Του Δημήτρη Λακαφώση Αντιστρατήγου ε.α.

Από τα μέσα της 10ετίας του 1970 η Τουρκία διεξάγει θαλάσσιες έρευνες και η κρίση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας φθάνει στο αποκορύφωμα με την έξοδο των ωκεανογραφικών – σεισμογραφικών σκαφών «Χόρα» και «Σμισμίκ»  στο Αιγαίο. Το έργο το βλέπουμε συχνά αλλά με μεγάλο θίασο. Πρόσφατα αλλά και σήμερα το ωκεανογραφικό – σεισμογραφικό «Πίρι Ρέις» διεξάγει έρευνες στην Α. Μεσόγειο, μέσα και σε κυπριακή και ελληνική υφαλοκρηπίδα, ενώ το ωκεανογραφικό – υδρογραφικό «Τσεσμέ» στο Β. Αιγαίο, μεταξύ Θράκης – Σαμοθράκης.Η Τουρκία χρησιμοποιεί τη διεξαγωγή θαλασσίων ερευνών είτε ως μέσο πρόσκλησης, είτε για να εμποδίσει την εφαρμογή διεθνών θαλασσίων δικαιωμάτων που είναι σε βάρος της.

Προσπάθεια οικειοποίησης ή αποτροπής Διεθνών Δικαιωμάτων

Στη σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας εισήλθε για πρώτη φορά η έννοια της Αποκλειστικής  Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) που είναι θαλάσσια περιοχή εύρους 200 ν. μ. με αρχή βάσης το ίδιο της υφαλοκρηπίδας συμπεριλαμβανομένων και των χωρικών υδάτων. Το παράκτιο κράτος έχει το δικαίωμα στην ΑΟΖ της έρευνας και της εκμετάλλευσης όλου του θαλάσσιου πλούτου – αλιεία, κοιτάσματα βυθού και επιφανειακά ρεύματα. Ενώ, στην υφαλοκρηπίδα περιλαμβάνεται μόνο το πετρέλαιο.

 Επίσης, στη σύμβαση αναφέρεται ότι τα νησιά που κατοικούνται έχουν ΑΟΖ. Σημασία λοιπόν έχει να υπάρχει δραστηριότητα ζωής  και στα μικρότερα νησιά. Να υπάρχει έστω και μια οικογένεια, ένας φαροφύλακας, ένας μοναχός, ένας καλλιεργήσιμος χώρος και ανατροφή ζώων. Πράγματα, που προσδίδουν τη διεθνή νομική υπόσταση του δικαίου της θάλασσας. Η Άγκυρα αποφεύγει το θέμα της ΑΟΖ. Όμως επιμένει για την υφαλοκρηπίδα επικαλούμενη δικά της γεωλογικά επιχειρήματα.

Η Τουρκία δεν κάνει μνεία της σύμβασης του δικαίου της θάλασσας για την ΑΟΖ επειδή ξέρει ότι είναι σε βάρος της. Την ενοχλεί γιατί προβλέπεται και στα κατοικημένα μικρότερα νησιά ΑΟΖ ως και η μέση γραμμή όπως στην υφαλοκρηπίδα. Αλλά, και δεν περιέχεται η γεωλογική έννοια στην οποία προσπαθεί να στηρίξει την υφαλοκρηπίδα μετά επίτασης ή Τουρκία.

Ωστόσο, η Τουρκία – χωρίς να έχει υπογράψει και επικυρώσει τη σύμβαση – έχει από παλαιότερα οριοθετήσει στη Μαύρη Θάλασσα ΑΟΖ με την Βουλγαρία, τη Ρουμανία και τη Σοβιετική Ένωση (πριν).

Με τον ίδιο τρόπο τώρα επιχειρεί να οικειοποιήσει διεθνή θαλάσσια δικαιώματα που δεν έχει ή να αποτρέψει –προλάβει κήρυξη δικαιωμάτων άλλων στην περιοχή μεταξύ Ρόδου – Κύπρου, νοτίως του Καστελόριζου, αλλά και στο Αιγαίο.

Η Ελλάδα δεν έχει καθορίσει ΑΟΖ. Η Κύπρος έχει αποφασίσει. Έχει οριοθετήσει ΑΟΖ με την Αίγυπτο και το Λίβανο. Έχει, δε, ζητήσει οριοθέτηση και με την Ελλάδα, – η οποία προς το παρόν τηρεί επιφυλακτική στάση- πράγμα που θα δημιουργούσε συνέχεια στις ΑΟΖ Ελλάδας – Κύπρου, στην οποία συνέχεια πολεμά μετά μανίας η Τουρκία.

Η Στρατηγική Σημασία του Καστελόριζου

Το Καστελόριζο είναι κατοικημένο νησί, συνεπώς έχει ΑΟΖ. Αποτελεί τη «ζώνη ανάσχεσης» (buffer zone) της Τουρκίας προς το νότο μέχρι και την Αίγυπτο. Η Τουρκία ζήτησε από την Αίγυπτο να μη διαπραγματευθεί με την Ελλάδα την ΑΟΖ του Καστελόριζου. Η Αίγυπτος τελικά δε δέχθηκε, θετικό σημείο για την Ελλάδα. Το Καστελόριζο αποτελεί σημείο οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας – Κύπρου – Αιγύπτου.

 Διαπιστώσεις

Η Ελλάδα πρωτομίλησε για ΑΟΖ πρόσφατα (αργά;). Προφανώς, για να μη διακινδυνεύσει τις σε εξέλιξη διερευνητικές επαφές και προκληθεί κρίση. Η προσπάθεια, όμως, για αποφυγή κρίσης με  – προς το παρόν – «μετρημένη και ήπια» τακτική στις τουρκικές θαλάσσιες έρευνες, με τα συνηθισμένα διπλωματικά διαβήματα, με τις ενημερώσεις της ΕΕ και με την παρακολούθηση με ελληνικά πολεμικά πλοία, μήπως εκλαμβάνεται από την Τουρκία ως ανοχή μας σε τετελεσμένα, που επιδιώκει η Τουρκία;

Εξάλλου, υπάρχει και η Χάγη όπου σε πιθανή προσφυγή για την υφαλοκρηπίδα, ευνοεί την Ελλάδα η ταυτόχρονη οριοθέτηση με την ΑΟΖ, τακτική που στα τελευταία τουλάχιστον 25 χρόνια το πλείστον των χωρών έχει ακολουθήσει σε παρόμοιες περιπτώσεις, αφού η ΑΟΖ υπερκαλύπτει  και αντικαθιστά εν πολλοίς την υφαλοκρηπίδα. Πράγμα το οποίο μέχρι τώρα δεν έχει υιοθετήσει η Ελλάδα.  πηγη