλλά συμμετέχει κυρίαρχα και ισότιμα.

Δεν έχει κανένα λόγο και δεν πρέπει να γίνεται υποχείριο τακτικών παιγνίων. Ακόμη, μπορεί αντί να ακούει πειθήνια να συνομιλεί ισότιμα με τα ισχυρότερα κράτη όσον αφορά το δέον γενέσθαι στην περιφέρεια στην οποία ανήκει. Γνώμονας πάντα είναι συγκλίσεις συμφερόντων και ισόρροπες / συμμετρικές σχέσεις (στην στρατηγική ανάλυσηαυτή η προσέγγιση είναι μία πολύ καλλιεργημένη γνώση).

Εάν οι ναυτικές δυνάμεις είχαν σοβαρά και μακροχρόνια συμφέροντα για ένταξη της FYROM στις δυτικές συμμαχίες, τότε η Ελλάδα είχε διαπραγματευτικό πλεονέκτημα και η επίμαχη συμφωνία δεν δικαιολογείται.

Θα μπορούσε να αξιώσει στην βάση ισόρροπων και ορθολογιστικών «συναλλαγών» να εξαφανιστεί κάθε αναφορά (εξ ορισμού ανίερη αλλά και ανορθολογική) στην Μακεδονία και να προτείνει την δημιουργία, για παράδειγμα, ενός ομόσπονδου κράτους στην βάση των πραγματικών και όχι των φανταστικών εθνοτήτων εντός του FYROM.

Γιατί όμως ο Νίκος Κοτζιάς, ένας από τους οξυδερκέστερους ανθρώπους που έχω γνωρίσει και ένας υπουργός Εξωτερικών που αρχικά έκανε σημαντικές ορθές κινήσεις (κυρίως στην Ευρώπη και στο Κυπριακό) να προχωρήσει σε μια τέτοια συμφωνία; Παρά την προσωπική εκτίμησή για τον κ. Κοτζιά και επειδή τα μεγάλα εθνικά ζητήματα δεν είναι προσωπικά, θα πρέπει να διατυπώσω την εκτίμηση πως η επίμαχη συμφωνία, στην οποία πρωταγωνίστησε, παγιδεύει την Ελλάδα στρατηγικά και θα καταγραφεί ως μια από μεγαλύτερες λανθασμένες κινήσεις της ελληνικής ιστορίας.

Αβάστακτος νομικισμός

Δεν προβλέπω οτιδήποτε, λέω μόνο το ολοφάνερο για όποιον ξέρει το Αλφαβητάριο των διεθνών σχέσεων. Επί αυτού, υποχρεωτικά θα επανέλθουμε. Εδώ, συντομογραφικά θα αναφερθούμε σε μερικές παθολογίες του ελληνικού πολιτικού συστήματος.

Ακούστηκαν κατηγορίες κατά παρελθουσών πολιτικών εξουσιών και διατυπώθηκε η θέση ότι σε διαπραγματεύσεις δέχθηκαν το ένα ή άλλο: Αυτή η θέση αποκαλύπτει αβάσταχτη νομικίστικη αντίληψη. Μάλιστα, εκφράζει μια επιστημονικά ελλειμματική απειροελάχιστη μειοψηφία νομικών του διεθνούς δικαίου, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι οι συζητήσεις σε διαπραγματεύσεις, ή ακόμη και οι συζητήσεις που καταγράφονται σε συνέδρια μεταξύ νομικών δημιουργούν, δήθεν, τετελεσμένο νομικής δέσμευσης.

Μεγάλο λάθος. Είναι βασικά ένα μεγάλο και επικίνδυνο επιστημονικό και πολιτικό αστείο. Επηρεάζει, εν τούτοις, τις πολιτικές μας εξουσίες (ολοφάνερα στην Βουλή και μάλιστα σε όλο το κομματικό φάσμα). Κανένα σοβαρό κράτος δεν λειτουργεί έτσι: Μετά από μια διακρατική διαπραγμάτευση όλες οι προτάσεις στο τραπέζι αποσύρονται και η νέα διαπραγμάτευση αρχίζει από μηδενική βάση.

