Στο άρθρο του: «Και “submarine Made In Taiwan”… ενώ το ελληνικό “εθνικό πλοίο” αγνοείται», που δημοσιεύτηκε στο Defence Point, ο Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ένας από τους εμβριθείς γνώστες της ναυτικής ιστορίας στην Ελλάδα, Ηλίας Ηλιόπουλος, αντιπαρέβαλλε το πρόγραμμα για το εθνικό υποβρύχιο της Ταϊβάν, που ξεκίνησε επισήμως τον Νοέμβριο του 2020, με το ατυχήσαν σχέδιο του «Εθνικού Πλοίου» που είχε αναπτύξει η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (ΣΝΔ) το 2013 υπό την καθοδήγηση του Καθηγητού κ. Ηλία Υφαντή, Προέδρου του Τομέως Ναυπηγικής και Ναυτικής Μηχανολογίας και πρώην Κοσμήτορος της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Αξίζει να επισημανθεί πως το σχέδιο της ΣΝΔ για το «Εθνικό Πλοίο» δεν αναφερόταν απλώς σε μια πλατφόρμα αλλά ήταν μια ολοκληρωμένη πρόταση θαλάσσιας προβολής ισχύος, προσαρμοσμένης στο περιβάλλον του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου.

Γράφει ο Κωνσταντίνος Γρίβας*

Στον σχετικό συλλογικό τόμο της ΣΝΔ που είχε διατεθεί τότε στο ευρύ κοινό συμμετείχε και ο υπογράφων με ένα κεφάλαιο για τις διεθνείς τάσεις στον χώρο της ναυτικών πολεμικών τεχνολογιών, καθώς και ο Καθηγητής Ηλιόπουλος με ένα εξαιρετικό κείμενο για την ιστορική εξέλιξη της θαλάσσιας ισχύος.

Για την ιστορία να πούμε ότι το σχέδιο του «Εθνικού Πλοίου» είχε δηλώσει πως θα προωθούσε ο τότε επικεφαλής της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, Αλέξης Τσίπρας, σε ομιλία του στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, λίγους μήνες πριν γίνει πρωθυπουργός. Εν συνεχεία βέβαια, όπως είναι γνωστό, το σχέδιο οδηγήθηκε στη λήθη, όπως συνήθως συμβαίνει με εγχώριες προσπάθειες ανάπτυξης στρατιωτικών ικανοτήτων.

Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ ΙΣΧΥΟΣ
Αυτά όμως αφορούν το παρελθόν. Το άρθρο όμως του Καθηγητή Ηλιόπουλου εκτός από το παρελθόν θίγει και το μέλλον. Και ένα σημαντικό (ίσως δε το σημαντικότερο) της μελλοντικής ναυτικής ισχύος είναιτα υποβρύχια. Η επιλογή της Ταϊβάν ενισχύει ακόμη περισσότερο αυτήν την υπόθεση.

Όπως δήλωσε η πρόεδρος της χώρας στην επίσημη τελετή έναρξης του προγράμματος τα υποβρύχια αυτά θα έχουν δυσανάλογα μεγάλες αποτρεπτικές δυνατότητες ενάντια στον τεράστιο στόλο της Κίνας, τις οποίες δεν θα επετύγχανε κανένα άλλο σύστημα. Αντιθέτως, η ανάπτυξη ολοένα και πιο εξελιγμένων πυραυλικών πλεγμάτων αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (A2/AD) από πλευράς της Κίνας, καθιστούν κάθε μονάδα επιφανείας, όσο βαριά οπλισμένη και να είναι, απλώς έναν ελκυστικό στόχο, σε αποστάσεις πολλών εκατοντάδων αν όχι χιλιάδων χλμ από τις ακτές.

Αντίστοιχη είναι και η προσέγγιση της Αυστραλίας. Συγκεκριμένα, το Ναυτικό της Αυστραλίας επέλεξε την αγορά 12 υποβρυχίων Attack, εκτοπίσματος περίπου 4000 τόνων, εφοδιασμένων με προηγμένο σύστημα αναερόβιας πρόωσης.

Τα υποβρύχια αυτά βασίζονται στα γαλλικά Shortfin Barracuda, τα οποία με τη σειρά τους αποτελούν έκδοχο συμβατικής πρόωσης των πυρηνοκίνητων Barracuda (κλάση Suffren) του Γαλλικού Ναυτικού. Το πρόγραμμα των αυστραλιανών υποβρυχίων είναι το πιο δαπανηρό εξοπλιστικό πρόγραμμα στην ιστορία της χώρας και ένα από τα πιο δαπανηρά εξοπλιστικά προγράμματα διεθνώς.

