Ενας υπόγειος, διπλωματικός πόλεμος που έχει επεκταθεί και στο ΝΑΤΟ, συνοδεύει την προσπάθεια της Τουρκίας να επαναφέρει όλες τις αναθεωρητικές θέσεις της για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, μέσω υπερπτήσεων, παράτυπων NAVTEX και επικαλύψεων θαλάσσιων περιοχών που ήδη έχουν δεσμευθεί για τη διεξαγωγή ελληνικών ασκήσεων, με πρώτη την «Καταιγίδα ’20», που βάσει προγράμματος θα άρχιζε σήμερα, ωστόσο, όπως και το σύνολο των ασκήσεων, έχει ανασταλεί.

Ισως η πλέον επικίνδυνη πρακτική είναι η έκδοση αγγελιών για υποβρυχιακές ασκήσεις (Subnotes) γύρω από Λήμνο, Λέσβο και Χίο, σε περιοχές ταυτόσημες με εκείνες που έχουν δεσμευθεί από το Πολεμικό Ναυτικό (Π.Ν.). Την ίδια στιγμή, η τουρκική αντιπροσωπεία στο ΝΑΤΟ μπλοκάρει την προώθηση της επιτήρησης από τα UAV τύπου «Global Hawk» που σταθμεύουν στη Σικελία, μην επιτρέποντας την έγκριση των αεροδιαδρόμων, κάποιοι από τους οποίους περνούν και από την Ελλάδα. Η αντίδραση αυτή έχει ως στόχο το μνημόνιο που έχει υπογραφεί ανάμεσα στην Αθήνα και το ΝΑΤΟ, για κατάθεση σχεδίου πτήσης των «Global Hawk» που θα εισέρχονται στο FIR Αθηνών. Oπως πληροφορείται η «Κ», δεν είναι η πρώτη τουρκική αντίδραση. Είχε προηγηθεί επιστολή διαμαρτυρίας του αρχηγού των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων Γιασάρ Γκιουλέρ προς τον ανώτατο στρατιωτικό διοικητή Ευρώπης για το μνημόνιο ανάμεσα σε Ελλάδα και ΝΑΤΟ.

Το βιβλίο

Στην Αθήνα παρατηρείται η ολοένα και εντονότερη στρατιωτικοποίηση των τουρκικών θέσεων. Πλέον ενδεικτικό παράδειγμα είναι η διαρκής ώσμωση των θέσεων της επίσημης εξωτερικής πολιτικής με τα «γεράκια» των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων (ΤΕΔ). O υποναύαρχος του τουρκικού ναυτικού Τσιχάτ Γιαϊτσί είναι παλιός γνώριμος στους Ελληνες διπλωμάτες και στρατιωτικούς. Το τελευταίο βιβλίο του με τίτλο «Η έννοια της ΑΟΖ υπό μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων», το οποίο εκδόθηκε από το τουρκικό ναυτικό, μάλιστα εν μέσω ήδη επιβεβλημένων τετελεσμένων γεγονότων, όπως το τουρκολιβυκό μνημόνιο που οριοθετεί υφαλοκρηπίδες και ΑΟΖ εις βάρος της Ελλάδας, έχει βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος καθώς προωθεί ακόμα επιθετικότερες προτάσεις.

Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», αρμόδιοι στρατιωτικοί τεχνοκράτες ανέλαβαν να κάνουν μια ανάλυση όλων όσα υποστηρίζει ο κ. Γιαϊτσί, με σκοπό αυτά να αποτελέσουν εργαλείο ερμηνείας των τουρκικών απόψεων από τα υπουργεία Εθνικής Αμυνας και Εξωτερικών. Το πρώτο και πλέον ανησυχητικό συμπέρασμα στο οποίο φαίνεται ότι έχουν καταλήξει οι συγκεκριμένοι τεχνοκράτες είναι ότι η Τουρκία δεν έχει πρωτίστως ως σκοπό να δώσει «νομική μάχη» με την Ελλάδα αλλά να στηρίξει και να επιβάλει την αναθεωρητική της στρατηγική με αυθαιρεσίες και τη δημιουργία τετελεσμένων γεγονότων που όμως θα περιβάλλονται με κάποιον, έστω και στοιχειώδη, μανδύα νομιμότητας. Η ανάγνωση του βιβλίου του Γιαϊτσί προσφέρει απαντήσεις και στον (πρωτότυπα διαβρωτικό για το Διεθνές Δίκαιο) τρόπο με τον οποίο οι επιτελείς της Αγκυρας συνέγραψαν τη συμφωνία η οποία εν συνεχεία μετατράπηκε σε μνημόνιο Αγκυρας και Λιβύης.

Οπως παρατηρούν οι Ελληνες τεχνοκράτες, κατ’ αρχάς ο κ. Γιαϊτσί επιλέγει να παρουσιάσει την έννοια της υφαλοκρηπίδας ως γεωλογικό φαινόμενο και όχι με τη νομική διάσταση του όρου. Για την Αθήνα είναι απολύτως σαφές ότι ο συγκεκριμένος ισχυρισμός δεν έχει κανένα νομικό προηγούμενο, όπως έχει φανεί και στις αποφάσεις του 1985 στην υπόθεση της Υφαλοκρηπίδας Λιβύης – Μάλτας, του 1993 στην υπόθεση θαλάσσιας οριοθέτησης στην περιοχή μεταξύ Γροιλανδίας και Γιαν Μάγιεν (Δανία-Νορβηγία) και εδαφικής και θαλάσσιας διαφοράς Νικαράγουας-Ονδούρας.

Eνας άλλος «νεωτερισμός» του κ. Γιαϊτσί που έχει υιοθετηθεί από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών είναι η θεωρία των «διαγώνιων γραμμών», που επιτρέπουν στην Αγκυρα με τη Λιβύη να έχουν θαλάσσιες ζώνες που συναντώνται, εις βάρος, βέβαια, των ελληνικών νησιών.

Οι αντιφάσεις

Στην προσπάθειά του να αιτιολογήσει τις απόψεις του ο κ. Γιαϊτσί υποπίπτει και σε λογικές αντιφάσεις. Ενώ παραδέχεται ότι το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας αποδίδει θαλάσσιες και υποθαλάσσιες ζώνες στα νησιά, εν συνεχεία επισημαίνει ότι αυτό το δικαίωμα δεν είναι ίδιο με εκείνο που διαθέτουν τα ηπειρωτικά εδάφη. Με βάση αυτή τη στρεβλή οπτική γωνία, η Τουρκία, με διαγώνιες γραμμές, έχει αντικείμενες ακτές, όχι μόνο με τη Λιβύη, αλλά με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και τον Λίβανο. Για να αποδώσει αυτή η συλλογιστική, ο κ. Γιαϊτσί έχει ουσιαστικά «σβήσει» από τον χάρτη την επήρεια των Δωδεκανήσων, της Κρήτης και της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Το συμπέρασμα του κ. Γαϊτσί είναι ότι «τα νησιά δεν δύναται να έχουν την ίδια επήρεια όπως η κυρίως ξηρά», ενώ παραθέτοντας επιλεγμένα σημεία της διεθνούς νομολογίας καταλήγει ότι «στο πλαίσιο αυτών των αποφάσεων, είναι προφανές ότι τα ελληνικά νησιά που βρίσκονται στην αντίθετη πλευρά στο Αιγαίο, καθώς και η Νήσος Μεγίστη που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από τις ακτές της Τουρκίας, στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν θα μπορέσουν να έχουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ πέραν των χωρικών υδάτων τους».

Τα εξοπλιστικά

Μία από τις παραμέτρους επιδείνωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων συνδέεται με την αυξανόμενη ανισορροπία στις αμυντικές επενδύσεις. Προ ολίγων ημερών οριστικοποιήθηκε η τριετής εκμίσθωση δύο ισραηλινών UAV HERON Mk-2 με δυνατότητα αγοράς τους στο τέλος της περιόδου. Αυτά τα μέσα είναι μεν απαραίτητα, είναι δε αμφίβολο αν μπορούν να καλύψουν το σύνολο των αναγκών των Ενόπλων Δυνάμεων. Οι Ισραηλινοί ενδιαφέρονται και για ακόμα στενότερη συνεργασία με την Ελλάδα, σε μία σειρά από τομείς όπως η ναυπήγηση πολεμικών πλοίων, ωστόσο οι συζητήσεις είναι ακόμα σε πολύ πρώιμο στάδιο. Αντιθέτως, ανοιχτός παραμένει ο δίαυλος με το Παρίσι για τη ναυπήγηση φρεγατών «Belh@rra», το κόστος των οποίων παραμένει πολύ υψηλό (μεταξύ 2,6 και 3 δισ. ευρώ για δύο πλοία). Τον Ιούλιο αναμένεται να πραγματοποιηθεί και η (αναβληθείσα λόγω πανδημίας) επίσκεψη του υπουργού Εθνικής Αμυνας Νίκου Παναγιωτόπουλου στις ΗΠΑ, όπου η Αθήνα αναμένει προτάσεις και διευκολύνσεις από την Ουάσιγκτον, πέρα βέβαια από την ουσιαστικά ολοκληρωμένη συμφωνία για τα ελικόπτερα τύπου MH-60.