Το Ξεπέταγμα των Αετών – Η ιστορία του Ελληνικού Ακροβατικού Σμήνους.

 

Το ιστορικό αυτό δοκίμιο με τίτλο «Το ξεπέταγμα των αετών» δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες στη διμηνιαία εφημερίδα «Φωνή Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας», του «Πανελληνίου Συνδέσμου Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας», στον οποίο ο συγγραφέας διατέλεσε αντιπρόεδρος.

Το έργο αυτό αναφέρεται στην ιστορία και τη δράση των Ελληνικών Ακροβατικών Σμηνών που συγκροτήθηκαν κατά καιρούς στην Πολεμική μας αεροπορία, από το 1954 μέχρι το 1967, καθώς επίσης και στους Έλληνες Αεροπόρους που πρωταγωνίστησαν κι δόξασαν τα Ελληνικά φτερά, σ’ όλα τα μήκη και πλάτη του δυτικού κόσμου.

Γραμμένο από τον Ανδρέα Φραγκοπανάγο, τον αεροπόρο που για δέκα σχεδόν ολόκληρα χρόνια ήταν αρχικά βασικό στέλεχος και στη συνέχεια αρχηγός όλων σχεδόν των ακροβατικών σμηνών της Πολεμικής μας Αεροπορίας, το έργο παίρνει πολλές φορές τη μορφή αυτοβιογραφίας του συγγραφέα, χωρίς όμως αυτό να μειώνει στο ελάχιστο την ιστορική αξία του πονήματος. Το έργο αυτό αποτελεί μια ακόμα προσφορά του μεγάλου αυτού αεροπόρου στην ιδέα της Πολεμικής μας Αεροπορίας που τόσο πολύ αγάπησε και εκτίμησε, είναι δε βέβαιο ότι θα αποτελέσει πολύτιμο βοήθημα για τον ιστορικό που θα θελήσει ν’ ασχοληθεί μ’ αυτό το θέμα.

Για την έκδοση του ιστορικού δοκιμίου «Το ξεπέταγμα των αετών» συνέβαλλε, τόσο ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας, όσο και πολλοί βετεράνοι Αξιωματικοί που είχαν διατελέσει κατά καιρούς μέλη των Ελληνικών Ακροβατικών Σμηνών.

Ελευσίνα 1952.

Η συγκρότηση της νέας Πολεμικής μας Αεροπορίας, ύστερα από την περίοδο του εμφυλίου πολέμου, η οποία άρχισε πριν ένα χρόνο, συνεχίζεται με εντατικό ρυθμό. Ιπτάμενο και τεχνικό προσωπικό καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την αφομοίωση των νέων οπλικών συστημάτων, με τα οποία εφοδιάζεται συνέχεια η ΠΑ.

Τα πολεμικά αεριωθούμενα αεροσκάφη F-84G και τα εκπαιδευτικά Τ-33 σχίζουν ολημερίς τον Αττικό ουρανό και οι πιλότοι μας συναγωνίζονται μεταξύ τους για το ποιος θα βάλει τις περισσότερες σφαίρες στα πανό του Μαραθώνα και για το ποιος θα συμπληρώσει τις περισσότερες ώρες πτήσεως τον κάθε μήνα.

Ένα ηλιόλουστο πρωινό του Σεπτέμβρη του 1952, όταν το πρώτο κύμα αεροσκαφών της 337Μ Δ/Β είχε προσγειωθεί και οι χειριστές είχαν μαζευτεί στην αίθουσα ενημέρωσης για το καθιερωμένο DEBRIEFING, μπήκε στην αίθουσα κάποιος από το γραφείο επιχειρήσεων της μοίρας και μας λέει συγκινημένος: «Σε λίγα λεπτά, το περίφημο ακροβατικό σμήνος της Αμερικανικής Αεροπορίας, οι πασίγνωστοι «SKYBLAZERS», θα προσγειωθούν στο αεροδρόμιο μας και προς το μεσημέρι θα εκτελέσουν επίδειξη, την οποία θα παρακολουθήσουν πολλοί επίσημοι κι όλο το προσωπικό της μονάδας».

Πράγματι μετά από λίγα λεπτά πέντε αεροσκάφη F-84Ε, βαμμένα με τα χρώματα της Αμερικανικής σημαίας, προσγειώθηκαν στο αεροδρόμιο μας. Οι διάσημοι «SKYBLAZERS» είχαν φθάσει. Από τις 10 π.μ. άρχισαν να καταφθάνουν οι επίσημοι. Υπουργοί, Πτέραρχοι, Στρατηγοί, Σμήναρχοι και μέλη ξένων στρατιωτικών αποστολών.

Στις 11:00 και τα πέντε ατσάλινα πουλιά της Αμερικανικής Αεροπορίας, απογειώνονται το ένα πίσω από το άλλο και μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα εμφανίζονται τα τέσσερα από αυτά μπροστά από τον πύργο ελέγχου, στην ταράτσα του οποίου βρίσκονται οι επίσημοι. Είναι σε σχηματισμό BOX, το ακροπτερύγιο του ενός απέχει ελάχιστα εκατοστά από το ακροπτερύγιο του άλλου, και δίνουν την εντύπωση ότι είναι καρφωμένα σε μια σανίδα. Κάποια στιγμή αρχίζουν να εκτελούν όλα μαζί κλειστή στροφή στα 100 πόδια, να περιστρέφονται, ν’ ανακυκλώνουν, να οριζοντιώνονται στα 50 πόδια και μετά ν’ ανεβαίνουν κάθετα στους ουρανούς, ν’ αλλάζουν σχηματισμό και πάλι να περιστρέφονται και ν’ ανακυκλώνουν.

Την ίδια στιγμή το πέμπτο αεροσκάφος περιστρέφεται μέσα στον κύκλο της ανακυκλούμενης τετράδας κι ανακυκλώνει μέσα στον κύκλο περιστροφής των άλλων. Το θέαμα είναι συγκλονιστικό. Οι ελιγμοί των «SKYBLAZERS» είναι τέλειοι. Η ταυτόχρονη διασταύρωση των τεσσάρων αεροσκαφών σε ύψος 4-10 μέτρων σε γεμίζει δέος, σε κάνει να αισθάνεσαι τόσο μικρός, τόσο ασήμαντος. Η ψυχή των Ελλήνων αεροπόρων θεριεύει, η καρδιά τους πάλλεται, γεμίζει από συναισθήματα πρωτόγνωρα, και μια σκέψη κυριαρχεί στο μυαλό όλων: «Γιατί αυτοί κι όχι εμείς; αφού αυτοί μπορούν, θα μπορέσουμε κι εμείς μια μέρα, πολύ κοντινή, να δείξουμε στους Έλληνες, αλλά και στους ξένους, ότι ο Έλληνας αεροπόρος, αυτός ο πρώτος πολεμιστής των ουρανών, μπορεί να είναι ίδιος, αν όχι και καλύτερος, από πάρα πολλούς».

Για πολλές μέρες μετά από τη μεγαλειώδη εκείνη επίδειξη των «SKYBLAZERS» η ψυχή όλων μας ήταν γεμάτη από τα πρωτόγνωρα συναισθήματα που μας δημιουργήθηκαν τότε. Όλες μας οι συζητήσεις περιστρέφονταν γύρω στο πώς εκτελούσαν τους μετασχηματισμούς με τόση ταχύτητα και ακρίβεια, πώς εκτελούσαν τη διασταύρωση με τέτοιο συντονισμό και σε τόσο μικρό ύψος και άλλα. Η εντατική όμως εκπαίδευση και η προετοιμασία της μοίρας για μεταστάθμευση στην πρώτη Πτέρυγα Μάχης, την 110 ΠΜ, σιγά αλλά σταθερά, μας έκαναν να κρύψουμε τα συναισθήματα μας, να καταχωνιάσουμε τις περίεργες σκέψεις μας στα κατάβαθα της ψυχής μας και ν’ αφοσιωθούμε στις απαιτήσεις του παρόντος.

Η μεταστάθμευση της πρώτης Ελληνικής πολεμικής μοίρας με αεριωθούμενα αεροσκάφη πραγματοποιήθηκε τις πρώτες ημέρες του Δεκέμβρη του 1952. Σκληρός ο χειμώνας 1952-1953. Το κρύο αφόρητο, οι εγκαταστάσεις της μοίρας ατελείς, αν όχι απαράδεκτες. Υπνοδωμάτια για το Ιπτάμενο και Τεχνικό προσωπικό ελλιπή. Μένουμε ανά τρεις και τέσσερις χειριστές σε κάθε μικρό δωματιάκι, χωρίς θέρμανση, χωρίς βασικές ευκολίες. Βάζουμε πίσσα στις λαμαρινοκατασκευές των εγκαταστάσεων της μοίρας για να σταματήσουμε τα νερά της βροχής που πλημμυρίζουν το γραφείο επιχειρήσεων, την αίθουσα ενημέρωσης και την αποθήκη αεροπορικού υλικού.

Η εκπαίδευση του πολεμικού σταδίου των χειριστών της μοίρας συνεχίζεται με συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό. Πετάμε από τις επτά το πρωί ως τις δώδεκα το βράδυ. Με το τέλος της ανοίξεως του 1953 όλοι οι χειριστές της μοίρας είναι πλήρως ετοιμοπόλεμοι. Η πρώτη Ελληνική μοίρα αεριωθουμένων αεροσκαφών F-84G, η 337 ΜΔ/Β είναι πανέτοιμη να υπερασπίσει την πατρίδα μας, αν και όπου χρειαστεί.

Τα όνειρα και τα συναισθήματα που είχε δημιουργήσει η μεγαλειώδης εκείνη επίδειξη των «SKYBLAZERS» το 1952, φαίνεται ότι δεν εγκατέλειψαν ποτέ το διοικητή της μοίρας μας, τον αείμνηστο Επισμηναγό τότε Κ. ΚΟΚΚΑ, τον αεροπόρο, τον ιδαλγό εκείνον που κάθε βράδυ, μετά τις πτήσεις, στο μπαρ της λέσχης αξιωματικών Λαρίσης, όταν ήθελε να μας προσφέρει κονιάκ κι εμείς αρνιόμαστε μας έλεγε: «Πιείτε βρε μπάσταρδοι. Δεν ξέρετε ότι ο αεροπόρος το ένα πόδι το έχει στον τάφο και το άλλο πρέπει να το έχει στο καμπαρέ;».

Έτσι μετά το πέρας της πολεμικής εκπαίδευσης όλων των χειριστών της μοίρας, άρχισε με μισόλογα στην αρχή και καθαρά και επίμονα στη συνέχεια να τονίζει στους προϊσταμένους του την ανάγκη συγκρότησης Ελληνικού ακροβατικού σμήνους. Δυστυχώς όμως, όχι μόνο χτυπούσε στου κουφού την πόρτα, αλλά εδέχετο και απειλές στην περίπτωση που θα προέβαινε σε οποιαδήποτε ενέργεια συγκρότησης τέτοιου σμήνους.

Ο άνθρωπος, ο αεροπόρος όμως, που άφησε ανεξίτηλα ίχνη στην ιστορία της σύγχρονης Πολεμικής μας Αεροπορίας για τη λεβεντιά και την αξιοσύνη του, πίστευε στην αξία των Ελλήνων αεροπόρων. Ήταν παθιασμένος με την αεροπορική ιδέα, και γνωρίζοντας την αξία που θα είχε η διάδοση του αεροπορικού πνεύματος στον Ελληνικό λαό, αποφάσισε ΜΟΝΟΣ του, και εν γνώσει όλων των εις βάρος του πιθανών συνεπειών, τη συγκρότηση ακροβατικού σμήνους. Επέλεξε με κάθε δυνατή μυστικότητα σαν τακτικά μέλη του ακροβατικού σμήνους τους τότε Υποσμηναγό Ι. ΣΤΥΛΙΑΝΑΚΗ και Ανθυποσμηναγούς Δ. ΔΑΜΑΣΚΟ και ΕΜ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟ και σαν εφεδρικό τον τότε Ανθυποσμηναγό ΣΤ. ΦΙΡΦΙΡΙΩΝΗ και μετά από λεπτομερές πρόγραμμα άρχισε την εκπαίδευση.

Η εξάσκηση γινόταν μακριά από το αεροδρόμιο της Λαρίσης κρυφά, όχι μόνο από τα μάτια των προϊσταμένων του, αλλά κι από τους άλλους χειριστές της μοίρας του. Η απογείωση των αεροσκαφών του ακροβατικού σμήνους δεν έγινε ποτέ σαν τετράδα, αλλά είτε κατά ζεύγη είτε μεμονωμένα και η συνάντηση τους γινόταν σε απομακρυσμένες περιοχές. Μ’ αυτόν τον τρόπο, με τέτοιες προφυλάξεις, έγινε κατορθωτό το κατά πολλούς ακατόρθωτο.

Το Καρέ των Άσσων.

Οι χειριστές του ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ.
Καθιστοί στο πηδάλιο ανόδου – καθόδου του F-84G. από αριστερά προς τα δεξιά Ε. Παπαδημητρόπουλος, Ι. Στυλιανάκης, Α. Δαμάσκος, όρθιος Κ. Κόκκας αρχηγός.

Την άνοιξη του 1954 το πρώτο ακροβατικό σμήνος ήταν πανέτοιμο να εμφανιστεί στους Ελληνικούς ουρανούς και να καταπλήξει τους Έλληνες. Ν’ αποδείξει ότι οι Έλληνες αεροπόροι και θέλουν και μπορούν.

Αλλά ποιος θα έλεγε το μεγάλο ΝΑΙ; Ποιος θα ενέκρινε την επίσημη καθιέρωση, την έναρξη των επιδείξεων του πρώτου ακροβατικού σμήνους στην ιστορία της αεροπορίας μας;

Κανείς δεν αναλάμβανε την ευθύνη. Κανείς δεν πίστευε. Όλοι ήταν ΘΩΜΑΔΕΣ. Αφού λοιπόν οι προϊστάμενες αρχές δεν τολμούσαν να πουν το μεγάλο ναι, το είπε ΜΟΝΟΣ του ο σεμνός, ο υπερήφανος, ο αείμνηστος εκείνος ΑΕΡΟΠΟΡΟΣ που ονομαζόταν Κ. ΚΟΚΚΑΣ.

Αρχή καλοκαιριού 1954. Ο τότε Υπουργός Π. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ έφθανε στη Λάρισα για επίσημη επίσκεψη της 110 ΠΜ. Ο Επισμηναγός Κ. Κόκκας εισηγήθηκε στους προϊσταμένους του ένα σμήνος αεροσκαφών της 337Μ Δ/Β να εκτελέσει διελεύσεις προς τιμήν του κ. Υπουργού, μετά την προσγείωσή του. Η εισήγηση εγκρίθηκε. Το σμήνος, με αρχηγό τον Κ. Κόκκα, απογειώνεται. Ο Υπουργός, οι Αρχηγοί ΓΕΑ και 28 ΑΤΑ και άλλοι ανώτατοι και ανώτεροι αξιωματικοί, περιμένουν να δουν το σμήνος να εκτελεί διελεύσεις κατά τα καθιερωμένα.

Σε ελάχιστο χρόνο μετά την απογείωση και σε πολύ χαμηλό ύψος, το σμήνος εμφανίζεται μπροστά στα μάτια των επισήμων σε σχηματισμό ΒΟΧ εκτελώντας μια πλήρη κλειστή στροφή 360 μοιρών. Οι επίσημοι απορούν, ο ένας κοιτάζει τον άλλον. Είναι έτοιμοι να ρωτήσουν τι κάνει ο Κόκκας, αλλά δεν προλαβαίνουν. Τα τέσσερα ατσάλινα πουλιά αρχίζουν να περιστρέφονται, ν’ ανακυκλώνουν, να μετασχηματίζονται, τη μια στιγμή να γλύφουν το έδαφος και την άλλη να ορμούν κατακόρυφα στο γαλάζιο ουρανό. Όλοι μένουν εκστατικοί, γεμάτοι δέος αλλά και υπερηφάνεια. Η επίδειξη είναι τέλεια. Οι ακροβατικοί ελιγμοί άριστοι, η συνεκτικότητα των αεροσκαφών απρόσμενη και τέλος η διασταύρωση και των τεσσάρων αεροσκαφών, που ήρθαν από τέσσερις διαφορετικές κατευθύνσεις, τόσο ταυτόχρονη, που κανένα μάτι δεν μπόρεσε να διακρίνει την ελάχιστη διαφορά χρόνου. Μετά από λίγο τα τέσσερα παλικάρια προσγειώνονται.

Οι επίσημοι κοιτάζουν τώρα επίμονα ο ένας τον άλλον. Θέλουν να ρωτήσουν, να μάθουν, αλλά κανείς δεν τολμά. Τη σιωπή σπάζει ο Υπουργός. Στρέφεται στον Αρχηγό Αεροπορίας, τον Αντιπτέραρχο Εμ. Κελαϊδή, και όλο χαμόγελα λέει: «Μπράβο, κύριε Αρχηγέ. Η έκπληξη ήταν υπέροχη. Είμαι υπερήφανος για τους αεροπόρους μας. Θερμά συγχαρητήρια». Το «ΜΠΡΑΒΟ» του Υπουργού και η άψογη εμφάνιση του ακροβατικού σμήνους, ήταν η επίσημη έγκριση αναγνώρισης και αποδοχής ενός χρόνου κόπου, θυσιών και ποταμού ιδρώτα, που έχυσαν εκείνα τα λεβεντόπαιδα, που οι γεμάτοι ενθουσιασμό παριστάμενοι επίσημοι, Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και Σμηνίτες βάφτισαν «ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ».

Η επίδειξη αυτή, η πρώτη ενώπιον θεατών, ήταν η αρχή μιας θαυμαστής παρουσίας του «ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ» για τέσσερα ακόμα χρόνια στους γαλάζιους ουρανούς της πατρίδας μας και στους γκρίζους ουρανούς της Δυτικής Ευρώπης. Ο Ελληνικός λαός θαύμασε τους αεροπόρους του. Το αεροπορικό πνεύμα, που ήταν σχεδόν άγνωστο μέχρι τότε στην Ελλάδα, διαδόθηκε από τη μια γωνιά της στην άλλη. Οι Ελληνικές κυβερνήσεις εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρον το «ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ» κατά τις επισκέψεις στη χώρα μας υψηλών προσώπων ξένων χωρών.

Το 1958, το πρώτο ακροβατικό σμήνος, με αρχηγό πλέον τον τότε Επισμηναγό Ι. Στυλιανάκη και χειριστές τους Δ. Δαμάσκο, Εμ. Παπαδημητρόπουλο και Στ. Φιρφιριώνη, έλαβε μέρος στις αεροπορικές επιδείξεις του Βελγίου στις οποίες συμμετείχαν όλα τα ακροβατικά σμήνη των χωρών μελών του ΝΑΤΟ. Η επίδειξη των Ελλήνων ΑΣΣΩΝ ήταν τόσο πετυχημένη, με αποτέλεσμα να καταλάβουν τη δεύτερη θέση στην ανεπίσημη βαθμολογία και να προκαλέσουν τα πιο κολακευτικά σχόλια των επισήμων και του διεθνούς τύπου. Το περιοδικό FLIGHT έγραψε τότε: «Η ακρίβεια, η σταθερότητα και η καλλιτεχνικότητα των ελιγμών του Ελληνικού ακροβατικού σμήνους ήταν εξαιρετικές».

 

Οι χειριστές του «ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ» όρθιοι από αριστερά προς τα δεξιά Ε. Π»ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ, Ι.ΣΤΥΛΙΑΝΑΚΗΣ αρχηγός και Δ. ΔΑΜΑΣΚΟΣ.Στο κέντρο καθήμενος ο ΣΤ. ΦΙΡΦΙΡΙΩΝΗΣ.

Το «ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ», το πρώτο Ελληνικό ακροβατικό σμήνος στην ιστορία της πολεμικής μας αεροπορίας, αφού επί τέσσερα ολόκληρα χρόνια έδρεψε δάφνες και συνέβαλλε τα μέγιστα στη διάδοση και ανάπτυξη του αεροπορικού πνεύματος, έπρεπε να παραδώσει τη σκυτάλη σε άλλους, οι οποίοι θα χρησιμοποιούσαν πιο σύγχρονα αεροσκάφη και οι οποίοι ήταν ήδη πανέτοιμοι. Έτσι, τον Ιούλιο του 1958, μετά την επιστροφή του από τις επιδείξεις του Βελγίου, το «ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ» έπαυσε να υπάρχει.

Το ACROTEAM.

Ιούλιος 1957. Αεροδρόμιο Τανάγρας, έδρα της 114 ΠΜ. Τρεις πολεμικές μοίρες διώξεως ημέρας, οι 341, 342 και 343 Μ Α/Η εφοδιασμένες με αεροσκάφη τύπου F-86 Ε SABRE, έχουν σαν βάση εξόρμησης το ομώνυμο γραφικό, αλλά και γεμάτο ιστορία χωριουδάκι της Βοιωτίας. Οι όμορφες Ταναγραίες κόρες και οι αγέρωχοι κούροι, ιερά κειμήλια της ιστορικής μας κληρονομιάς, ανευρίσκονται συχνά πυκνά από τους ντόπιους γεωργούς, αλλά και από τους εργάτες που συνεχίζουν τις κατασκευές κτιρίων και άλλων εγκαταστάσεων για τις ανάγκες της μονάδας.

Η 341 Μ Α/Η, πρώτη πολεμική μοίρα της αεροπορίας μας σε ρόλο δίωξης, εδρεύει στο βορειανατολικό μέρος του αεροδρομίου. Διοικητής της μοίρας ένα γεροδεμένο ψηλό παλικάρι από την όμορφη Έδεσσα, ο τότε Επισμηναγός ΗΛ. ΤΣΑΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ. Η μοίρα έχει στις τάξεις της τους πιο πεπειραμένους χειριστές, όχι μόνο στα F-86 Ε, αλλά γενικότερα στα αεριωθούμενα αεροσκάφη. Μια πεντάδα χειριστών, μεταξύ των οποίων κι ο διοικητής της μοίρας Η. Τσαμουσόπουλος, προετοιμάζεται να λάβει μέρος στους αγώνες βολής όλων των πολεμικών μοιρών της αεροπορίας που έχουν προγραμματιστεί για τον προσεχή Σεπτέμβριο. Κάθε μέρα, πρωί και απόγευμα εκτελούν δυο και τρεις εξόδους στην Άνδρο και στον Μαραθώνα, εκτελώντας βολές στο ανεμούριο και στα πανό.

Ένα πρωινό του Ιουλίου 1957 ο Ηλ. Τσαμουσόπουλος ανακοινώνει στους χειριστές της ομάδας βολών ότι κλήθηκε να παρουσιαστεί αυθημερόν στο ΓΕΑ. Ήμαστε όλοι περίεργοι. Αγωνιούμε να μάθουμε τι και πώς έτσι ξαφνικά θέλουν τον μοίραρχο μας. Το επόμενο πρωί ο μοίραρχος επιστρέφει και μας ρίχνει ένα περίεργο βλέμμα, ενώ τα μάτια του λάμπουν. Μ’ ένα χαμόγελο κάτω από το μικρό μουστάκι του, λέει στους χειριστές της ομάδας βολών: «Παιδιά μην απομακρυνθείτε, αργότερα σας θέλω». Πράγματι, μετά από δυο ώρες περίπου, κι ενώ βρισκόμαστε στην αίθουσα ενημέρωσης, μπαίνει ο Η. Τσαμουσόπουλος, ο αεροπόρος κομπιούτερ, ο πιλότος μηχανικός, και γεμάτος σοβαρότητα μας λέει: «Κύριοι, πήρα την εντολή από τον Αρχηγό αεροπορίας να συγκροτήσω το νέο ακροβατικό σμήνος της αεροπορίας μας. Δέχθηκα την εντολή, διότι πιστεύω ότι έχω τους κατάλληλους χειριστές για το σκοπό αυτό. Μετά από πολλή σκέψη κατέληξα στην απόφαση ότι η 341 Μ Α/Η έχει τους χειριστές που χρειάζονται και δεν υπάρχει λόγος να ψάξω στις άλλες μοίρες. Τι λέτε; Θέλετε η ομάδα βολής να γίνει το νέο ακροβατικό σμήνος; Μη μου απαντήσετε τώρα. Σκεφτείτε το πρώτα και τα λέμε το απόγευμα».

Μετά από αυτά τα λίγα, αλλά καθαρά λόγια, βγήκε από την αίθουσα ενημέρωσης και πήγε στο γραφείο του. Μείναμε μόνοι μας. Απόλυτη σιωπή. Βλέμματα αμήχανα, σκέψεις περίεργες, συναισθήματα πρωτόγνωρα για άλλους και κρυμμένα στα μύχια της ψυχής (από το 1952) σε άλλους. Δεν πέρασε πολλή ώρα και τα βλέμματα άρχισαν να ζωηρεύουν. Οι γλώσσες λύνονται και μια φράση κυριαρχεί: «Γιατί το απόγευμα κι όχι τώρα; Ανδρέα, πήγαινε να φωνάξεις το μοίραρχο».

Πράγματι, σαν αρχαιότερος που ήμουν, πηγαίνω στο γραφείο του διοικητή της μοίρας. Τον βρίσκω να σχεδιάζει αεροπλάνα σε διάφορους σχηματισμούς και να γράφει αριθμούς. Σηκώνει το κεφάλι του και με κοιτάζει. Θέλει να μπει στην ψυχή μου, να μάθει. Είναι βέβαιος για την απάντηση των χειριστών του. Τότε σηκώνεται όρθιος και μου λέει: «Καλά, πάμε». Μπαίνουμε στην αίθουσα ενημέρωσης. Οι υπόλοιποι χειριστές σηκώνονται όρθιοι. «Κύριε μοίραρχε, πότε αρχίζουμε;» Τίποτε άλλο. Καμιά άλλη ερώτηση, καμιά απορία, κανένας ενδοιασμός.

Το πρωί της επομένης, στη συγκέντρωση για τη γενική ενημέρωση όλων των χειριστών, ο μοίραρχος σοβαρός, αλλά με μάτια που πέταγαν αστραπές, μας λέει: «Κύριοι, το ΓΕΑ, ο αρχηγός του ΓΕΑ Αντιπτέραρχος κύριος Μαργαρίτης, μου ανέθεσε τη συγκρότηση του νέου ακροβατικού σμήνους της αεροπορίας μας. Η εντολή αυτή είναι μεγάλη τιμή για μένα, αλλά και για ολόκληρη την 341Μ Α/Η. Για βασικούς χειριστές του σμήνους επέλεξα συναδέλφους σας, που ανήκουν όλοι στη μοίρα μας κι αυτοί είναι οι: Υποσμηναγοί Ανδρέας Φραγκοπανάγος, Κωνσταντίνος Αδάμ, και οι Ανθυποσμηναγοί Φίλλιπος Κόλλιας και Νικόλαος Πατήρης».

Όλοι οι χειριστές δέχτηκαν το νέο με χαρά και υπερηφάνεια και ξέσπασαν σε χειροκροτήματα και ευχές. Από την επόμενη το πρωί άρχισε μια σκληρή, επίπονη και επίμονη εκπαίδευση. Κάθε μέρα πετάγαμε 3 με 5 φορές. Δυο εξόδους για βολές και μια έως τρεις εξόδους σε ακροβατικούς ελιγμούς, σε σχηματισμό των δυο, τριών, τεσσάρων και πέντε αεροσκαφών. Το πρόγραμμα εκπαίδευσης, που είχε εκπονηθεί από τον Ηλ. Τσαμουσόπουλο, ήταν λεπτομερές και προχωρούσε ανάλογα με την παρουσιαζόμενη πρόοδο. Τίποτα δε γινόταν στην τύχη.

Μετά πάροδο περίπου τριών μηνών συνεχούς εκπαίδευσης, άρχισαν οι πτήσεις και οι ακροβατικοί ελιγμοί και των πέντε αεροσκαφών μαζί. Το ύψος εξόδου των αεροσκαφών από τους διάφορους ελιγμούς κάθε μέρα όλο και χαμήλωνε. Ο λαός της Βοιωτίας και της Εύβοιας παρακολουθούσε με καμάρι το νέο «ΑΚΡΟΤΙΜ» με πέντε αεροσκάφη F-86 Ε να είναι έτοιμο να παραλάβει τη σκυτάλη από το «ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ» και να είναι έτοιμο να συνεχίσει το βαρύ έργο των πρωτοπόρων, να διατρανεύσει ενώπιον των Ελλήνων και των Ευρωπαίων ότι οι Έλληνες αεροπόροι δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τους ξένους συναδέλφους τους κι ότι είναι ισάξιοι, αν όχι καλύτεροι, από πολλούς, μα πάρα πολλούς άλλους.

Τον Απρίλιο το ΓΕΑ προσκαλείται από τη Βελγική αεροπορία να συμμετάσχει με το ακροβατικό σμήνος στις αεροπορικές επιδείξεις των Βρυξελλών, που θα γίνονταν τον Ιούνιο, και που θα έπαιρναν μέρος όλα τα ακροβατικά σμήνη των χωρών μελών του ΝΑΤΟ. Ποιο απ’ τα δυο ακροβατικά σμήνη θα λάβει μέρος σ’ αυτές τις επιδείξεις; Το «ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ» ή το «ΑΚΡΟΤΙΜ»; Το ΓΕΑ αποφάσισε να εκτελεστεί και από τα δυο ακροβατικά σμήνη μια επίδειξη πάνω από τον Φαληρικό όρμο μπροστά στα μάτια του λαού της Αττικής και πολλών επισήμων, κι ανάλογα με τις εντυπώσεις, θ’ αποφάσιζε ποιο από τα δυο σμήνη θα εκπροσωπήσει την αεροπορία μας στο Βέλγιο.

Έτσι, ένα ηλιόλουστο απόγευμα, πάνω από τις πεντακάθαρες ακτές του Σαρωνικού, έγινε ένας ευγενούς άμιλλας αγώνας μεταξύ του «ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ» και του «ΑΚΡΟΤΙΜ». Μεταξύ του παλαιού και του νεοφανούς, ανάμεσα στα F-84 G και στα F-86 Ε. Οι πεντακόσιες χιλιάδες του λαού της Αττικής θαύμασαν και χειροκρότησαν τους αετούς, τους αεροπόρους μας. Το «ΑΚΡΟΤIΜ», ίσως επειδή αποτελείτο από πέντε αεροσκάφη, που ήταν και ταχύτερα, είχε τη δυνατότητα περισσότερων σχηματισμών και μετασχηματισμών έκλεψε τις εντυπώσεις, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι υστέρησε το «ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ».

Αρχικά λοιπόν εγκρίθηκε η συμμετοχή του «ΑΚΡΟΤΙΜ» στις αεροπορικές επιδείξεις του Βελγίου. Τελικά όμως αποφασίστηκε να εκπροσωπηθεί η αεροπορία μας από το ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ, πράγμα που έγινε με τα πλέον ικανοποιητικά αποτελέσματα, όπως ανέφερα προηγουμένως. Μετά την επιστροφή του ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ από το Βέλγιο, το ΑΚΡΟΤΙΜ ανέλαβε επίσημα τη συνέχιση του βαρύ έργου της διάδοσης της αεροπορικής ιδέας και της εκπροσώπησης της αεροπορίας μας, όπου κι όταν θα εκαλείτο.

Τον Σεπτέμβριο του 1958, στα εγκαίνια της έκθεσης της Θεσσαλονίκης, «ΤΟ ΑΚΡΟΤΙΜ» εκτελεί μια από τις θεαματικότερες επιδείξεις ενθουσιάζοντας το λαό της Μακεδονίας. Μετά έρχεται η σειρά της Λάρισας, του Βόλου κι άλλων Ελληνικών πόλεων για να θαυμάσουν τους ωραίους ακροβατικούς ελιγμούς των πέντε άσων. Η φήμη του «ΑΚΡΟΤΙΜ» εξαπλώνεται γρήγορα σ’ όλη την Ελλάδα. Όλες οι πόλεις ζητούν να δουν από κοντά το νέο ακροβατικό σμήνος. Οι υποχρεώσεις όμως που έχουμε για τη εκπαίδευση των νέων χειριστών της μοίρας και η διατήρηση υψηλού βαθμού ετοιμότητας (readiness των 5 και 10 λεπτών) δεν μας επιτρέπουν την εκπλήρωση όλων των προσκλήσεων. Δυστυχώς τα Ελληνικά ακροβατικά σμήνη δεν είχαν την πολυτέλεια των σμηνών των άλλων χωρών τα οποία δεν είχαν άλλη υποχρέωση και άλλη αποστολή, παρά μόνο να εκτελούν επιδείξεις στη χώρα τους και σε άλλες χώρες.

Με το πέρασμα του χρόνου, και διαπιστώνοντας ότι όλοι οι ελιγμοί γίνονταν με απόλυτη τελειότητα, μας έγινε πεποίθηση ότι ο αριθμός των πέντε αεροσκαφών ήταν μικρός κι ότι θα ‘πρεπε ν’ αυξήσουμε τον αριθμό του «ΑΚΡΟΤΙΜ» σε επτά αεροσκάφη. Έτσι στις αρχές του 1959 άρχισε η σταδιακή ένταξη και των δυο αναπληρωματικών χειριστών των τότε Ανθυποσμηναγών Χ. Βάση και Αθ. Καρβέλα, οι οποίοι είχαν ήδη υποστεί σημαντική εκπαίδευση σε ακροβατικούς ελιγμούς σε σχηματισμό.

Στις αρχές Απριλίου 1959 πληροφορηθήκαμε ότι οι περίφημοι «SKYBLAZERS» το καμάρι της Αμερικανικής αεροπορίας θα έφταναν στην Αθήνα σε λίγες μέρες και θα εκτελούσαν επίδειξη πάνω από το αεροδρόμιο του Ελληνικού. Το ΓΕΑ με σήμα του ζητούσε να λάβουμε κι εμείς μέρος στην επίδειξη είτε με πέντε είτε με εφτά αεροσκάφη «αν βέβαια ήμαστε έτοιμοι». Η τελευταία παράγραφος ήταν καθαρά μια πρόκληση, την οποία ο λεβέντης από την Έδεσσα, ο Ηλ. Τσαμουσόπουλος, αποδέχτηκε αμέσως.

Όλοι οι χειριστές του «ΑΚΡΟΤΙΜ» ήμαστε συγκινημένοι από τη σκέψη και μόνο ότι θα συναγωνιζόμαστε για πρώτη φορά μ’  ένα άλλο ακροβατικό σμήνος, και μάλιστα με τους Αμερικανούς άσσους, οι οποίοι το 1952 μας είχαν δημιουργήσει τόσα πρωτόγνωρα συναισθήματα. Πράγματι, μια ηλιόλουστη Κυριακή στα τέλη Απριλίου 1959, απογειωθήκαμε από την Τανάγρα και μετά από λίγα λεπτά εμφανιστήκαμε πάνω από το αεροδρόμιο του Ελληνικού.

Σε πυκνό σχηματισμό ρόμβου τα εφτά F-86Ε σε ελάχιστο ύψος από το έδαφος περνούν με κλειστή στροφή μπροστά από τη θέση των επισήμων, και πάνω από μια λαοθάλασσα από 250.000 Αθηναίους, αρχίζουν την επίδειξη τους. Την κάθε ανακύκλωση (LΟΟΡ) διαδεχόταν μια περιστροφή (ROLL). Οι σχηματισμοί ρόμβου, βέλους και σταυρού διαδέχονταν τους σχηματισμούς γραμμής μετώπου, ύψιλον και ήτα. Οι μετασχηματισμοί γίνονταν με ιδανική ακρίβεια, είτε κατά την ανακύκλωση είτε στις στροφές για την εκτέλεση περιστροφής. Ιδιαίτερη εντύπωση έκανε η διάσπαση του «ΑΚΡΟΤΙΜ» σε εφτά γωνίες, η οποία γινόταν στην κατακόρυφη θέση μετά από ανακύκλωση (LΟΟΡ) και στη συνέχεια η ταυτόχρονη διασταύρωση των έξι αεροσκαφών από έξι αντίθετες κατευθύνσεις και στο ύψος των 3-5, 7-10 και 12-15 μέτρων πάνω από το έδαφος.

Ο στόχος του ελιγμού αυτού ήταν να βρεθούν και τα έξι αεροσκάφη την ίδια στιγμή πάνω από τους επισήμους, ενώ το έβδομο αεροσκάφος εκτελούσε συνεχείς κατακόρυφες περιστροφές ανόδου. Η επιδίωξη του ελιγμού αυτού πέτυχε απόλυτα με αποτέλεσμα η λαοθάλασσα των Αθηναίων καθώς και οι δεκάδες των Ελλήνων και ξένων επισήμων να μείνουν κατάπληκτοι. Οι τελευταίοι, και μάλιστα ανώτατοι Έλληνες και ξένοι αξιωματικοί της αεροπορίας, να εκφραστούν με τα πιο κολακευτικά λόγια για το «ΑΚΡΟΤΙΜ». Η όλη επίδειξη της Ελληνικής ακροβατικής ομάδας έληξε με την ταυτόχρονη επίδειξη των αεροσκαφών σε δυο σχηματισμούς των τεσσάρων και τριών αεροσκαφών αντίστοιχα.

Τα σχόλια και οι κρίσεις των εκπροσώπων του Ελληνικού και του ξένου τύπου ήταν ενθουσιώδη και ίσως έγιναν η αιτία των συνεχών προσκλήσεων από τις Ελληνικές πόλεις και τις συμμαχικές αεροπορικές αρχές προς το ΓΕΑ για εκτέλεση επιδείξεων από το «ΑΚΡΟΤΙΜ».

Τον Ιούνιο του 1959 είχε αποφασιστεί από το ΓΕΑ το «ΑΚΡΟΤΙΜ» να λάβει μέρος στις αεροπορικές επιδείξεις του Μονάχου της Δυτ. Γερμανίας, στις οποίες θα συμμετείχαν και τα ακροβατικά σμήνη της Αμερικής, Αγγλίας, Ιταλίας και Ολλανδίας. Η Κυριακή, ημέρα των επιδείξεων, ξημέρωσε με πολύ χαμηλή νέφωση και ελαφρά βροχή. Σφίχτηκαν οι καρδιές μας από τη σκέψη ότι οι επιδείξεις θα ματαιώνονταν. Από τις οχτώ πηγαίναμε συνέχεια στο μετεωρολογικό γραφείο και ρωτούσαμε σχετικά με τον καιρό. Οι Γερμανοί ειδικοί μας έλεγαν: «Τα νέφη είναι τώρα στα 2.500 πόδια και στις 11:00 (ώρα έναρξης των επιδείξεων), η βάση τους θα είναι στα 4.000 με 4.500 πόδια κι όχι δε θα βρέχει καθόλου», πράγμα και το οποίο έγινε. Οι χειριστές αισθανθήκαμε ανακούφιση, αλλά ο αρχηγός του «ΑΚΡΟΤΙΜ» και διοικητής της μοίρας μας, ο άνθρωπος κομπιούτερ, ο χειριστής-μηχανικός αεροσκαφών, ο Ηλ. Τσαμουσόπουλος, κοίταζε συνέχεια το θολό ουρανό με ανησυχία και σκεπτικισμό. Δεν μας έλεγε τίποτα από τις σκέψεις του και στα ερωτηματικά μας βλέμματα απαντούσε χαμογελώντας: «Μην ανησυχείτε, παιδιά. Όλα θα πάνε καλά».

Ώρα 11:30 π.μ. Τα εφτά αεροσκάφη F-86E του «ΑΚΡΟΤΙΜ», το ένα σε ελάχιστη απόσταση από το άλλο, απογειώνονταν από το διάδρομο του Φερστερφενμπούργκερ του Μονάχου για την εκτέλεση της πρώτης τους επίδειξης σε ξένη χώρα. Κλειστή στροφή σε σχηματισμό ρόμβου περνάμε μπρος από τις θέσεις των επισήμων, εκτελούμε περιστροφή, και μετά η μια δαντέλα διαδέχεται την άλλη. Μας καταλαμβάνει ανησυχία. Ερωτηματικά μας πλημμυρίζουν, αλλά καμιά λέξη, καμιά φωνή. Έχουν περάσει ήδη τρία λεπτά από την έναρξη της επίδειξης και ουσιαστικά δεν έχουμε αρχίσει ακόμα το πρόγραμμα μας, το οποίο κρατά­ει συνολικά γύρω στα 20 λεπτά. Όταν πλέον η ανησυχία μου έχει κορυφωθεί, ακούω την ήρεμη, αλλά σταθερή και γεμάτη από ατσάλινη αποφασιστικότητα φωνή του αρχηγού μας να ρωτάει: «Παιδιά, όλα εντάξει;» Στην καταφατική μας απάντηση λέει ξερά: «Ο.Κ, πάμε».

Και τότε αρχίζουμε πραγματικά την επίδειξη μας. Ήταν κάτι που εκτελούσαμε για πρώτη φορά. Μια επίδειξη που ποτέ δεν είχαμε σκεφτεί, δεν είχαμε συζητήσει και που ποτέ δεν περιμέναμε. Όλες οι ανακυκλώσεις και οι περισσότεροι μετασχηματισμοί έγιναν μέσα σε νέφη. Είχαμε απόλυτη εμπιστοσύνη στον αρχηγό μας. Γνωρίζαμε τις ικανότητες και τη σωφροσύνη του λεβεντόκαρδου αεροπόρου που μας οδηγούσε. Δεν ανησυχήσαμε ούτε στιγμή για το τι και πώς κάνουμε την επίδειξη μπαίνοντας συνέχεια στα σύννεφα. Η επίδειξη τελείωσε. Τα αεροσκάφη προσγειώθηκαν, σβήσαμε τους κινητήρες και κατεβήκαμε. Οι μηχανικοί μας αγκαλιάζουν, μας φιλούν γεμάτοι δάκρυα. Εμείς απορούμε. Προχωράμε προς τις θέσεις των επισήμων. Επικρατεί απόλυτη σιγή. Και ξαφνικά, μια λαοθάλασσα από 350.000 Γερμανούς θεατές ξεσπά σε ασυγκράτητα χειροκροτήματα και ουρανομήκεις ζητωκραυγές. Φθάνουμε στις θέσεις των επισήμων και δεχόμαστε θερμά συγχαρητήρια, εγκωμιαστικά σχόλια για το «ΑΚΡΟΤΙΜ», την Ελληνική αεροπορία, την Ελλάδα. Ο αρχηγός της Γερμανικής αεροπορίας θα δηλώσει αργότερα στους εκπροσώπους του διεθνούς τύπου: «Στην πολύχρονη αεροπορική μου ζωή, έχω παρακολουθήσει εκατοντάδες επιδείξεων κι έχω γνωρίσει δεκάδες αεροπορικές ακροβατικές μονάδες. Σήμερα όμως για πρώτη φορά είδα ακροβατική ομάδα να μπαίνει στα σύννεφα με άλλο σχηματισμό και να βγαίνει με άλλο. Μπράβο στους Έλληνες αεροπόρους που σήμερα μας έδειξαν τι μπορεί να κάνει το θάρρος και η σωστή εκπαίδευση».

Μετά από τρεις μέρες επιστρέψαμε στην Ελλάδα, όπου διαβάσαμε τα πολύ κολακευτικά σχόλια που είχε γράψει ο ημερήσιος και περιοδικός τύπος. Στην Ελλάδα, κυρίως κατά τους μήνες του καλοκαιριού και του φθινοπώρου, εκτελέσαμε αρκετές επιδείξεις όπως στην Λάρισα, Έδεσσα, Θεσσαλονίκη, Χαλκίδα κλπ. Ένα άλλο σημαντικό γεγονός για την πορεία του «ΑΚΡΟΤΙΜ» ήταν η απόφαση του Ηλ. Τσαμουσόπουλου να προσθέσει στους ελιγμούς επιδείξεως την ομαδική απογείωση και προσγείωση και των εφτά αεροσκαφών.

Ομαδική απογείωση και προσγείωση δεν είχε επιχειρήσει μέχρι τότε καμιά ακροβατική ομάδα, οποιασδήποτε χώρας. Πολύ αργότερα, το 1963, οι Ιταλοί και οι Γάλλοι πρόσθεσαν στην επίδειξη τους την απογείωση και προσγείωση των αεροσκαφών των σμηνών τους κατά τριάδες. Μετά από μια προσεκτικά μελετημένη εκπαίδευση, η οποία όμως δεν κράτησε πολύ χρόνο, το «ΑΚΡΟΤΙΜ» μπορούσε με απόλυτη ασφάλεια ν’ απογειώνεται και να προσγειώνεται ταυτόχρονα σε σχηματισμό Βέλους. Ήταν μια πολύ εντυπωσιακή άσκηση, που προσδιόριζε την αξία και τη θεαματικότητα του «ΑΚΡΟΤΙΜ». Το 1960 η Ελληνική ακροβατική ομάδα, μετά από πρόσκληση της Γερμανικής και Αμερικανικής αεροπορίας, εξετέλεσε επιδείξεις στα αεροδρόμια Βηχέα της Δυτ. Γερμανίας και Αβιάνο της Ιταλίας, όπου έδρευε μια Αμερικανική πτέρυγα μάχης. Και στις δυο αυτές επιδείξεις το «ΑΚΡΟΊΊΜ» απέσπασε τα πλέον κολακευτικά σχόλια των Γερμανών, Ιταλών και Αμερικανών αεροπόρων για την άψογη εκτέλεση των θεαματικών και ωραίων σχηματισμών και μετασχηματισμών κατά τη διάρκεια των ακροβατικών και κυριολεκτικά θαυμάστηκε για την ομαδική απογείωση και προσγείωση και των εφτά αεροσκαφών του.

Τον Ιούνιο του ίδιου έτους επισκέφτηκε τη χώρα μας ο τότε πρόεδρος της Αιγύπτου, Νάσερ. Το «ΑΚΡΟΤΙΜ» κλήθηκε από το ΓΕΑ, μετά από εντολή της κυβέρνησης, να κλείσει την αεροπορική παρέλαση που θα γινόταν ενώπιον του Νάσερ και των λοιπών επισήμων στο αεροδρόμιο του Τατοΐου. Και σ’ αυτή την περίπτωση, όπως και σε άλλες παρόμοιες επισκέψεις υψηλών ξένων, το «ΑΚΡΟΤΙΜ» συνέβαλλε με την επίδειξη του στην επιτυχία της εθνικής πολιτικής της χώρας μας. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους ο λεβέντης αρχηγός του «ΑΚΡΟΤΙΜ», ο τολμηρός και συνάμα συνετός αεροπόρος, ο Ηλ. Τσαμουσόπουλος, αποχώρησε από την αρχηγία της ομάδας που αυτός είχε δημιουργήσει, επειδή προγραμματίστηκε για μακρόχρονη εκπαίδευση στην Αμερική. Έτσι, μετά την αποδοτικότερη ίσως τριετία της αεροπορικής του ζωής, κατά τη διάρκεια της οποίας έχυσε ποταμούς ιδρώτα κι έδρεψε δάφνες, εγκατέλειψε το «ΑΚΤΡΟΤΙΜ» και την 341 Μ Α/Η με τις πλέον θερμές ευχές όλου του προσωπικού της μοίρας, και ιδιαίτερα των στενών συνεργατών του, των χειριστών του «ΑΚΡΟ», όπως ο ίδιος το είχε ονομάσει.

Έπρεπε τώρα να βρεθεί νέος αρχηγός. Να επιλεγεί ένας πεπειραμένος χειριστής, ο οποίος θα ‘πρεπε να είναι αποδεκτός απ’  όλους, και ιδιαίτερα από τους άλλους χειριστές του «ΑΚΡΟΤΙΜ». Ο Υπσγός τότε Αν. Φραγκοπανάγος, από  την Ανδραβίδα Ηλείας, κλήθηκε ν’ αναλάβει την αρχηγία του «ΑΚΡΟΤΙΜ».

Η ευθύνη μεγάλη, η κληρονομιά βαριά. Δεν ήταν εύκολη η απόφαση διαδοχής ενός σώφρονα κι επιτυχημένου απ’ όλες τις απόψεις αρχηγού, ενός Ηλ. Τσαμουσόπουλου. Ο Αν. Φραγκοπανάγος στηριζόμενος στις δικές του ικανότητες και στην αγάπη και εκτίμηση που έχαιρε απ’ όλους τους συναδέλφους του, και ιδιαίτερα από τους χειριστές του «ΑΚΡΟΤΙΜ», αποφάσισε ν’ αναλάβει τις τεράστιες ευθύνες που του κληροδότησε ο Ηλ. Τσαμουσόπουλος. Ταυτόχρονα με την αποχώρηση του μέχρι τότε αρχηγού του ακροτίμ, μετατέθηκε κι ένας από τους πλέον αγαπητούς συναδέλφους και στέλεχος του «ΑΚΡΟΤΙΜ», ο Υπσγός Κ. Αδάμ.

 

Οι χειριστές της ακροβατικής ομάδας από αριστερά προς τα δεξιά: Υπ/γοί Βάσσης Χ., Γαβρηιλίδης Σ, Ανθ/γός Δεμέγκος Σ, Υπ/γός ΦΡΑΓΚΟΠΑΝΑΓΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ (αρχηγός), Υπ/γός Κόλλιας Φ., Πατήρης Ν. και Ανθ/γός Νανόπουλος Κ.

Στις 20 Σεπτεμβρίου, μετά από δίμηνη εντατική εκπαίδευση, ο Υπσγός Αν. Φραγκοπανάγος, με την πιο κάτω σύνθεση του «ΑΚΡΟΤΙΜ» (Αν. Φραγκοπανάγος αρχηγός, Υπσγοί Φ. Κόλλιας, Νικ. Πατήρης, Χ. Βάσσης., Αθ. Καρβελάς, Ι. Γαβριηλίδης και Ανθσγός Δεμάγκος βασικοί χειριστές), εκτελεί πάνω από το αεροδρόμιο της Λαρίσης, και ενώπιον του αρχηγού του 28 ΑΤΑ Υπτχου Δ. Θεοδοσιάδη, ανώτατων, ανώτερων και κατώτερων αξιωματικών και του λοιπού στρατιωτικού προσωπικού, μια καθ’ όλα εξαιρετική επίδειξη, η οποία και αποτελεί την επίσημη αναγνώριση από την ηγεσία της αεροπορίας του νέου αρχηγού του.

Κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών του 1960 και των πρώτων του 1961 έγινε συντήρηση της ικανότητας του «ΑΚΡΟΤΙΜ» και εκπαίδευση των αναπληρωματικών χειριστών του. Άλλα θέματα που απασχολούσαν το νέο αρχηγό της ακροβατικής ομάδας ήταν η εξεύρεση μιας αντιπροσωπευτικής ονομασίας, η βαφή των αεροσκαφών με κατάλληλα χρώματα, η κατασκευή ομοιόμορφης στολής των χειριστών και η συγγραφή ιστορικού και διαφημιστικού φυλλαδίου. Η γάγγραινα όμως του Ελληνικού κράτους, η περίφημη γραφειοκρατία, δεν επέτρεψε μέχρι τον Ιούλιο του 1962 την υλοποίηση των πιο πάνω προσπαθειών, οι οποίες θα συνέβαλλαν σε μεγάλο βαθμό στην προβολή της Ελληνικής αεροπορίας και της χώρας μας γενικότερα. Οι χειριστές των ξένων ακροβατικών σμηνών ήταν εφοδιασμένοι με ειδικές ομοιόμορφες στολές εδάφους, πτήσεων, δεξιώσεων (πολιτική επίσημη ενδυμασία) και με φυλλάδια ιστορίας των σμηνών τους. Τα αεροσκάφη ήταν εξοπλισμένα με συσκευές παραγωγής έγχρωμου καπνού, πράγματα που συνέβαλλαν πολύ στην επιτυχία του σκοπού που επιτελούσαν.

Από τον Ιούνιο του 1961 ως τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, το «ΑΚΡΟΤΙΜ» προσκεκλημένο από την Γερμανική, Αμερικανική, και Ιταλική αεροπορία κι από το αρχηγείο του ΝΑΤΟ στη Νάπολη, εκτελεί επιδείξεις στο Βισμπάντεν και Μόναχο της Δυτ. Γερμανίας και Νάπολη της Ιταλίας. Στο Μόναχο της Δυτ. Γερμανίας 550.000 λαού αποθεώνουν τους χειριστές του Ελληνικού ακροβατικού σμήνους, οι δε επίσημοι με επικεφαλής τον καγκελάριο Αντενάουερ, εκφράζονται με τα πλέον κολακευτικά σχόλια. Είναι η δεύτερη φορά που βλέπουν το «ΑΚΡΟΤΙΜ» να εκτελεί επίδειξη μπαίνοντας και βγαίνοντας στα σύννεφα, ενώ τα άλλα ακροβατικά σμήνη (Αμερικανικό, Αγγλικό, Γαλλικό, Ιταλικό, Βελγικό και Ισπανικό) περιέκοψαν το πρόγραμμα επιδείξεων τους. Η ομαδική απογείωση και προσγείωση και των εφτά αεροσκαφών μαζί δημιουργεί δέος και αποσπά το θαυμασμό των θεατών και των επισήμων. Οι Έλληνες μετανάστες στη Γερμανία με δάκρυα στα μάτια αγκαλιάζουν του Έλληνες αεροπόρους και δημιουργούν με τη χαρά και την υπερηφάνεια που γεμίζει τα στήθη τους μια κατάσταση πανηγυριού και ξεφαντώματος. Ο διεθνής τύπος αφιερώνει επί τρεις μέρες τα πλέον εγκωμιαστικά σχόλια. Η παρουσία του Ελληνικού τύπου και των διπλωματικών εκπροσώπων της πατρίδας μας ανύπαρκτος.

Η επιτυχία του «ΑΚΡΟΤΙΜ» και στις τέσσερις πιο πάνω εμφανίσεις του, που ήταν εξαιρετικές, τέλειες απ’ όλες τις απόψεις, είχε σαν αποτέλεσμα να εδραιωθεί η άποψη όχι η Ελληνική ακροβατική ομάδα ήταν, αν όχι η καλύτερη απ’ όλες τις υπάρχουσες μέχρι τότε αεροπορικές ακροβατικές ομάδες των δυτικών χωρών, τουλάχιστον μια από τις δυο καλύτερες. Στην επίδειξη του Μονάχου, που έγινε τον Σεπτέμβριο του 1961, συμμετείχαν σαν βασικοί χειριστές του «ΑΚΡΟΤΙΜ» οι Ανθσγοί Κ. Νανόπουλος και Δ. Παπαηλιού οι οποίοι είχαν αντικαταστήσει τους μετατεθέντες Υπσγούς Ν. Πατήρη και Αθ. Καρβελά, που είχαν συμπληρώσει πάνω από τρία χρόνια σαν βασικοί χειριστές του «ΑΚΡΟΤΙΜ» και πάνω από οχτώ χρόνια στα αεριωθούμενα αεροσκάφη.

Τον Σεπτέμβριο του 1961, μετά την επιστροφή του σμήνους από το Μόναχο, αποχώρησε και ο Υπσγός Φ. Κόλλιας του οποίου η μέχρι τότε συμβολή στην ακροβατική ομάδα των F-86 Ε υπήρξε τεράστια, όπως τέτοια υπήρξε και η προσφορά του στο αξιόμαχο της 341Μ Α/Η καθώς και στην πολεμική εκπαίδευση νέων χειριστών της μοίρας. Σιωπηρά είχε γίνει αποδεκτό από την πολεμική αεροπορία, ότι οι χειριστές που συμπλήρωναν πάνω από οχτώ χρόνια συνεχούς υπηρεσίας στις πολεμικές μοίρες ή τρία χρόνια στην ακροβατική ομάδα θα ‘πρεπε να μετατίθενται σε μονάδες μεταφορικών αεροσκαφών, επιτελικές θέσεις ή εκπαιδευτικά επιμορφωτικά κέντρα. Τη θέση του Υπσγού Φ. Κόλλια κατέλαβε ο μέχρι τότε αναπληρωματικός χειριστής του «ΑΚΡΟΤΙΜ», Ανθσγός Π. Καρδάσης.

Εκτός από τις επιδείξεις στο εξωτερικό, το «ΑΚΡΟΤΙΜ» εξετέλεσε παρόμοιες πάνω από Ελληνικές πόλεις (Θεσ/νίκη, Βόλο, Λάρισα, Χαλκίδα και Αθήνα) καθώς και πάνω από τα αεροδρόμια Ελευσίνας, Λαρίσης και Τανάγρας προς τιμήν διάφορων ξένων υψηλών επισκεπτών της χώρας μας. Η διάδοση του αεροπορικού πνεύματος, ένας από τους κυριότερους λόγους δημιουργίας των αεροπορικών ακροβατικών σμηνών επεκτείνετε απ’ άκρου εις άκρον της χώρας μας. Μέρα με την ημέρα η αγάπη του Ελληνικού λαού για την αεροπορία μας μεγαλώνει. Ο λαός μας καμαρώνει για τα επιτεύγματα των αεροπόρων του, αισθάνεται πραγματικά ότι μια μικρή χώρα μπορεί να συναγωνισθεί επί ίσοις όροις τους μεγάλους.

Κατά τους χειμερινούς μήνες του 1961, το «ΑΚΡΟΤΙΜ» περιορίζεται σε πτήσεις συντήρησης της ικανότητάς του και την εκπαίδευση των αναπληρωματικών χειριστών του. Ο αρχηγός του, Αν. Φραγκοπανάγος, προβαίνει σε συνεχείς παραστάσεις προς την ηγεσία της αεροπορίας μας για τη βελτίωση της όλης εμφάνισης των χειριστών και των αεροσκαφών του «ΑΚΡΟΤΙΜ».

Το 1962 ξημερώνει μ’ ένα τρομακτικό πλήγμα για την ακροβατική μας ομάδα και την αεροπορία γενικότερα. Στις 20 Ιανουαρίου, λίγο πριν τα μεσάνυχτα, δυο από τους καλυτέρους χειριστές της 342Μ Α/Η και του «ΑΚΡΟΤΙΜ», οι Ανθσγοί Κων/νος Νανόπουλος και Ιωάν. Δεμάγκος, προσκρούουν σε παρακείμενο λόφο αμέσως μετά την απογείωση τους από το αεροδρόμιο της Τανάγρας κι αφήνουν την τελευταία τους νεανική πνοή μέσα στ’ αγαπημένα τους ατσάλινα πουλιά. Ο θάνατος των ηρωικών εκείνων συναδέλφων κυριολεκτικά μας συντρίβει και μας εξουθενώνει. Ο χάρος ζήλεψε τη λεβεντιά τους, την αξιοσύνη και την αγάπη που έτρεφαν για την πατρίδα, την αεροπορία μας και το «ΑΚΡΟΤΙΜ». Αιωνία τους η μνήμη.

Τους πρώτους μήνες του 1962, και μετά από συνεχείς προτάσεις του Σγού Αν. Φραγκοπανάγου προς την ηγεσία της αεροπορίας μας, και παρά τις περίεργες αντιδράσεις ομάδας επιτελών του 28 ΑΤΑ και του ΓΕΑ, υλοποιήθηκαν τα πιο κάτω:

–  Τα αεροσκάφη της ακροβατικής ομάδας βάφτηκαν με τα χρώματα της Ελληνικής σημαίας (μπλε και άσπρο) στην πάνω επιφάνεια των πτερύγων και της ατράκτου και με πορφυρό αστραφτερό χρώμα στην κάτω επιφάνεια των πτερύγων και της ατράκτου.

–  Τοποθετήθηκε σ’   όλα τα αεροσκάφη συσκευή παραγωγής λευκού καπνού.

–  Κατασκευάστηκε λευκή στολή (προ πτήσεως) για όλους τους χειριστές.

–  Το «ΑΚΡΟΤΙΜ» βαφτίστηκε και το όνομα αυτού «ΕΛΛΗΝΙΚΗ  ΦΛΟΓΑ», (HELLENIC FLAME).

Ένα άλλο αίτημα το οποίο έπρεπε να υλοποιηθεί, η έκδοση ενημερωτικού διαφημιστικού φυλλαδίου δεν πραγματοποιήθηκε.

Ελληνική Φλόγα.

Mετά τον τραγικό θάνατο των αείμνηστων Ανθσγών Ιωάν. Δεμάγκου και Κων/νου Νανόπουλου που συνέβη τον Ιανουάριο του 1962, και με σύνθεση Σγός Αν. Φραγκοπανάγος αρχηγός, Σγός Χ. Βάσσης, Υπσγοί Δ. Παπαηλιού, Ι. Γαβριηλίδης, Ανθσγοί Π. Καρδάσης, Ι. Ζαχαριάδης και Β. Παπαχριστόπουλος βασικοί χειριστές, τους πρώτους μήνες του 1962 εκτελεί πτήσεις συντήρησης και επιδείξεις σε διάφορες πόλεις της πατρίδας μας.

Τον Μάιο του 1962 η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ απογειώνεται με προορισμό την Ευρώπη. Αποστολή της η συλλογή νέων κλάδων δάφνης για την πολεμική μας αεροπορία. Πρώτος σταθμός το Αβιάνο της Ιταλίας.

Οι αεροπορικές επιδείξεις είχαν προγραμματισθεί για την Κυριακή 13-5-62. Συννεφιά και αντάρα επικρατούσαν πάνω από το Αβιάνο. Ώρα 11:45 και τα αεροσκάφη της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ τροχοδρομούν με την ελπίδα ότι η καταιγίδα που έχει από ώρα ξεσπάσει θα σταματήσει και θα μπορέσουμε να εκτελέσουμε την επίδειξη μας. Οι Θεοί είναι εναντίον της εορτάζουσας Αμερικανικής πτέρυγας μάχης. Η βροχή συνεχίζεται ακατάπαυστα, τα νερά έχουν φτάσει σχεδόν στο μέσο των τροχών. Γυρίζουμε στην πίστα, σβήνουμε τους κινητήρες κι απογοητευμένοι κατεβαίνουμε από τα σημαιοφορεμένα ατσάλινα πουλιά μας.

Στις 18-5-62 το μεσημέρι προσγειωνόμαστε στο αεροδρόμιο της TOUL ROSIERRE (Γαλλία) για ανεφοδιασμό. Η φήμη της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ έχει προηγηθεί. Ο διοικητής της πτέρυγας ζητά να λάβουμε μέρος στις αεροπορικές επιδείξεις που θα εκτελούνταν στις 20-5. Δυστυχώς όμως δεν είχαμε τέτοια εντολή. Με σκοπό να ευχαριστήσουμε το Διοικητή και το προσωπικό της πτέρυγας μάχης για τη φιλοξενία και την εξυπηρέτηση που μας πρόσφεραν, το απόγευμα, και αφού είχαμε ξεκουραστεί, απογειωνόμαστε και πραγματοποιούμε μια πλήρη επίδειξη. Όλο το προσωπικό της μεγάλης εκείνης μονάδας, κάπου 2.500 Αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και σμηνίτες μας χειροκροτούν. Ο διοικητής επανέρχεται πιο αποφασιστικά στο αίτημά του για συμμετοχή μας στον εορτασμό της μονάδας του και στέλνει σήμα στο ΓΕΑ.

19-5-62. Μετά από 45 λεπτά πτήσης προσγειωνόμαστε στο αεροδρόμιο προορισμού μας, στο Σπανγκντάλεμ της Δυτ. Γερμανίας. Στην πίστα του αεροδρομίου μας αναμένει ένα μικρό λεωφορείο και τρεις αξιωματικοί, με επικεφαλής Επγό. Αμέσως μετά την είσοδο μας στο λεωφορείο, η ομάδα υποδοχής μας προσφέρει ποτήρια και μας τα γεμίζουν μ’ ένα υποκίτρινο υγρό.

 

Βασικοί και αναπληρωματικοί χειριστές της «ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ» μαζί με τον τότε επ/γόν Ηλ. Τσαμουσόπουλο (πρώτο αρχηγό του ΑΚΡΟΤΙΜ) μετά την επίδειξη του SPANDALEM της Δυτ. Γερμανίας (1962).

Ο Ανθσγός Ι. Ζαχαριάδης, νομίζοντας ότι πρόκειται γι’ αναψυκτικό, πίνει μια μεγάλη γουλιά και κοντεύει να πνιγεί. Είναι σαμπάνια. Έτσι πίστευαν οι οικοδεσπότες μας ότι έπρεπε να υποδεχτούν τους Έλληνες αεροπόρους, τους χειριστές της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ.

Η επομένη ξημέρωσε κι ένας καταγάλανος ουρανός έλαμψε στα μάτια μας. Η ώρα της κρίσεως για τον υποφαινόμενο είχε έρθει. Αρχηγός της όλης αποστολής ήταν ο Επγός Ηλ. Τσαμουσόπουλος. Αυτός θα ήθελα να είναι ο κριτής μου. Εκείνος, που με το αλάθητο μάτι του πρώην αρχηγού του «ΑΚΡΟΤΙΜ», θα έβλεπε και την παραμικρή ατέλεια των ακροβατικών ελιγμών της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ, θα παρατηρούσε και την ελάχιστη προσωπική, δική μου αδυναμία.

350.000 λαού έχουν συγκεντρωθεί μέσα στο αεροδρόμιο και πολλές άλλες χιλιάδες βρίσκονται έξω από τα συρματοπλέγματα. Στις 11:30 και τα εφτά ατσάλινα πουλιά της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ αφήνουν ταυτόχρονα τη γη κι αρχίζουν την επίδειξη τους. Ο ουρανός είναι πεντακάθαρος, απαλλαγμένος από οποιαδήποτε ανατάραξη, ιδανικός καιρός για ακροβατικές αεροπορικές επιδείξεις. Ιδανική και η επίδειξη, τέλεια η ομαδική προσγείωση των αεροσκαφών, θερμά και ενθουσιώδη τα χειροκροτήματα των μυριάδων θεατών, ζεστό και γεμάτο υπερηφάνεια το αγκάλιασμα του Επγού Ηλ. Τσαμουσόπουλου.

Στις 22-5-62 η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ προσγειώνεται στη Βάση της, στο αεροδρόμιο της Τανάγρας. Μας υποδέχεται ο πρόσφατα αναλαβών τη διοίκηση της 342 Μ Α/Η, Επγός Νικ. Παγώνης, ο οποίος μας αναγγέλλει ότι όλα τα αεροσκάφη κι όλο το προσωπικό της μοίρας μετακινούνται στην 341 Μ Α/Η, στη μοίρα από την οποία ξεκίνησε το «ΑΚΡΟΤΙΜ» και οι περισσότεροι χειριστές του. Πράγματι, μετά από λίγες μέρες, μετακινηθήκαμε στην ωραία βάση της Νέας Αγχιάλου.

Το καλοκαίρι του 1962 επισκέφθηκε τη χώρα μας ο πρόεδρος της Ιταλικής δημοκρατίας Σένι. Προς τιμήν του η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ εξετέλεσε μια ακόμα ωραία επίδειξη με αποτέλεσμα να παρασημοφορηθεί από τον πρόεδρο της Ιταλικής δημοκρατίας. Τον Ιούνιο του 1962 αποχωρεί από την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ ένα από τα στελέχη της, ο Σγός Χ. Βάσσης, ο οποίος τόσα είχε προσφέρει και τόσο κέφι έδινε με τα όμορφα αστεία του, για εκπαίδευση στις ΗΠΑ. Τη θέση του πήρε ο Ανθσγός Ε. Πετρουλάκης.

Από το αεροδρόμιο της Ν. Αγχιάλου, η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ εξορμά για επιδείξεις πάνω από την Κέρκυρα, Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Βόλο, Λάρισα, Χαλκίδα κλπ. Οι χειριστές της ακροβατικής ομάδας δεν περιορίζονται μόνο σε επιδείξεις, όπως συμβαίνει για όλα τα αεροπορικά σμήνη και ομάδες των άλλων χωρών, αλλά λόγω της μεγάλης πτητικής εμπειρίας τους, είναι οι εκπαιδευτές των νεοτοποθετουμένων χειριστών της 341 Μ Α/Η.

1963, έτος θριάμβου.

Από τις αρχές του 1963 μέχρι τον Μάιο, η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ εκτελεί πτήσεις συντήρησης και λίγες πτήσεις επίδειξης προς τιμήν διαφόρων ξένων επισήμων που επισκέπτονται την πατρίδα μας. Στο τέλος Μαΐου η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ προσκαλείται από τη Γαλλική αεροπορία να πάρει μέρος στις μεγάλες αεροπορικές επιδείξεις της διεθνούς εκθέσεως αεροδυναμικής και διαστήματος του Λε Μπουρζέ των Παρισίων. Μετά από περιπετειώδη πτήση, λόγω τρομερά δυσμενών καιρικών συνθηκών κατά τη διαδρομή Ν. Αγχιάλου – Λε Μπουρζέ, η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ φθάνει στο Παρίσι το απόγευμα του Σαββάτου.

Ημέρα επίδειξης η επόμενη Κυριακή, ενώ η Παρασκευή έχει καθοριστεί σαν ημέρα για την ενημέρωση και την κατάστρωση του προγράμματος πτήσεων των 403 συνολικά αεροσκαφών που θα ‘παιρναν μέρος στις επιδείξεις. Στις αεροπορικές αυτές επιδείξεις συμμετείχαν οι ακροβατικές ομάδες της Αμερικανικής, Αγγλικής, Γαλλικής, Ιταλικής, Σουηδικής, Βελγικής, Ολλανδικής κι Ελληνικής αεροπορίας. Η Κυριακή ξημέρωσε συννεφιασμένη και βροχερή. Το αεροδρόμιο Λε Μπουρζέ σκεπασμένο με βαριά σύννεφα, αλλά και πλημμυρισμένο από 1.300.000 θεατές, οι οποίοι με αδημονία περίμεναν ν’ απολαύσουν τους πιο διαλεχτούς αεροπόρους των δυτικών χωρών, καθώς και τα πιο σύγχρονα επιτεύγματα της αεροδυναμικής και του διαστήματος.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ είναι προγραμματισμένη να εκτελέσει την επίδειξη της μετά από τις Σουηδική, Αγγλική, Βελγική και Ολλανδική ακροβατικές ομάδες.

Το αεροδρόμιο, όπως προαναφέρθηκε, ήταν σκεπασμένο από μαύρα βαριά σύννεφα με βάση 3.000 – 3.500 πόδια. Οι Σουηδοί και οι Άγγλοι αποπειρώνται να εκτελέσουν τις επιδείξεις τους μπαίνοντας μέσα στα σύννεφα. Διαλύονται όμως και βγαίνουν μέσα απ’ αυτά κακήν κακώς. Οι Βέλγοι και οι Ολλανδοί ματαιώνουν την επίδειξη τους και περιορίζονται σε χαμηλές διελεύσεις και χαμηλές κλειστές στροφές. Οι εκατοντάδες χιλιάδες των θεατών απογοητεύονται.

Ώρα 11:30. Η ώρα της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ. Πίσω μας κουβαλάμε την ιστορία που θέλει την Ελληνική ακροβατική ομάδα να εκτελεί επιδείξεις ανεξάρτητα από το τι κάνει ο καιρός, αν βρέχει ή αν έχει λιακάδα.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ παίρνει θέση γι’ απογείωση. Τα αεροσκάφη φουλάρουν τον κινητήρα τους, τα φρένα αφήνονται και τα εφτά F-86Ε, βαμμένα με τα χρώματα της Ελληνικής σημαίας ξεκινούν μαζί κι απογειώνονται όλα ταυτόχρονα, λες και είναι καρφωμένα σε μια σανίδα. Ανεβάζουν τους τροχούς τους και μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα εμφανίζονται με κλειστή στροφή μπροστά στους επισήμους. Στην πρωτοκαθεδρία βρίσκεται ο στρατηγός Ντε Γκολ.

Η επίδειξη της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ άρχισε. Τα αεροπλάνα μπαίνουν στα σύννεφα σε σχηματισμό βέλους και βγαίνουν μπροστά στη λαοθάλασσα σε σχηματισμό σταυρού. Η ανακύκλωση ακολουθείται από περιστροφή. Το σχηματισμό διαδέχεται μετασχηματισμός, την κλειστή στροφή διαδέχεται η ισόμοιρη διάσπαση των εφτά αεροσκαφών και την ισόμοιρη διάσπαση ακολουθεί σε ελάχιστα δευτερόλεπτα συνάντηση και των εφτά αεροσκαφών και τη συνάντηση διαδέχεται η πιο θεαματική φάση της επίδειξης, η ομαδική προσγείωση και των εφτά αεροσκαφών μαζί. Είναι η αποθέωση, ο θρίαμβος της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ.

Οι μυριάδες του Παρισινού λαού ξεσηκώνονται και χειροκροτούν φρενιασμένα. Στέλνουν φιλιά σ’ όλους τους χειριστές που περνούν με τ’ αεροσκάφη τους από μπροστά τους. Δεν έχουμε σβήσει ακόμα τον κινητήρα των αεροσκαφών μας και μας προσκαλούν στο χώρο των επισήμων. Εκεί μας περιμένουν έξαλλοι από ενθουσιασμό και με σαμπάνιες ο τότε αρχηγός της αεροπορίας Αντπχος Δ. Θεοδοσιάδης, ανώτατοι και ανώτεροι ξένοι και Έλληνες αξιωματικοί. Ο αρχηγός του ΓΕΑ κ. Δ. Θεοδοσιάδης είναι ενθουσιασμένος, υπερήφανος για χους χειριστές του, χαρούμενος από τα συγχαρητήρια που δέχεται από τους αρχηγούς αεροπορίας των άλλων δυτικών χωρών αλλά και από την μη εκτέλεση πλήρους επιδείξεως από καμιά άλλη ακροβατική ομάδα.

Ο τύπος της Γαλλίας και των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών αναφέρεται επί μέρες με τα καλύτερα λόγια για την επίδειξη της Ελληνικής ακροβατικής ομάδας, για την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ. Τα διεθνούς φήμης περιοδικά FLIGHT και TIME αφιερώνουν σελίδες ολόκληρες για την περίλαμπρη εκείνη επίδειξη στην Ιταλία. Με τις δάφνες που κατέκτησε στο Λε Μπουρζέ, η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ επιστρέφει στην Ελλάδα στις αρχές Ιουλίου.

Μετά από λίγες μέρες τέλη Ιουλίου επισκέπτεται επίσημα τη χώρα μας ο πρόεδρος της Γαλλικής δημοκρατίας, στρατηγός Ντε Γκολ ο οποίος, εκτός από την Αθήνα, επισκέφθηκε και την κόρη του Θερμαϊκού, την πανέμορφη Θεσσαλονίκη. Δυο ώρες πριν από την αναχώρηση του στρατηγού Ντε Γκολ από την Ελλάδα, γίνεται προς τιμήν του μεγάλη αεροπορική παρέλαση, στην οποία παίρνουν μέρος 144 αεριωθούμενα της Ελληνικής αεροπορίας. Τη μεγαλειώδη εκείνη αεροπορική παρέλαση κλείνει η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ, εκτελώντας άλλη μια εξαιρετική επίδειξη.

 

Λίγο πριν οι τροχοί και των εφτά αεροσκαφών F-86Ε, ακουμπήσουν στη Γη για την ομαδική τους προσγείωση.

Ο στρατηγός Ντε Γκολ απονέμει στους χειριστές της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ ένα από τα μεγαλύτερα παράσημα της χώρας του και τους ανακηρύσσει ιππότες της Γαλλικής δημοκρατίας. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, γιορτάζονται στη Σμύρνη τα δέκα χρόνια από την ίδρυση του 6ου ATAF του ΝΑΤΟ. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ προσκαλείται να τιμήσει το γιορτασμό των δέκα χρόνων του αρχηγείου.

Είναι ένα λαμπερό χαρούμενο απόγευμα, λίγο πριν το δείλι, όταν τα σημαιοφορεμένα ατσάλινα πουλιά της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ εκτελούν πάνω από τον όμορφο κόλπο της Σμύρνης μια από τις θεαματικότερες επιδείξεις, ντροπιάζοντας κυριολεκτικά τους συμμάχους Τούρκους, των οποίων το ακροβατικό σμήνος έκανε κάποια επίδειξη στο βάθος του Σμυρναϊκού κόλπου. Το βράδυ στη δεξίωση που έγινε, πάνω από είκοσι στρατηγοί, πτέραρχοι και ναύαρχοι των χωρών μελών του ΝΑΤΟ συγχαίρουν τον αρχηγό της Ελληνικής αεροπορίας, ο οποίος την επομένη στέλνει το παρακάτω σήμα:

«Από Αρχηγόν αεροπορίας προς Σγό Φραγκοπανάγο Ανδρέα. Επίδειξις ακροβατικού σμήνους άνωθεν της Σμύρνης υπήρξεν εξαίρετος από πάσης απόψεως. Εκφράζω τα συγχαρητήρια μου προς υμάς και τους χειριστές του ακροβατικού σμήνους. Είμαι υπερήφανος διότι ηγούμαι τοιαύτης αξίας χειριστών. Αντπχος Δ.Φ. Θεοδοσιάδης – Αρχηγός ΓΕΑ».

Μετά την επίδειξη της Σμύρνης, οι Υπσγοί Δ. Παπαηλιού και Ι. Γαβριηλίδης, μετά από δέκα χρόνια συνεχούς παραμονής στις πολεμικές μοίρες αεριωθουμένων και μετά από πέντε χρόνια σαν βασικά μέλη του «ΑΚΡΟΤΙΜ» και της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ, παίρνουν μετάθεση και στη θέση τους μπαίνουν οι μέχρι τότε αναπληρωματικοί χειριστές Ανθσγοί Αρισ. Κουκουβάος και Γ. Μεθενίτης. Τους χειμερινούς μήνες του 1963 και μέχρι την άνοιξη του 1964, η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ εκτελεί επιδείξεις πάνω από διάφορες Ελληνικές πόλεις και πάνω από πολεμικά αεροδρόμια, τιμώντας διάφορους ξένους επίσημους που επισκέπτονται τη χώρα μας.

 

Η σύνθεση της «ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ» από τον Σεπτέμβριο 1963 έως Μάρτιο 1965. Όρθιοι: Νο 1 Υπσγός Βάσσης Παπαχριστόπουλος, Νο 2 Σγός Ανδρέας Φραγκοπανάγος (αρχηγός), Νο 3 Υπσγός Ευάγ. Πετρουλάκης, Νο 4 Ανθσγός Γεώρ. Μεθενίτης. Κάτω σειρά: Νο 5 Ανθσγός Ιωάν. Ζαχαριάδης, Νο 6 Υπσγός Παναγ. Καρδάσης και Νο 7  Αριστος Κουκουβάος.

Το καλοκαίρι του 1964 η ακροβατική ομάδα της αεροπορίας μας αποδέχεται ένα μικρό μέρος των πολλών προσκλήσεων ξένων χωρών και αποσπά και πάλι τα πιο κολακευτικά σχόλια για την υψηλή τεχνική που χαρακτηρίζει όλους τους ακροβατικούς ελιγμούς της. Οι χειριστές όμως και τα αεροσκάφη της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ έχουν πια κουραστεί. Τα F-86Ε, τα ευέλικτα και όμορφα εκείνα αεροσκάφη, έχουν αποσυρθεί πια απ’ όλες σχεδόν τις αεροπορίες των δυτικών χωρών. Η Ελληνική αεροπορία ανανεώνει τη δύναμη της. Έχουν ήδη ενταχθεί στις πολεμικές της μοίρες τα F-104 και σε λίγους μήνες φτάνουν και τα F-5Α, τα οποία θ’ αντικαταστήσουν όλα τα F-86 Ε.

Τον Μάρτη του 1965 η θρυλική ακροβατική ομάδα, η δοξασμένη ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ σβήνει χωρίς τελετή, χωρίς κάποιο επίσημο αποχαιρετισμό. Ίσως αύριο, ίσως μετά από λίγα χρόνια, κάποια άλλη ομάδα τρελών, όπως αποκαλούσαν τους χειριστές όλων των ακροβατικών σμηνών της αεροπορίας μας,  αποφασίσει να διαδεχθεί την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ.

Νέα Ελληνική Φλόγα

Ιούλιος 1967.

Ο υπογράφων, Επισμηναγός τότε, υπηρετούσε από τον Ιούλιο 1967 στο ΓΕΑ/Α1. Εργασία επιτελική, πρωτόγνωρη και ενδιαφέρουσα. Πολεμική σχεδίαση και οργάνωση κέντρου επιχειρήσεων ΓΕΑ. Η αεροπορία μας έχει ήδη από δεκαετίας και πλέον εφοδιαστεί με καινούργια αεροσκάφη, υψηλών επιδόσεων. Τα Ε-104 G και τα Ε-5Α έχουν αντικαταστήσει τα F-86Ε και δυο μοίρες Ε-84Ε. Ένα νέο πνεύμα επικρατεί στις τάξεις της αεροπορίας μας.

Αρχές Ιουνίου 1967. Γύρω στο μεσημέρι της 3-6-67 καλούμαι από τον τότε αρχηγό του ΓΕΑ Αντπχό Γ. Αντωνάκο, ο οποίος με λίγα και απλά λόγια με πληροφορεί ότι το ΑΑΣ αποφάσισε να μου αναθέσει τη διοίκηση της 337Μ Δ/Β η οποία είναι εφοδιασμένη με αεροσκάφη F-5Α. Η χαρά μου είναι μεγάλη, διότι πραγματώνεται το όνειρο του κάθε ιπτάμενου αξιωματικού, που είναι να διοικήσει πολεμική μοίρα. Εκτός από τη χαρά, την ψυχή μου καταλαμβάνει και άμετρη συγκίνηση, διότι αναλαμβάνω τη διοίκηση της μοίρας εκείνης στην οποία πριν από 15 ολόκληρα χρόνια, νεαρός Ανθσγός τότε, πρωτοϋπηρέτησα. Μετά από τις καθιερωμένες ευχές για καλή τύχη κλπ., ο κ. Αντωνάκος μου εξέφρασε και την ελπίδα σε σύντομο χρονικό διάστημα να επανιδρύσω την ακροβατική ομάδα, της οποίας η κατάργηση από τις αρχές του 1965 είχε γίνει κάτι περισσότερο από αισθητή. Μετά από ελάχιστες μέρες αποσπώμαι στην 111 ΠΜ όπου και μέχρι το τέλος Ιουνίου εκπαιδεύομαι στο ΚΕΜ αεροσκαφών F-5Α και τελειώνω την εκπαίδευση του σταδίου μετεκπαιδεύσεως.

Στις 6-7-67 τοποθετούμαι στην 111 ΠΜ κι αναλαμβάνω τη διοίκηση της 337 Μ Δ/Β. Η χαρά μου δεν περιγράφεται όταν διαπιστώνω ότι στη μοίρα υπηρετούν οι Υπσγοί Καρδάσης και Ζαχαριάδης ενώ στις 341 και 343 οι Σγοί Παπαχριστόπουλος και Πετρουλάκης, στενοί και αγαπητοί συνεργάτες μου και ταυτόχρονα έμπειρα στελέχη της θρυλικής πια ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ. Τον πρώτο μήνα της αναλήψεως της διοικήσεως της 337Μ τον αφιερώνω στην πλήρη πολεμική μου εκπαίδευση, στη γνωριμία και αξιολόγηση του προσωπικού της μοίρας (ιπταμένου και τεχνικού) και γενικά στην περαιτέρω ανάπτυξη του ετοιμοπόλεμου της μοίρας.

Στις συναντήσεις μου με τους προαναφερθέντες χειριστές της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ, αναφερόμαστε στις παλιές καλές στιγμές, θυμόμαστε διάφορα περιστατικά γελάμε ή κλαίμε, ανάλογα με τις αναμνήσεις«ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ». Αύγουστος 1967. Έχω πλέον καταστεί πλήρως ετοιμοπόλεμος στα αεροσκάφη F-5Α, έχω μεταδώσει στους χειριστές μου το αεροπορικό μου πιστεύω κι’ έχω αντιληφθεί τα προβλήματα που αντιμετωπίζει όλο το προσωπικό της μοίρας και στέκομαι δίπλα του στις ευχάριστες μα και τις δύσκολες στιγμές του. Πριν τελειώσει το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου, κι αφού έχω αξιολογήσει σε ικανοποιητικό βαθμό τις δυνατότητες του F-5Α, καλώ τους Σμηναγούς Παπαχριστόπουλο και Πετρουλάκη και τους Υποσμηναγούς Καρδάση και Ζαχαριάδη και τους ερωτώ αν επιθυμούν ν’ ανασυγκροτήσουμε την ακροβατική ομάδα της αεροπορίας μας.

Στο άκουσμα της πρότασής μου μένουν αρχικά άφωνοι, με κοιτάζουν περίεργα, δυσπιστούν, φοβούνται μήπως τους κάνω πλάκα. Δεν περνούν παρά λίγα μόνο δευτερόλεπτα και με μια φωνή εκδηλώνουν την αποδοχή της προτάσεως μου με αγκαλιές, με άκρατο ενθουσιασμό και με λόγια: «Άντε βρε καπετάνιο, κι εμείς λέγαμε πάει, γέρασε ο καπετάνιος, κουράστηκε ο αρχηγός». Ή «το F-5Α καπετάνιο είναι το αεροπλάνο που κάνει για όλες τις δουλειές. Πότε αρχίζουμε;» Είναι όλοι παντρεμένοι με ένα ή δυο παιδιά κι όμως ο πόθος τους, η αγάπη τους για την αεροπορία μπαίνει πάνω απ’ όλα. Την επομένη παρουσιάζω στον διοικητή της 111 ΠΜ, Αντισμήναρχο τότε Π. Διακουμάκο, το πρόγραμμα εκπαίδευσης και την απόφαση μου ν’ αρχίσω την υλοποίηση του από την επομένη.

Πράγματι από τις 9-8-67 αρχίζει η συγκρότηση της ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ. Με δυο και τρεις πτήσεις την ημέρα η νέα ακροβατική ομάδα της αεροπορίας παίρνει σάρκα και οστά. Ο κάμπος της Θεσσαλικής γης απολαμβάνει τους ακροβατικούς ελιγμούς των ευέλικτων F-5Α κι ο λαός της Μαγνησίας καμαρώνει τους Έλληνες αεροπόρους μένοντας εκστατικός μπροστά στους ακροβατικούς ελιγμούς της ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ. Λόγω της μεγάλης προηγούμενης εμπειρίας σε ακροβατικούς ελιγμούς των χειριστών, η εκπαίδευση της νέας ακροβατικής ομάδας τελειώνει στα μέσα Σεπτεμβρίου. Οι αρχηγοί του ΓΕΑ, της 28 ΤΑΔ, της 31 ΔΑΕ και της 30 ΔΑΥ, με πολλούς ανώτατους και ανώτερους αξιωματικούς, φτάνουν στην 111 ΠΜ.

Η ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ, αποτελούμενη από πέντε αεροσκάφη F-5Α απογειώνεται σε κλειστό σχηματισμό βέλους κι αρχίζει την πρώτη της επίσημη επίδειξη. Οι ελιγμοί της είναι άψογοι, η συνεκτικότητα των αεροσκαφών τέλεια, οι ακροβατικοί σχηματισμοί διακρίνονται για την πολυπλοκότητα και ποικιλία τους. Τέλος η ομαδική προσγείωση και των πέντε αεροσκαφών της επισφραγίζουν την τέλεια εκτέλεση του προγράμματός της. Όλοι οι παριστάμενοι μένουν κατενθουσιασμένοι. Συγχαίρουν κι αλληλοσυγχαίρονται. Όλοι υπόσχονται να βοηθήσουν στην άψογη εμφάνιση των χειριστών και αεροσκαφών της ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ. (Ομοιόμορφη πολιτική ενδυμασία χειριστών, προπαγανδιστικά – διαφημιστικά φυλλάδια, χρωματισμός αεροσκαφών, έγχρωμος καπνός κλπ.)

Τον Οκτώβριο η ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ εμφανίζεται πάνω από Βόλο και Λάρισα ενθουσιάζοντας τις μάζες του λαού και αποσπά τα ενθουσιώδη σχόλια του τύπου.

 

Οι χειριστές της «Νέας Ελληνικής Φλόγας». Από αριστερά προς τα δεξιά
Όρθιοι: Βλ. Παπαχριστόπουλος, Παν. Καρδάσης, Ανδ. Φραγκοπανάγος (αρχηγός), Βαγ. Πετρουλάκης και Γιάν. Ζαχαριάδης.
Κάτω: Οι αναπληρωματικοί χειριστές: Κ. Καλαμπάκας, Δ. Μπέλιας (αναπληρωματικός αρχηγός) και Γ. Ευαγγελόπουλος.

 

Γιορτή της Αεροπορίας, 8 Νοεμβρίου 1967.

Η ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ έχει κληθεί ν’ ανοίξει τη γιορτή της πολεμικής μας αεροπορίας στο Τατόι. Γύρω στις 11:30 το πρωί αρχίζει την επίδειξή της. Ο ουρανός είναι καταγάλανος και μόνο λίγα αραιά συννεφάκια εμφανίζονται στα δυτικά. Όλα πάνε καλά. Ο ένας ελιγμός διαδέχεται τον άλλο, το λουπ ακολουθείται από ρολ, τον ένα σχηματισμό διαδέχεται ένας μετασχηματισμός. Βρισκόμαστε στο μέσον περίπου του προγράμματος επιδείξεως, όταν από τον ασύρματο παίρνω την εντολή να φροντίσω, περικόπτοντας ακόμα και την όλη επίδειξη, να έχω καύσιμα για να προσγειωθούμε στην 111 ΠΜ, αντί της 114 ΠΜ στην οποία είχαμε μετασταθμεύσει. Πράγματι, περικόπτοντας τρία λεπτά από την όλη επίδειξη, η οποία ήταν όπως αναμενόταν απόλυτα ικανοποιητική, προσγειωθήκαμε στη μητέρα βάση της 111 ΠΜ. Περίπου μετά από μια ώρα άρχιζαν τα γεγονότα Νοεμβρίου – Δεκεμβρίου 1967.

Από τα μέσα Ιανουαρίου 1968 η ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ αρχίζει τις πτήσεις συντηρήσεως καθώς και τη βασική εκπαίδευση του Αντισμηνάρχου Δ. Μπέλλια σαν μελλοντικού αρχηγού και των Υποσμηναγών Καλαμπάκα και Ευαγγελόπουλου σαν αναπληρωματικών της ομάδας. Κατά τη διάρκεια των πτήσεων συντήρησης της ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ, καθώς και κατά τις πτήσεις των αναπληρωματικών χειριστών, διαπιστώνεται ατελής λειτουργία των κινητήρων των F-5Α. Εκδηλώνεται από τον υποφαινόμενο άμεσα η αίτηση για την επιδιόρθωση των κινητήρων, που ήταν δυνατή και είχε εφαρμοστεί από άλλες αεροπορίες, πλην όμως η τότε ηγεσία έκρινε πως η διορθωτική ενέργεια στους κινητήρες είχε υψηλό κόστος. Μετά από τη μη αποδοχή της εισήγησης μου, κι ύστερα από πολλή σκέψη και αναλογιζόμενος την πιθανότητα να θρηνήσουμε άδικα τη ζωή χειριστών ή και θεατών, αποφάσισα και πραγματοποίησα τη διάλυση της ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ.

Από τον Μάρτη του 1968 μέχρι και σήμερα, για λόγους άγνωστους, η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία στερείται ακροβατικής ομάδας, η οποία θα μπορούσε να προσφέρει, όπως και οι προηγούμενες, ανεκτίμητες υπηρεσίες στη διάδοση του αεροπορικού πνεύματος και στη διαφήμιση της αεροπορίας μας στους ουρανούς όλου του κόσμου. Το «ΚΑΡΕ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ», το «ΑΚΡΟΤΙΜ», η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ μα και η νέα ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ, συνέβαλλαν αποφασιστικά στη διάδοση του αεροπορικού πνεύματος στον Ελληνικό λαό και στη διαφήμιση της Ελληνικής αεροπορίας στις χώρες της Ευρώπης.

Με υπερηφάνεια όλοι οι Έλληνες, και ιδιαίτερα το προσωπικό εν αποστρατεία και εν ενεργεία της αεροπορίας, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι κανένα Ελληνικό ακροβατικό σμήνος ή ομάδα δεν είχε κατά τη διάρκεια επιδείξεων ανθρώπινη ή υλική απώλεια εν αντιθέσει με τα ακροβατικά σμήνη όλων των δυτικών χωρών, τα οποία έχουν θρηνήσει το καθένα πάνω από δυο νεκρούς πιλότους και αρκετούς θεατές.

Το γεγονός της μη απώλειας ανθρώπων ή αεροσκαφών των ακροβατικών μας ομάδων δεν είναι τυχαίο και δεν πρέπει να το παραγνωρίζουμε. Επειδή έχω, όχι μόνο προσωπική γνώμη, αλλά και γνώμη για όλους τους διατελέσαντες αρχηγούς των Ελληνικών ακροβατικών σμηνών, (Κ. Κόκκα, Ι. Στυλιανάκη και Ηλ. Τσαμουσόπουλου) από τους οποίους κέρδισα πολλά, τονίζω ότι ποτέ δεν αποπειράθηκε να εκτελέσει το σμήνος έναν ελιγμό τον οποίο οι ίδιοι δεν είχαν επανειλημμένα δοκιμάσει. Ποτέ και κανείς δεν έκανε κάτι για το οποίο να μην είναι σίγουροι ότι όχι μόνο ο άνθρωπος, αλλά και το αεροσκάφος μπορούν να το εκτελέσουν.

Ένας άλλος παράγοντας στον οποίο οφείλεται το γεγονός της μη απώλειας ανθρώπου ή αεροσκάφους ήταν η καλή συντήρηση των αεροσκαφών, οφειλόμενη αποκλειστικά και μόνο στο τεχνικό προσωπικό. Οι γνώσεις, η ακάματη προσπάθεια, το φιλότιμο του τεχνικού προσωπικού και η αγάπη τους προς τους χειριστές συνέβαλλαν σε μεγάλο βαθμό στη μη απώλεια ούτε ανθρώπου, αλλά ούτε και αεροσκάφους.

Με το τέλος του ιστορήματος αυτού αισθάνομαι την ανάγκη ν’ απευθύνω ένα μεγάλο ευχαριστώ στους τεχνικούς όλων των ειδικοτήτων, οι οποίοι συνέβαλλαν αποφασιστικά στις ασφαλείς πτήσεις της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ και της ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ αναφέροντας τα ονόματα τους. Δημητριάδης Σ., Μωϋσίδης Α., Σβουρδάκος Β., Βασιλειάδης Μ., Κοντούλης Α., Αγάθου Ι., Καλούτσας Β., Παπαγεωργαντάς Θ., Αράπης Κ., Αραχωθίτης Ν., Βισθίνης Α., Τόλιας Ν., Τζανετάκος Τ., Παπαϊωάννου, Δήμου Γ., Γκότσης Αθ., Δεπούντης, Βαλσαμίδης, Πουραΐτης, Πισσάνος, Τανταλίδης, Χαραλάμπης Α. και τόσων άλλων, ζωντανών ή νεκρών που αυτή τη στιγμή διαφεύγουν από τη μνήμη μου και για το οποίο τους ζητάω από τα βάθη της ψυχής μου μια μεγάλη συγγνώμη.

Ανδρέας Διονυσίου Φραγκοπανάγος

Ο Ανδρέας Φραγκοπανάγος γεννήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1931 στην Ανδραβίδα Ηλείας και πέθανε στις 15 Ιανουαρίου 1990 στην Αθήνα. Τον Φεβρουάριο του 1951 εισάγεται στη Σχολή Αεροπορίας (ΕΚΕΧ) και αποφοιτά το 1952 με το βαθμό του Ανθυποσμηναγού. Τα πρώτα χρόνια της σταδιοδρομίας του στην Πολεμική Αεροπορία υπηρετεί σαν χειριστής αεροσκαφών στην 335 Μοίρα Διώξεως (SPITFIRE), στην 337 Μοίρα Διώξεως Βομβαρδισμού, στην 342 Μοίρα Αναχαίτισης και στην 341 Μοίρα Αναχαίτισης.

Από πολύ νωρίς (1957) επιλέγεται σαν χειριστής του Ελληνικού Ακροβατικού Σμήνους, που είχε την επωνυμία «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ» («HELLENIC FLAME»), ενώ από τον Οκτώβριο του 1960 διετέλεσε για πολλά χρόνια Αρχηγός του Ακροβατικού Σμήνους με το οποίο πραγματοποίησε σειρά επιδείξεων πάνω απ’ όλες σχεδόν τις πόλεις της Ελλάδας αλλά και στο εξωτερικό, αποσπώντας τα πλέον κολακευτικά σχόλια, όχι μόνο από τις στρατιωτικές και πολιτικές αρχές, αλλά και από το διεθνή Τύπο.

Στη συνέχεια της σταδιοδρομίας του, ο Ανδρέας Φραγκοπανάγος υπηρέτησε με επιτυχία σε πολλές επιτελικές και επιχειρησιακές θέσεις, μέχρι που αποστρατεύτηκε.

Για τη δράση του στην Πολεμική Αεροπορία τιμήθηκε με πολλά παράσημα, μετάλλια κι έτυχε τιμητικών διακρίσεων, τόσο από τις Ελληνικές, όσο και από τις ξένες αρχές. Μεταξύ αυτών διακρίνονται:

• Χρυσούς Σταυρός του Φοίνικος.
• Χρυσούς Σταυρός του Γεωργίου του Α’.
• Χρυσούς Σταυρός της Λεγεώνας της Τιμής, απονεμηθείς από τον τότε Πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας Στρατηγό Ντε Γκολ.
• Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας της Ιταλικής Δημοκρατίας.
• Διακριτικά Ιπταμένου Ιταλικής Αεροπορίας κ.λ.π.

ΠΗΓΗ