Συγκεκριμένα, οι Αυστραλοί θα δαπανήσουν περί τα 57 δις δολάρια για την απόκτηση αυτών των υποβρυχίων. Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι το τελευταίο εξ αυτών προβλέπεται να παραδοθεί στο Ναυτικό της Αυστραλίας το μακρινό 2054.

Εκτιμάται λοιπόν ότι οι Αυστραλοί, έχοντας μελετήσει τις τάσεις στην ανάπτυξη αντιπλοϊκών πλεγμάτων A2/AD, δεδομένου ότι ο βασικός τους αντίπαλος είναι η Κίνα, η οποία ειδικεύεται σε αυτές τις ικανότητες, θεωρούν πως στο μέλλον θα υπάρχουν δύο ειδών πολεμικά πλοία: τα υποβρύχια και οι στόχοι.

Παρόμοια δείχνει να είναι και η προσέγγιση της Νοτίου Κορέας που επενδύει πολλές ελπίδες στα υποβρύχια KSS III (κλάση Dosan Ahn Changho). Τα υποβρύχια αυτά της πρώτης παρτίδας (Batch I) έχουν εκτόπισμα 3.750 τόνων σε κατάδυση ενώ της Batch II θα φθάσουν τους 4250 τόνους.

Τα υποβρύχια της πρώτης παρτίδας θα έχουν έξι κυψέλες κάθετης εκτόξευσης (VLS) από όπου θα εξαπολύονται εγχώριας ανάπτυξης και κατασκευής πύραυλοι cruise “Chonryong” και υποβρύχια εκτοξευόμενοι βαλλιστικοί πύραυλοι (SLBM) “Hyunmoo” με βεληνεκές 700 χλμ και ικανότητες ακριβείς προσβολής στόχων κρίσιμης σημασίας.

Αυτά της Batch II θα έχουν δέκα. Η Νότιος Κορέα εκτιμά ότι μόνο υποβρύχια θα έχουν δυνατότητες ασφαλούς δράσης μέσα στο βεληνεκές των αντιπλοϊκών πυραυλικών συστημάτων που διαθέτει η Βόρειος Κορέα, στα οποία εκτιμάται ότι περιλαμβάνονται πλέον και αντιπλοϊκοί βαλλιστικοί πύραυλοι (ASBM).

ΟΙ ΜΠΑΤΑΡΙΕΣ ΙΟΝΤΩΝ ΛΙΘΙΟΥ ΦΕΡΝΟΥΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΥΠΟΒΡΥΧΙΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΙΣΧΥΟΣ
Όλα τα παραπάνω είναι «ημιωκεάνεια» υποβρύχια συμβατικής πρόωσης τα οποία εκμεταλλεύονται τις εξελίξεις στα συστήματα αναερόβιας πρόωσης έτσι ώστε να επιτυγχάνουν επιδόσεις πυρηνοκίνητου υποβρυχίου όσον αφορά την παραμονή του σε κατάδυση και συνακόλουθα να ενισχύουν τις ικανότητες στρατηγικής προβολής ισχύος.

Ωστόσο, ante portas σήμερα είναι και μια άλλη εξέλιξη όσον αφορά τα συστήματα πρόωσης των υποβρυχίων. Και η εξέλιξη αυτή είναι η ανάπτυξη συστοιχιών μπαταριών ιόντων λιθίου, οι οποίες θα αντικαταστήσουν τις σημερινές μολύβδου – οξέος και θα υπερδιπλασιάσουν τον χρόνο παραμονής σε κατάδυση του υποβρυχίου.

Ήδη το 11ο ιαπωνικό υποβρύχιο κλάσης Soryu διαθέτει μπαταρίες ιόντων λιθίου της εταιρείας Yuasaκαι αναμένεται και το 12ο ενώ παρόμοιες μπαταρίες της Samsung θα τοποθετηθούν συντόμως και στα νοτιοκορεατικά υποβρύχια KSS – III. Μπαταρίες ιόντων λιθίου θα έχουν και τα νέα ταϊβανέζικα υποβρύχια.

Σε ορίζοντα δεκαετίας αναμένεται οι σχετικές τεχνολογίες να έχουν διαχυθεί σε όλο τον κόσμο και να έχουν βελτιωθεί έτι περαιτέρω, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο τον χρόνο που τα υποβρύχια θα μπορούν να παραμένουν σε κατάδυση, χωρίς να χρειάζεται να ανέρχονται σε περισκοπικό βάθος για να χρησιμοποιήσουν τους πετρελαιοκινητήρες τους ή να ενεργοποιήσουν τα συστήματα αναερόβιας πρόωσης.

Η δραστική βελτίωση των τεχνολογιών των μπαταριών θα έχει θετικές συνέπειες και όσον αφορά το βεληνεκές των τορπιλών, το οποίο διαρκώς αυξάνεται. Ήδη από το 2012 η έκδοση επαυξημένου βεληνεκούς (ER) της γερμανικής τορπίλης DM2A4 Sea Hake mod 4 (Seehecht) είχε επιτύχει στη Βαλτική το εντυπωσιακό βεληνεκές των 140 χλμ.

Σήμερα, η επίδοση ενδέχεται να έχει βελτιωθεί δραστικά, αγγίζοντας τα 200 χλμ και μπορεί να αυξηθεί ακόμη περισσότερο στο μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι υποβρύχια θα μπορούν να εξαπολύουν πλήγματα σε πολύ μεγαλύτερα βεληνεκή από ότι σήμερα, παραμένοντας σε αποστάσεις ασφαλείας, εκτός των ορίων των ανθυποβρυχιακών πλεγμάτων και να ελέγχουν συνακόλουθα και πολύ πιο εκτεταμένους θαλάσσιους χώρους.

Βέβαια, προκύπτει το ερώτημα του εντοπισμού των στόχων σε τόσο μεγάλες αποστάσεις. Στο σημείο αυτό αναμένεται να συνεισφέρει σημαντικά η τεχνητή νοημοσύνη, εφοδιάζοντας τις τορπίλες αλλά και τα ίδια τα υποβρύχια με ενισχυμένους αλγορίθμους αναγνώρισης ήχου που θα βοηθά στον διαχωρισμό των πλοίων και των εντοπισμό των στόχων από την ηχητική τους υπογραφή.

Επίσης, τα υποβρύχια μπορεί να εξαπολύουν και πυραύλους cruise μεγάλου βεληνεκούς. Χαρακτηριστικά, τα γαλλικά Scorpene μπορούν να εξαπολύουν και τον περιβόητο MdCN (Scalp Naval) για τον οποίο τόσος λόγος έγινε όσον αφορά τη σύνδεσή του με τις φρεγάτες Belh@rra και FREMM.

ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΦΘΗΝΑ ΥΠΟΒΡΥΧΙΑ ΤΟ ΑΣΥΜΜΕΤΡΟ ΥΠΕΡΟΠΛΟ ΠΟΥ ΑΝΑΖΗΤΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ;
Το βελτιωμένο βεληνεκές των τορπιλών σε συνδυασμό με τον επαυξημένο χρόνο παραμονής σε κατάδυση των υποβρυχίων, που προσφέρουν οι νέες μπαταρίες, επιτρέπουν δυνητικώς τη ναυπήγηση φθηνών σε σχέση με σήμερα υποβρυχίων μικρού μεγέθους και εκτοπίσματος, που δεν θα χρειάζεται να είναι και ιδιαίτερα αθόρυβα ή να καταδύονται σε μεγάλα βάθη για την προστασία τους, μιας και θα μπορούν να εξαπολύουν τα όπλα τους από αποστάσεις ασφαλείας χωρίς να εισέρχονται στην ανθυποβρυχιακή ζώνη του αντιπάλου.

Τα υποβρύχια αυτά δεν θα χρειάζεται να διαθέτουν αναερόβια πρόωση, με αποτέλεσμα να έχουν μικρότερες διαστάσεις και κόστος κατασκευής. Παρόμοια φθηνά «υποβρύχια νάνοι» (midget submarines) θα μπορούν να αξιοποιούν την αρχιπελαγική δομή του Αιγαίου για τη δράση τους, χρησιμοποιώντας σπηλιές και κλειστούς όρμους για την κάλυψή τους, αν χρειαστεί να βγουν στην επιφάνεια ή να αναδυθούν σε περισκοπικό βάθος και θα προσβάλουν τους στόχους τους από αποστάσεις ασφαλείας.

Παρόμοια υποβρύχια αναπτύσσονται, μεταξύ των άλλων, στη Νότιο Κορέα, ενώ και η Ταϊλάνδη εξελίσσει μια ενδιαφέρουσα σχετική σχεδίαση χαμηλού κόστους με τη βοήθεια βρετανικού οίκου. Θα πρέπει να θεωρήσουμε δεδομένο ότι παρόμοια υποβρύχια μπορούν να σχεδιαστούν, να αναπτυχθούν και να κατασκευαστούν και στην Ελλάδα προσφέροντας στο Ελληνικό Ναυτικό ένα ασύμμετρα αποτελεσματικό στοιχείο ισχύος.

Για όποιον θεωρεί πως «τέτοια πράγματα δεν γίνονται» να θυμίσουμε ότι τον Νοέμβριο του 2020 εντοπίστηκε από τις κολομβιανές αρχές ένα μίνι υποβρύχιο που είχε κατασκευάσει το κολομβιανό καρτέλ για μεταφορά κοκαΐνης. Το σκάφος μπορούσε να μεταφέρει μέχρι έξι μετρικούς τόνους κοκαΐνης, χρησιμοποιούσε μπαταρίες και μπορούσε να μείνει σε κατάδυση για διάστημα περίπου 12 ωρών. Το κόστος κατασκευής του υπολογίστηκε σε περίπου ένα με 1,5 εκατομμύρια δολάρια.

Συνακόλουθα, θα πρέπει να υποθέσουμε ένα πολύ πιο εξελιγμένο micro υποβρύχιο θα μπορούσε να σχεδιαστεί και να αναπτυχθεί στην Ελλάδα με κόστος μικρότερο των δέκα εκατομμυρίων ευρώ, χωρίς φυσικά τα όπλα του.

Το Ιράν επίσης κατασκευάζει τα υποβρύχια – νάνους Ghadir, το εκτόπισμα των οποίων σε κατάδυση είναι μόλις 125 τόνοι και έχουν πλήρωμα επτά ατόμων. Τα υποβρύχια αυτά μπορούν να εξαπολύουν τόσο τορπίλες όσο και πυραύλους cruise εν καταδύσει και μας δείχνουν τι μπορεί να κάνει μια χώρα που θέλει να στηριχθεί στον εαυτό της, ακόμη και αν δεν έχει τις διεθνείς προσβάσεις σε τεχνολογίες που απολαμβάνει η Ελλάδα.

Εν κατακλείδι λοιπόν, ενώ τα πολεμικά πλοία επιφανείας καθίστανται ολοένα και πιο τρωτά σε μια διευρυμένη γκάμα απειλών, η επιβιωσιμότητα των υποβρυχίων συνεχώς βελτιώνεται όπως και οι ικανότητές τους προβολής ισχύος στη θάλασσα και τη στεριά.

Αναλυτικότερα, τα υποβρύχια επιτυγχάνουν «άρνηση επαφής» (contact denial) με τα χερσαία εδραζόμενα πλέγματα «αναγνώρισης κρούσης» (reconnaissance – strike) όπως και με τα μαχητικά αεροσκάφη. Είναι σχεδόν αδύνατον να εντοπιστούν από οπτικούς αισθητήρες και ραντάρ όταν βρίσκονται σε κατάδυση και είναι πρακτικά άτρωτα σε πυραυλικά συστήματα.

Αφού λοιπόν χάθηκε η ευκαιρία του «Εθνικού Πλοίου» μήπως έχει έλθει η ώρα του «Εθνικού Υποβρυχίου». Η κατασκευή του είναι απολύτως εφικτή για τα ελληνικά δεδομένα και θα προσφέρει μελίγα χρήματα τεράστιες ικανότητες προβολής ισχύος στο Αιγαίο, ενώ παρόμοια μίνι υποβρύχια θα μπορούσαν να συνεισφέρουν αποφασιστικά και στην Άμυνα της Κύπρου.

Μένει να δούμε αν υπάρχει η σχετική θέληση ή θα επιμείνουμε σε μια λογική που κινδυνεύει να μας εγκλωβίσει σε μια πορεία «αφοπλισμού δια των εξοπλισμών»…

(*) Ο Κωνσταντίνος Γρίβας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Γεωπολιτικής και Σύγχρονων Στρατιωτικών Τεχνολογιών στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Διδάσκει επίσης Γεωγραφία της Ασφάλειας στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών