Η φροντίδα της Άμυνας δεν υπήρξε ποτέ προτεραιότητα της Ελληνικής Πολιτείας. Το γράφουμε αυτό, 200 χρόνια μετά την δημιουργία της σύγχρονης Ελληνικής Πολιτείας με συνείδηση της βαρύτητας της δήλωσης.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΕΖΙΚΟ – Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ: ΑΠΑΝΤΩΝΤΑΣ ΣΕ ΑΠΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ

Από την εποχή της επαναστάσεως του 1821, η άμυνα δεν τέθηκε σε καμία περίπτωση σε πρώτη προτεραιότητα. Αν είχε, η Ελλάδα θα είχε ένα επαγγελματικό στράτευμα, μια ισχυρή βιομηχανία για να δημιουργεί τα απαραίτητα για τον Έλληνα στρατιώτη, ένα ικανό δίκτυο μετακινήσεων και μια καλή βάση υποστήριξης των οχημάτων, της σίτισης, της επιμόρφωσης του προσωπικού στην ειρήνη και -κυρίως- στον πόλεμο. Τα βασικά και απαραίτητα για κάθε κράτος που θέλει να λέγεται και να είναι ανεξάρτητο. Αν τα είχε αυτά η Ελλάδα δεν θα χρειαζόταν να ρωτά ούτε πώς θα βρίσκονταν νέα πολεμικά αεροπλάνα, μεταχειρισμένα πολεμικά πλοία και άρματα μάχης ή ΤΟΜΑ ή φορτηγά ή τυφέκια εφόδου διαθέσιμα για να “κλείσει τρύπες”. Ο πολεμικός χιτώνας της χώρας παραμένει διάτρητος και η Ελλάδα χωρίς σχεδιασμό βρίσκεται πάντα να “τρέχει” πίσω από τις εξελίξεις επαιτώντας για βοήθεια σε όπλα, μέσα και τελικά μεσιτεία.

Ας κάνουμε εδώ μια παύση. Μετά από μια δύσκολη χρονιά, όχι μόνο λόγω της πανδημίας, γεμάτη προκλήσεις, πολεμικές ενέργειες, πιέσεις σε διπλωματικό, πολιτικό, οικονομικό και επικοινωιακό επίπεδο, με την Τουρκία να πετά ακόμα και “σάρκινες οβίδες” στη μορφή των Αφρο-Ασιατών λαθρομεταναστών κατηγορώντας τους πάντες και διεξάγοντας λαθρεμπόριο όπλων και τακτικές εξαναγκασμού με την “παρέλαση” του Oruc Reis, οι Ένοπλες Δυνάμεις κατόρθωσαν να αρθούν με μεγάλη προσπάθεια στο ύψος των περιστάσεων. Το κατόρθωσαν για άλλη μια φορά με παλιά πλοία, αεροσκάφη χωρίς συστήματα αυτοπροστασίας, ελάχιστα ελικόπτερα και drones και με ιματισμό που τα ίδια τα στελέχη αγόρασαν από το υστέρημα του πενιχρού μισθού τους.

Οι προσπάθειες είχαν αποτέλεσμα. Και αυτό ήταν η αφύπνιση της πολιτικής ηγεσίας και της ίδιας της κοινωνίας, με αγορά αεροσκαφών Rafale, με έναρξη του εκσυγχρονισμού του στόλου και με αύξηση της θητείας. Παράλληλα, ο Στρατός Ξηράς βλέπει κινητικότητα σε κάποια προγράμματά του (απόκτηση M-1117, φορτηγά, αναβάθμιση αρμάτων Leopard, ελικόπτερα OH-58 Kiowa και CH-47 Chinook). Τί γίνεται, όμως, με το πεζικό;

Αρκετές από τις τελευταίες κρίσεις έχουν προκαλέσει κινητοποίηση του. Φύλαξη συνόρων, επιτήρηση, αντιμετώπιση ανθρωπιστικών καταστροφών, κρίση προσφύγων στον Έβρο και στα νησιά, το ελληνικό πεζικό έχει κινητοποιηθεί από το βορειότερο σημείο του Έβρου μέχρι το τελευταίο φυλάκιο του Καστελορίζου, άνδρες και γυναίκες έχουν υπομείνει τις κακουχίες του καιρού, της παρατεταμένης επιφυλακής, των αμέσων ή εμμέσων απειλών με υποστελεχωμένες μονάδες, ανεπαρκή ιματισμό και υπόδηση, παλιά όπλα, υλικά και οχήματα, με ανύπαρκτα μέσα προστασίας. Τα τηλεοπτικά πλάνα δείχνουν μια εικόνα ενός στρατεύματος χωρίς ομοιόμορφο εξοπλισμό και χωρίς επαρκή μέσα. Μήπως ήρθε η ώρα να μειώσουμε το βάρος των στελεχών και στρατευσίμων του πεζικού, παρέχοντας τα μέσα και τα υλικά για να κάνουν σωστά τη δουλειά τους στον 21ο αιώνα;

Ένα από τα σημαντικότερα θέματα του στρατού είναι ο ιματισμός του που χρονολογείται από την αναθεώρηση του 1971. Στολές, εξαρτύσεις, κράνη και σακίδια καθώς και σκηνές εκστρατείας, κουβέρτες, υπνόσακοι, αρβύλες και κάλτσες ανάγονται σε μια εποχή ξεπερασμένη. Τα είδη ήταν ανεπαρκή ακόμα και την εποχή που αποκτήθηκαν και η διαρκής ανανέωσή τους με γνώμονα την κακώς εννοούμενη “οικονομία” τα έκανε χειρότερα, αφού σχεδόν κάθε νέα παρτίδα ήταν χειρότερη σε ποιότητα. Η λύση που προκρίνουν οι μόνιμοι, όσοι συνήθως καλούνται να επιχειρήσουν σε αποστολές εξωτερικού ή σε συναγερμούς εσωτερικού είναι να προμηθεύονται υλικά από την ελεύθερη αγορά, άλλοτε πανάκριβα στρατιωτικών προδιαγραφών κι άλλοτε απλά φθηνότερα εκδρομικών και αθλητικών κριτηρίων μέσω του πενιχρού τους εισοδήματος. Αν πάλι είναι στρατεύσιμοι, απλά κάνουν υπομονή να περάσουν οι μήνες της θητείας αποκομίζοντας εμπειρίες που αν και ισχυρίζονται πως τους “άνδρωσαν”, ουσιαστικά τους έκαναν να σιχαθούν τη θητεία και τη στρατιωτική ηγεσία.

Το άλλο στοιχείο είναι τα μέσα. Όπου η μέση ηλικία των τεθωρακισμένων οχημάτων μεταφοράς προσωπικού ξεπερνά τον μισό αιώνα, αφού τα Μ-113 (και τα ΒΜP-1) εισήλθαν σε υπηρεσία στη δεκαετία του ΄60. Τα λιγα σχετικά “ελληνικά” ‘Λεωνίδας’ έχουν κατασκευαστεί μεταξύ των ετών 1985 και 1995 και σύντομα θα γίνουν κι αυτά 40 ετών. Τα οχήματα έχουν υποστεί πολλές ανακατασκευές αλλά οι ελλείψεις τους σε ανταλλακτικά και βασικά στοιχεία (μπαταρίες, φίλτρα κ.λπ.) είναι πιεστικότατες ενώ ποτέ δεν έτυχαν κάποιας αναβάθμισης ή εκσυγχρονισμού, όπως σε άλλες χώρες, για να αυξηθεί η απόδοση και προστασία τους και να μειωθεί το κόστος λειτουργίας και συντήρησής τους. Ακολουθώντας μια παλιά (κακή) “παράδοση” ο Στρατός απλά τα ανέχεται μέχρι να έρθει η ώρα να παραχωρηθούν άλλες “καραβιές” οχημάτων από τον αιώνιο σύμμαχο για να αντικατασταθούν. Φυσικά, η πηγή έχει στερέψει, αφού οι ΗΠΑ μετατοπίζουν το ενδιαφέρον τους σε άλλες ζώνες γεωπολιτικής κρίσης, ενισχύοντας τις εκεί χώρες. Και βέβαια όλα τα οχήματα είναι μνημεία αδυναμίας τόσο ως προς τη θωράκιση όσο και ως προς τον οπλισμό τους.

Το Μ-113 παραμένει ένα κουτί από ανεπαρκέστατη θωράκιση κράματος αλουμινίου,  αδύναμο να αντέξει βολίδες βαρέων πολυβόλων, φορητών όπλων σε κοντινές αποστάσεις, θραυσμάτων πυροβολικού (ειδικά από τότε που τα τελευταία έγιναν “έξυπνα”) και φυσικά όλων των αντιαρματικών γεμισμάτων και ναρκών που υπάρχουν. “Τζόκερ” παραμένει η αθωράκιστη δεξαμενή καυσίμου που ακουμπούν την πλάτη τους τα μισά μέλη της μεταφερόμενης ομάδας και παραμένει εντός της καμπίνας προσωπικού. Όσο για τον πολυβολητή, αυτός είναι μέχρι τους γοφούς σε ανοιχτή θέα. Η κατάσταση ελάχιστα βελτιώνεται στα ΒΜΡ-1, που αν και χαλύβδινα, έχει αποδειχθεί στη μάχη πως δεν έχουν καλύτερες επιδόσεις. Άλλωστε ο αριθμός τους έχει απομειωθεί και σύντομα θα εκλείψουν από ελληνική υπηρεσία. Απομένουν τα ‘Λεωνίδας’, μικρά, στενάχωρα, με αναιμικό και ελάχιστα υποστηριζόμενο πλέον κινητήρα και ένα πολυβόλο Μ-2 .50 cal. Η αξία τους σαν ΤΟΜΠ είναι κάπως καλύτερη αλλά αποτελεί ένα σχέδιο παλιότερης εποχής.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΕΖΙΚΟ: ΑΠΟ ΔΥΝΑΜΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΕ ΔΥΝΑΜΗ ΚΡΟΥΣΗΣ

Κινήσεις Βελτίωσης: Πριν λίγα χρόνια ανακοινώθηκε η σταδιακή αναβάθμιση των ατομικών ειδών του Πεζικού. Αν και η είδηση άργησε 2-3 δεκαετίες με πολλούς να λένε πως αυτό θα έπρεπε να δρομολογηθεί ήδη από τα μέσα του 1990, σε ώρες δύσκολες το μόνο που μπορεί να πει κανείς είναι κάλλιο αργά παρά ποτέ. Το περασμένο διάστημα η κινητοποίηση των στελεχών μας έδειξε κάποια αναβαθμισμένα G-3, κράνη kevlar και σύγχρονες εξαρτύσεις. Η εικόνα σίγουρα ενθαρρυντική αλλά μήπως πολλά από αυτά προέρχονται από προσωπικές αγορές, όπως είπαμε παραπάνω; Πόσο διάστημα θα κάνουμε να δούμε τις νέες στολές, τις νέες αρβύλες, τα νέα plate carriers και τα αναβαθμισμένα G-3 (δεν ονειρευόμαστε καν το νέο τυφέκιο!) για όλους;

Έχουμε αναφερθεί από την ιστοσελίδα μας στην ανάγκη εκσυγχρονισμού του στόλου τεθωρακισμένων του Πεζικού με κορωνίδα την ανάγκη απόκτησης ενός σύγχρονου ΤΟΜΑ. Αυτό θα μεταφέρει μια ομάδα με ασφάλεια, ισχύ πυρός και ταχύτητα ακολουθώντας τα άρματα Leopard 2 που αισθάνονται μειονεκτικά αφού υποστηρίζονται στην αποστολή τους από “κουτιά μεταθανάτιας υπηρεσίας”. Η απόκτηση Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μάχης έχει αναλυθεί παλιότερα από την “Πτήση” αλλά σκοντάφτει σε δύο σημαντικά ζητήματα: την υψηλή τιμή και την απειρία των στελεχών στην ορθή χρήση του, κάτι που ακύρωσε στην πράξη την αξιοποίηση και παλαιοτέρων δειγμάτων (ΑΜΧ-10Ρ και ΒΜΡ-1 Οst). Από την άλλη, οι ανάγκες σε νέα οχήματα που θα αντικαταστήσουν τα παρωχημένα ΤΟΜΠ του πεζικού, που επίσης δεν ανταποκρίνονται από πολύ καιρό στις απαιτήσεις του σύγχρονου πεδίου μάχης επιτείνουν το πρόβλημα και θέτουν το άστοχο δίλημμα: πολλά και μέτρια ΤΟΜΑ από τις μάντρες μεταχειρισμένων των άλλων στρατών ή λίγα και καλά οχήματα μάχης για το σημερινό πεδίο του 21ου αιώνα;

ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ ΟΧΗΜΑΤΑ ΜΑΧΗΣ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ

Τι επιλογές έχουμε; Η πρώτη λύση, αυτή των μεταχειρισμένων οχημάτων έχει ουσιαστικά ακυρωθεί. Εκατοντάδες YPR-765 (Βέλγιο-Ολλανδία), Marder-1A3 (Γερμανία) ακόμα και CV-90 (Ολλανδία) πέρασαν και “δεν ακούμπησαν” από την Ελλάδα για χίλιους λόγους με κύριο την έλλειψη σχεδιασμού. Σήμερα, η μόνη πηγή για μεταχειρισμένα ΤΟΜΑ από ΝΑΤΟϊκές χώρες φαίνεται να είναι οι ΗΠΑ αλλά τα Brandley που είναι διαθέσιμα, ούτε δωρεάν θα είναι ούτε στην ακμή της τεχνολογίας και θα απαιτήσουν κονδύλια -μάλλον σημαντικά- για να επανέλθουν σε υπηρεσία. Επιπλέον, θα φορτώσουν το σύστημα διαχείρισης με ένα ακόμα όχημα μάχης και θα κάνουν τη Διοίκηση Πεζικού να αντιμετωπίσει τρεις νέες δυσκολίες: την προβληματική θωράκιση, το πυροβόλο των 25 mm που δεν υφίσταται στο οπλοστάσιο του ΕΣ και τέλος το διαχρονικό ζήτημα ενός νέου δόγματος μάχης με ΤΟΜΑ, που δεν υφίσταται σήμερα (το Πεζικό εκπαιδεύεται δεκαετίες τώρα για να μεταφέρεται από τα ΤΟΜΠ όπως οι Πεζοναύτες από τα ΑΒΑΚ, να αποβιβάζεται και να μάχεται μόνο του). Επίσης ο διαθέσιμος αριθμός ΤΟΜΑ από τις ΗΠΑ δεν επαρκεί σε καμία περίπτωση για την αντικατάσταση όλων των ΤΟΜΠ, οπότε το μηχανοκίνητο πεζικό θα πρέπει να διακριθεί σε κατηγορίες, είτε με ΤΟΜΑ είτε με ΤΟΜΠ με διαφορετική οργάνωση και δόγμα δράσης.

Οχήματα Bradley στη Συρία τον Νοέμβριο του 2019 (φωτογραφία Darko Bandic/AP)

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΟΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΖΙΚΟ. ΜΕΤΑ ΤΑ BRADLEY ΤΙ;

Η δεύτερη λύση ακούει στο όνομα απόκτηση νέων ΤΟΜΑ. Αποτελεί την ενδεδειγμένη επιλογή από τα μέσα του 1990, που ο ΕΣ φλέρταρε με την ιδέα μετατροπής των οχημάτων “Λεωνίδας” σε ΤΟΜΑ με τοποθέτηση πύργου ενός ατόμου με αυτόματο πυροβόλο. Η πιθανολογούμενη απόκτηση ΤΟΜΑ πέρασε από πολλά κύματα, ενώ έδειξε πως θα γινόταν πραγματικότητα με το επεισόδιο του 2007-2008 και την τότε πρόθεση αγοράς ρωσικών ΒΜΡ-3. Σήμερα όμως, η Ευρώπη προσφέρει τα καλύτερα δείγματα ΤΟΜΑ: το CV-90, το ASCOD, το KF-41 είναι δοκιμασμένα, με ισχυρό οπλισμό και επαρκή θωράκιση και ταχύτητα. Εκτός Ευρώπης επίσης υπάρχουν προτάσεις, όπως οι τελευταίες εκδόσεις του νοτιοκορεατικού AS-21 ή του σιγκαπουριανού Hunter ή ακόμη και ενός νέου αμερικανικού δείγματος.

Η τρίτη λύση έρχεται ως συμπληρωματική της δεύτερης. Από τη στιγμή που η εισαγωγή ενός ΤΟΜΑ είναι ακριβή για τα οικονομικά μας, ίσως ο αντικαταστάτης των παλιών ΤΟΜΠ έρθει με δύο οχήματα: με ένα σύγχρονο ΤΟΜΑ που να εξοπλίσει 2-6 Μηχανοκίνητα Ταγμάτα και με ένα επαρκώς θωρακισμένο τροχοφόρο ΤΟΜΠ με οπλισμό ένα πολυβόλο σε τηλεχειριζόμενο πύργο. Για το δεύτερο, Ευρώπη, Αμερική και Ασία παρουσιάζουν πολλές επιλογές αξιολογότατων οχημάτων στην κατηγορία 6×6 και 8×8 με κόστος ανά όχημα από 0,8 έως 1,6 εκατομμύρια ευρώ, κλάσμα εκείνου ενός σύγχρονου ΤΟΜΑ που είναι στα 3-5 εκ. Τέτοια είναι η σειρά Mowag PIRANHA, η σειρά Freccia ή το VBTP-MR της IVECO, το αυστριακό Pandur II ή το δημοφιλές Patria AMV για να μην εξετάσουμε πιο ακριβές λύσεις όπως το VBCI II,το Boxer ή το SuperAV.  Τα τροχοφόρα ΤΟΜΠ ή ΤΟΜΑ έχουν μικρότερο κόστος απόκτησης από τα ερπυστριοφόρα, είναι οικονομικά στη χρήση, πιο ταχυκίνητα και χωρίς τις απαιτήσεις μεταφοράς προς τις μονάδες στα σύνορα (καθώς δεν απαιτούν αρματοφορέα) ενώ το δόγμα χρήσης παραμένει το ίδιο με εκείνο των υφισταμένων μονάδων πεζικού.

Ως τέταρτη λύση αφήσαμε μια ενδιάμεση κατηγορία. Οι απαιτήσεις στον Έβρο και στα νησιά καλούν για ένα όχημα που θα κινείται με ευκολία στη λάσπη και στο πετρώδες ορεινό έδαφος και για αυτό λέμε πως η λύση του ερπυστριοφόρου είναι προτιμότερη του τροχοφόρου οχήματος. Επιπλέον, ένα ερπυστριοφόρο έχει μεγαλύτερη βάση και μικρότερο ύψος από ένα τροχοφόρο όχημα, γεγονός που συμβάλλει στην απόκρυψή του και στην καλύτερη ευστάθειά του, αλλά το ζήτημα της τιμής παραμένει. Ίσως, λοιπόν, η λύση για το ελληνικό πεζικό να βρίσκεται σε ένα προηγμένο ΤΟΜΠ, αφού μεγάλο μέρος του κόστους του ΤΟΜΑ εντοπίζεται στον πύργο του με πυροβόλο και ένα σύγχρονο ΣΕΠ. Έτσι ένα ΤΟΜΠ με ενισχυμένη παθητική θωράκιση, ενεργητικό σύστημα αυτοπροστασίας και τηλεχειριζόμενο πύργο οπλισμού (με ή χωρίς Α/Τ πυραύλους) μπορεί να θέσει το πεζικό στον σωστό δρόμο χωρίς εξαιρετικά μεγάλο κόστος. Η βιομηχανία προσφέρει σήμερα δύο εξαίρετα δείγματα: το Armadillo, που βασίζεται στο όχημα CV-90 MkIII και δοκιμάζεται αυτή τη στιγμή στη Δανία (ως αντικαταστάτης των αναβαθμισμένων της Μ-113) και το ARES του βρετανικού στρατού, που είναι η έκδοση προηγμένου ΤΟΜΠ του γνωστού ASCOD. Δεν υπάρχουν ασφαλείς πληροφορίες για το κόστος αυτών των οχημάτων. Δεδομένου πως το κόστος ανάπτυξης έχει ήδη απορροφηθεί από τους στρατούς Βρετανίας και Δανίας, η τιμή τους πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ των ΤΟΜΑ και των τροχοφόρων ΤΟΜΠ δηλαδή μεταξύ 1,5 και 3 εκατομμυρίων. Προσφέρουν, όμως, αυτό που ζητά το ελληνικό πεζικό: κινητικότητα ανάλογη ή μεγαλύτερη των Leopard-2, ικανή περιμετρική θωράκιση έναντι όλων των απειλών και άνεση στη μεταφερόμενη ομάδα.

Ναι, υπάρχει κόστος σε κάθε λύση και ναι, ο ΕΣ θα πρέπει να ξεκαθαρίσει τί ακριβώς θέλει και πώς το θέλει. Αυτό που σίγουρα ξέρουμε είναι πως δεν θέλει να αντιμετωπίσει την επόμενη κρίση (που θα είναι σύντομα) με κράνη “κατσαρόλες”, αρβύλες και στολές που σκίζονται, πεπαλαιωμένα όπλα και κινούμενος με οχήματα που εμφανίζονται σε κλασσικές ταινίες της εποχής των παπούδων των επιβαινόντων.