Το αλλόκοτο εδώ, βέβαια, είναι ότι υποχωρεί ο ισχυρός. Ο αβάστακτος νομικισμός –ή καλύτερα ο κατακλυσμός νομικισμού των τελευταίων δεκαετιών– στον οποίο πολλοί πολιτικοί προσχώρησαν, οδήγησε ήδη σε τραγωδία στο Κυπριακό, στον κατευνασμό της τουρκικής απειλής και τώρα στην «μακεδονική τραγωδία». Επηρεάζει βαθύτατα, όπως φαίνεται, τους πάντες. Το γεγονός που μόλις αναφέραμε αλλά και πολλά άλλα καταμαρτυρούν άγνοια τόσο για τον πραγματικό χαρακτήρα της διεθνούς πολιτικής όσο και τις πάγιες τυπολογίες των στρατηγικών των ηγεμονικών δυνάμεων. Πιο συγκεκριμένα:

Πως η διπλωματία μας να λειτουργήσει ορθολογιστικά εάν πολλοί μυωπικά δεν βλέπουν το γεγονός ότι απουσιάζει παγκόσμια κοινωνία, παγκόσμιο κοινωνικοπολιτικό σύστημα, παγκόσμια εξουσία και παγκόσμια πολιτική ηθική. Εξ αντικειμένου και για εγγενείς λόγους «η πολιτική ηθική στο διεθνές σύστημα, γράψαμε πρόσφατα εδώ, είναι μηδενική». Το διεθνές σύστημα είναι άναρχο και όταν τα κράτη έχουν ασυμβίβαστα συμφέροντα υπάρχει σύγκρουση και αστάθεια εκτός και αν κυριαρχούν συνθήκες ισορροπίας δυνάμεων. Εξ ου και πολλά ειπώθηκαν πως η επίμαχη συμφωνία θα φέρει δήθεν ανθόσπαρτα Βαλκάνια, πύκνωση ανταλλαγών και ηγετικό ρόλο της Ελλάδας.

Μόνο νηπιακού επιπέδου συλλογισμοί μπορούν να υποστηρίξουν κάτι τέτοιο, ιδιαίτερα όταν η περιοχή μας κοχλάζει στρατηγικά, όταν οι αναθεωρητισμοί αυξάνονται και όταν οι ηγεμονικές δυνάμεις παλεύουν ανελέητα όχι με κατευθείαν πολέμους, αλλά στα περιφερειακά πεδία. Αυτά θα μπορούσαν να είχαν κάποια βάση μόνο εάν η Ελλάδα ασκούσε στρατηγική εποπτεία στην περιφέρειά της, απέτρεπε τις απειλές και μπορούσε να κάνει συναλλαγές με τα ισχυρότερα κράτη με ισότιμο τρόπο. Ο νομικισμός και ο εθνομηδενισμός αποκλείει κάτι τέτοιο.

Ο κατευνασμός είναι πάντα καταστροφικός

Με δεδομένη αυτή την ολοφάνερη κατάσταση στην διεθνή πολιτική, ένα κράτος ποτέ δεν κατευνάζει, γιατί ο κατευνασμός είναι πάντα καταστροφικός και συχνά φέρνει πόλεμο. Φροντίζει οπωσδήποτε να κατέχει επαρκή ισχύ. Αυτό γιατί «στην διεθνή πολιτική η ισχύς είναι το κύριο νόμισμα» (K. Waltz). Μεριμνά, επίσης, για σωστές συμμαχίες. Ακριβώς, επειδή η διεθνής πολιτική πάντα ήταν ρευστή και απρόβλεπτη –έτσι συνεχίζει να είναι και στις μέρες μας και αναπόδραστα πάντα έτσι θα είναι–  η μεγαλύτερη στρατηγική μέριμνα ενός κράτους είναι η αποτροπή των απειλών και η διασφάλιση ισορροπίας δυνάμεων και συμφερόντων.

Τα υπόλοιπα οφείλονται σε άγνοια, εθνομηδενιστικές παραδοχές και νομικισμούς. Μια οποιαδήποτε εθνική στρατηγική οποιουδήποτε κράτους εκπληρώνει τα εθνικά συμφέροντα με εσωτερική εξισορρόπηση (οτιδήποτε είναι εσωτερικοί συντελεστές ισχύος) και εξωτερική εξισορρόπηση (σωστές συμμαχίες και για ένα λιγότερο ισχυρό κράτος, όπως υπαινιχθήκαμε πιο πάνω, επιτυχείς «πελατειακές» συναλλαγές με τα ισχυρότερα κράτη). Οι αναθεωρητισμοί ποτέ δεν νομιμοποιούνται και όταν νομιμοποιούνται μετατρέπονται σε μαχαίρι στο στήθος.

Όποιος γνωρίζει στοιχειωδώς τα εγγενή χαρακτηριστικά και τις λειτουργίες του κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος γνωρίζει ότι οι διεθνείς θεσμοί είναι εξαρτημένες μεταβλητές της ισχύος. Ότι επίσης συχνά οι διακρατικές συμφωνίες είναι ασταθείς. Καθημερινά καταμαρτυρείται ότι όταν μια περιφέρεια εισέλθει σε δίνη αστάθειας πολλές συμφωνίες ή ακόμη και Συνθήκες δεν τηρούνται.

Μετά δε από ένα πιθανό πόλεμο, νέες συμφωνίες και νέες Συνθήκες ορίζουν τη νέα διεθνή ισορροπία Γι’ αυτό το μείζον είναι ότι συμφωνίες, όπως η επίμαχη που έγινε για ένα ρευστό ζήτημα που αφορά ένα μη βιώσιμο και εσωτερικά διαφοροποιημένο κρατίδιο, δεν πρέπει να αφήνουν περιθώρια μεγάλων διακρατικών ανακατατάξεων εάν οι στρατηγικές εξελίξεις το ευνοήσουν. Αυτό υπερισχύει κάθε επιχειρήματος όπως τα περί άλλων κρατών που αναγνώρισαν την FYROM, ή τα περί θέσεων Ελλήνων πολιτικών στο παρελθόν.

Θουκυδίδεια αξιώματα

Το δικαστήριο των εθνών είναι η ιστορία, λένε πολλοί και σωστά. Επειδή όπως αναφέρθηκε πιο πάνω ότι η πολιτική ηθική στην διεθνή πολιτική –εξ ορισμού και για εγγενείς λόγους– είναι μηδενική και ότι το κύριο νόμισμα μεταξύ κρατών είναι η ισχύς, το διεθνές σύστημα είναι αυτορυθμιζόμενο.

Έτσι, η ενθάρρυνση των αλυτρωτισμών σε παρόντα χρόνο ενδέχεται να προκαλέσει αλλαγές συνόρων στα Βαλκάνια που δεν θα μπορούσαν να προβλέψουν ακόμη και άνθρωποι με πολύ μεγάλη φαντασία. «Όσοι είναι ελεύθεροι το χρωστούν στην δύναμή τους» και «δίκαιο έχει όποιος έχει ίση δύναμη» (ένα από τα Θουκυδίδεια αξιώματα που η συζήτηση στην Βουλή κατέδειξε ότι πολλοί δεν γνωρίζουν).

Τέλος, στην διεθνή πολιτική οι αισθητικές και φιλικές σχέσεις μεταξύ προσώπων δεν μετράνε. Μετρούν μόνο τα συμφέροντα. Οι δε ηγεμονικές δυνάμεις, παλεύοντας αδιάκοπα να ρυθμίζουν υπέρ τους τις ανακατανομές ισχύος στις περιφέρειες, υιοθετούν συχνά αδιαφανείς στρατηγικές με σκοπό να μεταφέρουν βάρη σε ανυποψίαστα κράτη. Να προκαλούν αλλαγές με μπλόφες, να προκαλούν πολέμους κατατριβής με σκοπό την αποδυνάμωση και τον έλεγχο λιγότερο ισχυρών κρατών και των πλουτοπαραγωγικών τους πόρων και να παρεμποδίζουν άλλες δυνάμεις να επιτυγχάνουν αυτούς ή παρόμοιους σκοπούς.

Θα έχουμε πολλά να συζητήσουμε στο μέλλον: Το Κυπριακό, οι σχέσεις στα Βαλκάνια και οι σχέσεις με την Τουρκία διολισθαίνουν προς πολύ αρνητικές κατευθύνσεις. Η Ελλάδα γίνεται ολοένα μεγαλύτερο θύμα παρωχημένων ιδεολογικών, προσωπικών και κομματικών αντιπαραθέσεων, θύμα απίστευτα απύθμενου νομικισμού πού αγνοεί τις πολιτικές όψεις του διεθνούς συστήματος και θύμα άγνοιας για τις ιεραρχήσεις και προσεγγίσεις των ηγεμονικών στρατηγικών.

Εν μέσω όπως αναφέραμε κατακλυσμού νομικισμού και εθνομηδενισμού, ακόμη και άτομα υψηλής οξυδέρκειας μπορούν να παγιδευτούν σε αξιοθρήνητες νομικίστικες θέσεις που δεν γνωρίζουν ότι στις διακρατικές σχέσεις κάθε νέα διαπραγμάτευση εκκινεί από μηδενική βάση και ότι κατευνασμός = πόλεμος, ή ήττα χωρίς μάχη. Καθημερινά αυτό συμβαίνει. Γιατί μερικοί δεν το βλέπουν και γιατί διολισθαίνουν στον ανορθολογισμό της δίνης που δημιουργεί ένας ετερόκλητος όχλος υπηρετών της εξάρτησης, νομικιστών και εθνομηδενιστών;

πηγη