Με μια διήμερη επίσκεψη στα Τίρανα, όπου μεταφέρει πρόταση για συνολική υπό μορφή πακέτου αντιμετώπιση παλιών και νέων εκκρεμοτήτων και υπό το πρίσμα βεβαίως της επιδίωξης της Αλβανίας να εξασφαλίσει την ελληνική συναίνεση στην έναρξη των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων, ο Νίκος Κοτζιάς κάνει ένα -ίσως παράτολμο- βήμα για την επανεκκίνηση των ελληνοαλβανικών σχέσεων.Σε μια περίοδο που η διπλωματική ισχύς της χώρας είναι αρκετά αποδυναμωμένη λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά και του Μεταναστευτικού και ενώ Τίρανα, Σκόπια και Σόφια παρά τα καλά λόγια για την Ελλάδα κρατούν κλειστά ή μισόκλειστα τα σύνορα με τη χώρα μας, η αναζήτηση βηματισμού των σχέσεων με την Αλβανία κάθε άλλο παρά εύκολη υπόθεση είναι. Στα Τίρανα η κυβέρνηση Ράμα δεν έχει κρύψει τη διάθεσή της για εκμετάλλευση του διάσπαρτου αλβανικού στοιχείου προκειμένου να διεκδικήσει ρόλο στα Βαλκάνια, ούτε έχει αποδοκιμάσει βεβαίως τα αλυτρωτικά οράματα περί «Μεγάλης Αλβανίας».

Ο «αλβανικός παράγοντας» βάζει στην Αθήνα ένα μεγάλο δίλημμα. Αρκετές φορές θεωρήθηκε ότι η συνεργασία με τα Τίρανα θα προσέφερε έναν ισχυρό μοχλό πίεσης μέσω των αλβανόφωνων της ΠΓΔΜ για την εξεύρεση λύσης στο θέμα της ονομασίας, αλλά συγχρόνως η ροπή των αλβανικών κυβερνήσεων προς τον εθνικισμό και τον μεγαλοϊδεατισμό αποκάλυπτε μια ουσιαστική εν δυνάμει απειλή, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για ολόκληρη την περιοχή των Βαλκανίων.

Η συγκυρία, καθώς εκκρεμεί η απόφαση της ΕΕ για έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, εκτιμήθηκε ότι προσφέρει την ευκαιρία για να πιεσθεί η αλβανική ηγεσία ώστε να δεχθεί την οριστική λύση προβλημάτων που χρονίζουν στις ελληνοαλβανικές σχέσεις

Στην πρόταση που θα παρουσιάσει ο Ν. Κοτζιάς στην αλβανική ηγεσία και την οποία είχε συζητήσει με τον ομόλογό του Ντμίτρι Μπουσάτι όταν επισκέφθηκε την Αθήνα, έχει επιλεγεί η μεθοδολογία των πακέτων που καθένα περιέχει από ένα θέμα ενδιαφέροντος της κάθε πλευράς, ώστε έτσι να εξασφαλίζεται το κίνητρο για την επίτευξη συμφωνίας καθώς και τα δύο μέρη θα εξασφαλίζουν αμοιβαία οφέλη.

Θέματα όπως η Συμφωνία Οριοθέτησης των Θαλασσίων Ζωνών, τα στρατιωτικά κοιμητήρια, η ελληνική μειονότητα, οι Αλβανοί οικονομικοί μετανάστες στην Ελλάδα, οι Αλβανικές περιουσίες στην Ελλάδα, σχολικά βιβλία και μια σειρά ακόμη θεμάτων αναμένεται να βρεθούν στον πυρήνα αυτής της πρότασης. Ομως η διαδικασία αυτή δεν είναι τόσο απλή, καθώς η ομαδοποίηση των θεμάτων απαιτεί διαπραγμάτευση, γιατί είναι προφανές ότι δεν θα μπορούσαν να μπουν στο ίδιο καλάθι π.χ. η ελληνική μειονότητα και οι Αλβανοί μετανάστες.

Επίσης είναι ιδιαίτερα ασαφές το πώς θα μπει στη διαπραγμάτευση το θέμα της Συμφωνίας για την Οριοθέτηση των Θαλασσίων Ζωνών, την οποία ακύρωσε μονομερώς η Αλβανία, καθώς και θέματα όπως τα στρατιωτικά κοιμητήρια και η αλλαγή των σχολικών βιβλίων, για τα οποία είχαν υπάρξει στο παρελθόν συμφωνίες τις οποίες όμως αθέτησαν οι Αλβανοί επιδιώκοντας τώρα νέα ανταλλάγματα.

Από αλβανικής πλευράς δεν λείπουν όμως (όπως πάντοτε συνέβαινε) οι «πονηριές» της τελευταίας στιγμής.

Ετσι, με συστηματικό τρόπο επανήλθε το θέμα των Τσάμηδων αλλά και πληροφορίες ότι η Αλβανία προχωρά μονομερώς στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών της.

Το Κόμμα των Τσάμηδων
Με ιδιαίτερη προσοχή η Αθήνα παρακολούθησε τις τελευταίες ημέρες τα μηνύματα που έφθαναν από τα Τίρανα τόσο για τις θαλάσσιες ζώνες όσο και για το θέμα των Τσάμηδων.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα του αλβανικού Τύπου, η Ομάδα Εργασίας, αποτελούμενη από στελέχη του ΥΠΕΞ και του υπουργείου Αμυνας, την οποία συγκρότησε ο πρωθυπουργός Ε. Ράμα για τον προσδιορισμό των συνόρων της Αλβανίας, θα παραδώσει σύντομα, όπως αποκάλυψε ο υπουργός Εσωτερικών Σαϊμίρ Ταχίρι μιλώντας στην αλβανική Βουλή, το νομοσχέδιο που καθορίζει τις ακριβείς συντεταγμένες των θαλασσίων και χερσαίων συνόρων της Αλβανίας. Οπως διευκρίνισε μάλιστα ο Αλβανός υπουργός, ο νόμος αυτός θα προσδιορίζει με συντεταγμένες και τη θαλάσσια οριογραμμή.

Για το θέμα αυτό δεν έχουν υπάρξει περαιτέρω διευκρινίσεις, αλλά είναι προφανές ότι εγείρεται σοβαρό ζήτημα εάν τη στιγμή που η Αθήνα έχει πρώτο στην ατζέντα το θέμα επανάληψης των συνομιλιών σχετικά με τη Συμφωνία Οριοθέτησης Θαλασσίων Ζωνών, τα Τίρανα σπεύδουν μονομερώς να νομοθετήσουν οριοθέτηση θαλασσίων συνόρων.Η αναφορά σε θέμα Τσάμηδων και μάλιστα από τον ίδιο τον κ. Μπουσάτι λίγες ημέρες πριν από την άφιξη του Ν. Κοτζιά στα Τίρανα και η σκληρή απάντηση που δόθηκε από το ελληνικό ΥΠΕΞ αναδεικνύουν ένα θέμα το οποίο βαραίνει τις διμερείς σχέσεις και θα έρχεται διαρκώς στο προσκήνιο καθώς αποτελεί θέμα «ταμπού» για το αλβανικό πολιτικό σύστημα και με απόφαση της βουλής έχει συμπεριληφθεί στα «εθνικά θέματα». «Τσάμικο ζήτημα δεν υφίσταται, και η επαναλαμβανόμενη ανακίνηση ενός ανύπαρκτου θέματος από τις επίσημες αλβανικές Αρχές κάθε άλλο παρά εξυπηρετεί τις διμερείς μας σχέσεις» απάντησαν κύκλοι του ΥΠΕΞ, προσθέτοντας ότι «κατά τη διάρκεια της κατοχής από τις δυνάμεις του Αξονα οι Τσάμηδες συνεργάστηκαν με τους φασίστες και ναζιστές κατακτητές και αποχώρησαν από την Ηπειρο πρωτοβούλως, ομαδικά και οριστικά, ακολουθώντας τις εχθρικές δυνάμεις». Αντιπρόεδρος της Αλβανικής Βουλής είναι ο Σχεπτρίζ Ιντρίζι, πρόεδρος του Κόμματος των Τσάμηδων που συμμετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό και ο οποίος με την ευκαιρία της επανεκλογής του στην ηγεσία του κόμματός του όχι μόνο επανέφερε το θέμα των Τσάμηδων, λέγοντας ότι αποτελεί μόνιμο και πρωταρχικό στόχο του κόμματός του, αλλά προχώρησε ένα βήμα ακόμη δηλώνοντας ότι «ο σταθερός προσανατολισμός είναι η εθνική ένωση των Αλβανών», δηλαδή η Μεγάλη Αλβανία.

Υιοθετώντας όλο και πιο ανθελληνική και εθιστική ρητορική, το κόμμα των Τσάμηδων έχει κατορθώσει να επιβάλει στην κορυφή της ατζέντας της αλβανικής κυβέρνησης το υποτιθέμενο θέμα των Τσάμηδων, το οποίο αποτελεί «κόκκινη γραμμή» για την Αθήνα και δηλητηριάζει τις σχέσεις των δύο χωρών. Συντονισμένα δημοσιεύματα τις τελευταίες ημέρες ανασκαλεύουν το Τσάμικο και επιβάλλουν τελικά τη διαμόρφωση της ατζέντας όπου η τυπική άρση του εμπολέμου με τους όρους που απαιτεί η αλβανική πλευρά θα οδηγήσει στην αναγνώριση του Τσάμικου και στη διεκδίκηση των περιουσιών. Η Αθήνα επιμένει ότι δεν υπάρχει εμπόλεμο, καθώς υπάρχει απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου του 1987 αλλά και η υπογραφή του Συμφώνου Φιλίας και Συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών το 1996, ενώ φυσικά οι δύο χώρες αποτελούν μέλη της ίδιας συμμαχίας, του ΝΑΤΟ.

Ομως η Αλβανία ζητά να υπάρξει άλλη τυπική μορφή της άρσης του εμπολέμου, που θα αναγνωρίζει εμμέσως δικαιώματα στους Τσάμηδες, ενώ σε όλη την Ευρώπη έχει κλείσει οριστικά το θέμα της διεκδίκησης περιουσιών από ομάδες πληθυσμών που συνεργάσθηκαν με τους ναζί (π.χ. ένταξη της Τσεχίας στην ΕΕ παρά την εκκρεμότητα των κατασχεθέντων περιουσιών των Σουδητών που εκδιώχθηκαν από την Τσεχοσλοβακία, μετά την απελευθέρωση από τους ναζί), καθώς, όπως έχουν επισημάνει έγκριτοι νομικοί (όπως ο Γιάννης Κτιστάκης), η ευρωπαϊκή προστασία των περιουσιακών δικαιωμάτων δεν εκτείνεται σε γεγονότα πέραν του 1950.

Δικαστικές αποφάσεις
Ανάλογες αποφάσεις έχουν ληφθεί και από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αλλά και τον Αρειο Πάγο, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση την απόρριψη προσφυγής κατοίκων της Φλώρινας των οποίων οι περιουσίες είχαν δημευθεί το 1948 ύστερα από καταδίκη για δωσιλογισμό.

Το θέμα των Τσάμηδων δεν έχει σχέση βεβαίως με το θέμα των περιουσιών Αλβανών πολιτών που στη διάρκεια του πολέμου βρεθήκαν σε καθεστώς μεσεγγύησης από το ελληνικό κράτος αλλά δεν αποδόθηκαν στους ιδιοκτήτες τους μετά τη λήξη του πολέμου όπως έγινε με περιουσίες Ιταλών και Γερμανών πολιτών. Στο ΥΠΕΞ υπάρχει επεξεργασμένη πρόταση του πρέσβη ε.τ. Αλέξανδρου Μαλλιά, που προνοεί την επιστροφή των περιουσιών αυτών είτε την εξαγορά τους από τους νυν χρήστες τους, που υπολογίζεται ότι αφορούν σχεδόν 200 ακίνητα, όχι ιδιαίτερα μεγάλης αξίας. Από την ελληνική πλευρά θα ζητηθούν διευκρινίσεις για τα όσα συμβαίνουν στην περιοχή της Χειμάρρας και άλλες μειονοτικές περιοχές όπου μεθοδικά έχει στηθεί επιχείρηση υφαρπαγής περιουσιών των μελών της ελληνικής μειονότητας, αν και βεβαίως το ζήτημα αυτό εμπίπτει ευθέως και στα ιδιαίτερα σημαντικά κεφάλαια της προστασίας των ανθρωπίνων και μειονοτικών δικαιωμάτων, από τα οποία και θα κριθεί η ευρωπαϊκή πορεία της Αλβανίας.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗΣ

Το «Ευρωπαϊκό αντικλείδι»
Η Αθήνα, για μία ακόμη φορά θα επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει το «ευρωπαϊκό αντικλείδι», για να ξεκλειδώσει το παζλ των περίπλοκων σχέσεων με έναν ακόμη ιδιόρρυθμο γείτονα. Σύντομα θα γνωρίζουμε εάν αυτή η προσπάθεια μπορεί να αποφέρει αποτέλεσμα ή απλώς οδηγεί σε ένα νέο αδιέξοδο…  πηγη