Το πρώτο βήμα ώστε να προβλέπεται πια και με νόμο, από το 2015, το κούρεμα των καταθέσεων σε τράπεζες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα, αναμένεται να κάνουν αύριο στο Δουβλίνο, οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης.

Το κεντρικό ζήτημα είναι με πια σειρά θα “κουρεύονται” τα διαθέσιμα των τραπεζών (ομόλογα και καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ) για να εξυγιανθούν, εάν θα κουρεύονται και οι καταθέσεις στην διατραπεζική αγορά (σ.σ. οι καταθέσεις της μιας τράπεζας στην άλλη) και τι ποσοστό θα βάζει το κράτος μέλος εάν χρησιμοποιούνται και κεφάλαια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Διάσωσης (ESM).

Το κούρεμα των καταθέσεων, πάντως, αποτελεί μέρος της προωθούμενης τραπεζικής ένωσης, στο πλαίσιο της οποίας η ΕΚΤ θα έχει την εποπτεία όλων των τραπεζών αλλά θα είναι και υπεύθυνη για την εγγύηση των καταθέσεων.

Η όλη υπόθεση βάζει στο συρτάρι προηγούμενες αποφάσεις για απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από τον ESM, στις οποίες “πόνταρε” η Ελλάδα για να μεταφέρει στο συγκεκριμένο ταμείο τα 50 δισ. Ευρώ που έχει δανειστεί ως Κράτος για να στηρίξει τις ελληνικές τράπεζες.

Βορράς και Νότος

Επιπλέον, η υπόθεση προκαλεί ήδη αντιθέσεις μεταξύ Βορρά και Νότου, καθώς ήδη Γαλλία και Ιταλία δηλώνουν αντίθετες στο “κούρεμα” και των διατραπεζικών καταθέσεων, το οποίο προτείνει μεν η Ιρλανδία, αλλά βρίσκεται κοντά στη γραμμή της Γερμανίας.

Η Κομισιόν έχει ήδη συντάξει το πρώτο προσχέδιο του νόμου, όμως, το Eurogroup θα είναι αυτό που θα αποφασίσει το πώς και το πότε θα επιβάλλονται ζημιές στους καταθέτες, στο πλαίσιο διάσωσης ή εκκαθάρισης μιας προβληματικής τράπεζας.

Το Eurogroup της Παρασκευής δεν αναμένεται να λάβει την τελική απόφαση, όμως, θα κάνει το πρώτο βήμα για να επισπευσθεί το κούρεμα των καταθέσεων και με το νόμο πλέον, για το 2015, αντί για το 2018 που το τοποθετούσαν οι αρχικές σκέψεις.

Το πιθανότερο στην υπόθεση αυτή είναι ότι οι Ευρωπαίοι δεν επιθυμούν να επιφέρουν ένα τελειωτικό χτύπημα στο ήδη ταλαιπωρημένο τραπεζικό σύστημα της περιοχής, για αυτό και δεν προτίθενται να αγγίξουν ή να αμφισβητούν με οποιονδήποτε τρόπο την ασφάλεια των καταθέσεων κάτω των 100.000 ευρώ.

Γνωρίζουν καλά ότι μια τέτοια κίνηση θα προκαλέσει έναν τραπεζικό πανικό (bank run) που θα αποσταθεροποιήσει το ευρωπαϊκό σύστημα. Γι αυτό άλλωστε τροποποίησαν την αρχική απόφαση που είχε ληφθεί για την Κύπρο, σεβόμενοι τελικά το όριο των 100.000 ευρώ.

Όμως, έπειτα και από τα όσα συνέβησαν στην Κύπρο, είναι σαφές ότι το κούρεμα των καταθέσεων θα αποτελεί στο εξής μόνιμο “εργαλείο” στις τραπεζικές κρίσεις. Και αυτό γιατί οι Ευρωπαίοι είναι πλέον λιγότερο διατεθειμένοι να αφήνουν τους φορολογούμενούς τους να πληρώνουν τις ζημιές του τραπεζικού κλάδου.

«Επένδυση» η κατάθεση άνω των 100.000 ευρώ

Όπως έχει αφήσει να φανεί ο πρόεδρος του Eurogroup, Jeroen Dijsselbloem, η Ευρώπη προσανατολίζεται προς ένα νέο καθεστώς, όπου οι μεγαλοκαταθέτες (αυτοί με ποσά μεγαλύτερα των 100.000 ευρώ) θα αντιμετωπίζονται ως επενδυτές. Θα είναι πια δική της ευθύνη να βρουν την ασφαλέστερη τράπεζα. Όπως θα είναι πλέον δουλειά της αγοράς να διαμορφώνει τα επιτόκια καταθέσεων αλλά και το κόστος δανεισμού στη διατραπεζική, ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η κάθε τράπεζα, υπονοούν οι Ευρωπαίοι.

Το πότε ακριβώς θα δίνεται το πράσινο φως για την επιβολή ζημιών στους καταθέτες, μένει να αποσαφηνιστεί. Ωστόσο, σύμφωνα με οικονομικούς αναλυτές, η λύση αυτή θα επιλέγεται στις περιπτώσεις τραπεζών που χρειάζονται φρέσκα κεφάλαια τα οποία αδυνατούν να τα αντλήσουν μόνες τους από την αγορά, με αποτέλεσμα να αναγκάζονται να στραφούν στην κυβέρνησή τους για βοήθεια. Στην περίπτωση όπου αυτή η βοήθεια προς τις τράπεζες θα σπρώξει το χρέος του συγκεκριμένου κράτους σε μη βιώσιμα επίπεδα, τότε, θα επιλέγεται η λύση του κουρέματος των καταθέσεων, ώστε να περιοριστεί όσο το δυνατόν η επιβάρυνση των κρατικών προϋπολογισμών.

Μπροστά στον ορατό πλέον κίνδυνο του κουρέματος των καταθέσεων, πάντως, υπάρχουν στην Ευρώπη πρωτοβουλίες ώστε να προστατευτούν οι καταθέτες, έστω έναντι των ομολογιούχων των τραπεζών.

Στις αλλαγές της κοινοτικής νομοθεσίας για την εκκαθάριση των χρεοκοπημένων τραπεζών, προωθείται πρόβλεψη ότι θα πρέπει οι καταθέσεις να κουρεύονται μόνο εφόσον έχουν πρώτα επιβληθεί ζημιές στα senior (μεγαλύτερης διασφάλισης) ομόλογα των τραπεζών.

Στόχος των αλλαγών, που προωθούν κάποιοι Ευρωβουλευτές, είναι να γίνεται το κούρεμα των καταθέσεων μια λύση έσχατης ανάγκης, αφότου έχουν εξαντληθεί όλες οι άλλες, αλλά πριν μια τράπεζα καταφύγει σε κρατική βοήθεια.

Στις ελληνικές καλένδες η απευθείας ανακεφαλαιοποίηση από τον ESM

Την ίδια ώρα, αρνητικές προδιαγράφονται οι εξελίξεις στο Eurogroup και για την απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μέσω του ευρωπαϊκού μηχανισμού διάσωσης ESM. Υπενθυμίζεται ότι η Αθήνα ήλπιζε ότι με την απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μέσω του ESM, θα μπορούσε να αφαιρέσει τα 50 δισ. ευρώ που έλαβε για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, από το συνολικό ύψος του χρέους.

Παρόλα αυτά, οι νέοι σχεδιασμοί των Ευρωπαίων θέτουν σε αμφιβολία το σχέδιο, εγείροντας ερωτήματα για το εάν θα εφαρμοστεί ποτέ αυτή η λύση, η οποία όταν είχε αποφασιστεί, παρουσιαζόταν από τους εμπνευστές της σαν τη “μαγική λύση” στην κρίση, αφού υποσχόταν να σπάσει το φαύλο κύκλο των τραπεζικών ζημιών και των κρατικών χρεών, που βρίσκονται στην καρδιά των προβλημάτων της Ευρώπης.

Σύμφωνα με τη νέα πρόταση που θα συζητηθεί στο Eurogroup, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να συμβάλλουν με 10-20% στο κόστος ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών τους μέσω του ESM. Επιχείρημα εκείνων που φέρνουν στο τραπέζι την πρόταση αυτή, είναι ότι με τον τρόπο αυτό, οι κυβερνήσεις θα έχουν ένα επιπλέον κίνητρο να κρατήσουν τις τράπεζές τους υγιείς.

Φαινομενικά, οι Ευρωπαίοι δείχνουν να “κόπτονται” να περιορίσουν αυτό που ονομάζεται moral hazard. Δηλαδή, την πρακτική (είτε των τραπεζών ή των κυβερνήσεων) όπου κάποιοι αναλαμβάνουν υπέρμετρα ρίσκα, γνωρίζοντας ότι στο τέλος, κάποιος άλλος θα πληρώσει το “λογαριασμό”. Στην πράξη όμως, πίσω από τις αλλαγές στη λειτουργία του ESM κρύβεται η ίδια διαπίστωση με εκείνη που εντοπίζουν οι αναλυτές και πίσω από τη στροφή στο κούρεμα των καταθέσεων: Οι Ευρωπαίοι είναι πια λιγότερο διατεθειμένοι να αφήσουν τους φορολογούμενούς τους να πληρώνουν για τις διασώσεις είτε των άλλων κρατών ή των τραπεζών τους.

Οι καταθέσεις της διατραπεζικής

Στην προσπάθειά τους να αναγκάσουν τις τράπεζες να διασώσουν τους εαυτούς τους, οι Ευρωπαίοι εξετάζουν, μάλιστα, το κούρεμα και των καταθέσεων της διατραπεζικής αγοράς, εκεί όπου η μία τράπεζα δανείζει την άλλη.

Έγγραφο το οποίο έχει ετοιμάσει η ιρλανδική προεδρία προβλέπει το κούρεμα των καταθέσεων της διατραπεζικής αγοράς διάρκειας έως ενός μήνα. Πρόκειται για μία παρακινδυνευμένη κίνηση, η οποία απειλεί να επιδεινώσει τις συνθήκες στην έτσι και αλλιώς παγωμένη -για τις τράπεζες των πιο αδύναμων χωρών- διατραπεζική αγορά. Για αυτό άλλωστε, Γαλλία και Ιταλία αντιτίθενται στην πρόταση της Ιρλανδίας.

ΠΗΓΗ: